به گزارش قدس آنلاین و به نقل از خبرگزاری مهر، داوود نعمتی انارکی عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما و مدیرکل روابط عمومی رسانه ملی صبح امروز یکشنبه ۲۶ بهمن در یک سخنرانی که با عنوان «تطهیر ماهواره‌ای» در محل پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ارائه شد، به نقد و بررسی مستند پخش شده از شبکه ماهواره ای فارسی زبان «من و تو» با عنوان «انقلاب ۵۷» پرداخت.
نعمتی انارکی ابتدا با بیان اینکه راه‌اندازی تلویزیون‌های ماهواره‌ای فارسی زبان تقریباً به اواخر دهه ۱۳۷۰ بازمی‌گردد و عوامل متعددی در افزایش و گسترش این تلویزیون‌ها نقش داشتند، گفت: با این همه، برخی از این شبکه‌ها وجه اشتراک مهمی دارند و آن تغییر ذهنیت مردم نسبت به انقلاب اسلامی و تغییر سبک زندگی مردم است. از جمله نکات مشترک این تلویزیون‌ها برانگیختن احساس نوستالژی و غم غربت نسبت به ایام گذشته وناامیدکردن مردم به آینده ایران است.
مدیرکل روابط عمومی رسانه ملی افزود: این شبکه‌ها با پخش فیلم‌های قدیمی سینمای ایران، برنامه‌های رادیو و تلویزیون قبل از انقلاب، میزگردها و گفتگوهای سیاسی با خانواده پهلوی و چهره‌های شناخته شده قبل از انقلاب و مخالف جمهوری اسلامی تلاش می‌کنند تا فریم یا منظری متفاوت از رویدادها و تاریخ انقلاب به مخاطب ارایه کنند و گذشته خوبی را در ذهن مخاطبان بازسازی نمایند که دیگر از بین رفته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما ادامه داد: از میان تلویزیون‌های ماهواره ای برخی به محتوای سرگرمی پرداخته و برخی دیگر بیشتر به محتوای سیاسی و ارائه خبر و تفاسیر خبری می‌پردازند. از میان آنها، شبکه تلویزیونی «من و تو» راهی بینابین پیموده و به عنوان یک شبکه تلویزیونی با رویکرد اجتماعی در حال گسترش نفوذخود در میان مخاطبانش است.
نعمتی انارکی گفت: این شبکه در چند سالی که از راه اندازیش می‌گذرد، در موقعیت‌های مختلف تلاش کرده با استفاده از منابع مختلف تصویری و آرشیوی روایت‌های تازه ای برای موقعیت‌های پیش آمده در ایران ارایه کند. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به فیلم از تهران تا قاهره، ۳۷ روز با بختیار، رضا شاه، انقلاب ۵۷، ایران در انقلاب، ایران پس از انتخابات و... اشاره کرد. از آن جایی که تلویزیون من و تو برنامه‌های مستند زیادی پخش کرده که بخش عمده‌ای از آنها مستندهای علمی یا اجتماعی هستند، این ذهنیت را در مخاطبان خود ایجاد کرده که رسانه‌ای واقع‌گرا بوده و ازجانبداری‌های سیاسی به دور است.
وی تاکید کرد: این شبکه در دو سال گذشته دو گزارش مستند محور با نام از تهران تا قاهره و انقلاب ۵۷ را پخش کرده و تلاش داشته با یک جهت گیری پنهان و آرام به تحریف رویدادهای سال‌های پایانی نظام پهلوی و تخریب سال‌های آغازین انقلاب اسلامی بپردازد. از ویژگی‌های این دوگزارش طولانی، بهره گیری از تصاویر آرشیوی شبکه‌های مختلف بوده به گونه‌ای که از آن به عنوان سندهای تکمیلی مطالب بیان شده در گزارش استفاده شده است. هدف دست اندرکاران تهیه گزارش مذکور نیز این بوده که مخاطبان، با فریم و منظر جدیدی ازیک روایت روبرو شوند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما گفت: عناصر این دوگزارش به گونه‌ای در کنار یکدیگر قرار گرفته بودند که خط روایت برای مخاطب قابل پذیرش جلوه کند. به عبارت دیگر دست اندرکاران این گزارش بسته به این که از چه فریم یا منظری به وقایع نگریسته اند، تلاش کرده‌اند محتوای گزارش خود را به نحوی تدوین کنند که بینندگان در پذیرش محتوا به همان منظری توجه کنند که مورد نظر تولیدکنندگان برنامه بوده است، هرچند که ممکن است بینندگان به یک واقعه یا پدیده تنها از یک منظر نگاه نکنند.
نعمتی انارکی ادامه داد: فریم یا منظرسازی به عنوان یک اصطلاح تخصصی در مطالعات رسانه‌ای اشاره به سازه اجتماعی یک پدیده دارد که عمدتاً توسط منابع رسانه‌ای ایجاد می‌شود. این سازه‌ها فرایندی متاثر ازگزینش واژه‌ها یا عباراتی است که بر روی ادراکات فرد نسبت به موضوع تاثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، یک فریم یا منظرعناصری از یک جهت گیری معین را در خود جای داده است و تفسیر و برداشت معینی از یک رویداد را در نظر فرد یا مخاطب تقویت و برجسته می‌کند.
مدیرکل روابط عمومی رسانه ملی با اشاره به «قاعده سرانگشتی» گفت: به نظر برخی صاحبنظران، مردم فطرتاً به دنبال راحت طلبی و آسودگی در شناخت اشیاء و رویدادها هستند و ترجیح می‌دهند حتی‌الامکان کمترین تلاش و هزینه ذهنی را برای فهم و تفسیر امور انجام دهند. لذا این خصیصه، به فرستنده یا مفسر و یا هر کس دیگری که منظری برای نگاه و تفسیر به مردم می‌دهد، این قدرت را می‌دهد تا با استفاده از فریم یا منظری معین بر چگونگی و شیوه فهم و تفسیر پیام‌ها از سوی مردم، تاثیر دلخواه خود را بگذارد و بر شیوه واکنش یا پاسخ آنها نفوذ کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما افزود: شبکه «من و تو» در سال‌های اخیر و همزمان با سالروز مرگ شاه مخلوع و سالگرد پیروزی انقلاب اقدام به پخش این دو گزارش مستند کرد و تلاش نمود به طور مشروح گزارشی از ماجرای خروج شاه از کشور تا مرگ او و ریشه‌های انقلاب اسلامی ارایه کند. مثلاً در مستند از تهران تا قاهره ترکیبی از تصاویر آرشیوی تلویزیونی خبرگزاری‌های بین المللی و رادیو و تلویزیون ملّی در قبل از انقلاب اسلامی ایران به همراه مصاحبه‌ای از فرح دیبا به هنگام تماشای این تصاویر ارائه شده بود. این مستند با گفتار فرح پهلوی تفسیر و تکمیل می‌شد و در محتوای آن تلاش شده بود برای شاه و حوادث سال ۱۳۵۷تا روز مرگ شاه در مرداد ۱۳۵۹ روایتی تازه ارایه شود. این گزارش با ترکیب بیش از ۱۰۰ قطعه تصاویر آرشیوی تدوین شده بود و سعی کرده تا مخاطب را با تردیدهایی درباره گذشته و دوران رژیم پهلوی و رویدادهای سال ۱۳۵۷ روبرو سازد.
مدیرکل روابط عمومی رسانه ملی ادامه داد: در تصاویر این دو گزارش مستند گونه و هم چنین در سخنان فرح و مطالب ارائه شده، دو گفتمان مطرح شده بود که هر یک با انواع نشانه‌ها و نمادها تبیین می‌شود؛ الف) گفتمان هیجانی و خشن انقلابیون؛ ب) گفتمان صلح طلب و خردمندانه شاه مخلوع. همچنین در برنامه از تهران تا قاهره تلاش شده بود تا حضور مصاحبه کننده نامحسوس باشد تا به بیننده القاء شود که فرح در حال صحبت و توضیح دادن نکات و ریزه کاری‌ها به تک تک بینندگان است و نه مصاحبه شونده!
نعمتی انارکی گفت: تولید کنندگان در هر دو گزارش تلاش می‌کنند به مخاطب بگویند که شاه ایران مردی شریف، فهیم و دلسوز برای کشور بوده و برای پیشرفت و حفظ استقلال ایران، با غربی‌ها بر سر مسئله بهای نفت اختلاف پیدا کرده و اتحاد بین روحانیون و چپ‌های مارکسیت منجر به بروز انقلاب ویران گر شده است و شاه برای جلوگیری از تخریب بیشتر و کشتار مردم و آرام کردن وضع آشفته کشور، مجبور به ترک وطن می‌شود و به دنبال آن بی‌مهری آمریکا و انگلستان و کشورهای دیگر جهان و نیز شدت یافتن بیماری سرطان، روزهای سختی برای پادشاه و خانواده او پیش آورده که غم انگیز و ظالمانه بوده است. روایت فرح و تفسیر او از گزارش تصویری به گونه ای مدیریت شده است که به بیننده احساس شفقت و دلسوزی نسبت به شاه و اعضای خانواده اش بدهد و در مقابل چهره انقلاب و ایران پس از آن را غرق در خشونت و ویرانی نشان می‌دهد.
مدیرکل روابط عمومی رسانه ملی ادامه داد: نظام گفتمانی و نشانه‌ای هر دو برنامه هم به این ترتیب است: تصاویر شاه در چند حالت بیشتر دیده نمی‌شود: لبخند، تفکر، جدیت، سکوت همراه با متانت و گاه مظلومیت، آرامش، ناراحتی و غم؛ گریه کردن و اشک در چشم داشتن. چهره‌های انقلابیون خشمگین، عبوس، بی منطق؛ چاقو به دست، اسلحه یا مسلسل بر دوش، چماق به دست، در حال آتش زدن و تخریب اماکن دولتی و عمومی نشان داده می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما گفت: شاه را مردی مذهبی و انسان دوست و با گذشت روایت می‌کند که مایل نیست خون مردم ریخته شود و کسی کشته شود. در دقیقه ۱۰مستند از تهران تا قاهره به هنگام نمایش تصاویر خشم مردم و درگیری‌های خیابانی، فرح می‌گوید: «شاه عکس العملی به رفتار مردم نشان نمی‌داد. به دنبال راه و چاره بودتا مملکت به قهقرا نرود». انقلابیون از طبقات پایین جامعه و اقشار فقیر هستند با لباس‌ها و پوشش مندرس و کهنه. امام (ره) فردی قدرت طلب نشان داده می‌شود. تصویری از مصاحبه با امام نشان داده می‌شود که معلوم نیست پرسشگر کیست، اما این سوال طرح می‌شود که: «به این ترتیب شما قدرتمند ترین شخص ایران هستید و امام در پاسخ می‌گویند این طور فرض کنید».
نعمتی انارکی تاکید کرد: شاه را فردی نشان می‌دهد که روحانیت را دوست دارد، مثلاً در نطق رادیویی اش مبنی بر شنیدن صدای انقلاب مردم، خطاب به روحانیت می‌گوید: «از شما علمای اعلام و مراجع و روحانیت محترم که همیشه حافظ دین و ملت بوده اید، می‌خواهم که مردم را چون همیشه به راه درست و آرامش دعوت کنند». شاه را مورد احترام و تکریم چهره‌های سیاسی در کشورهای مختلف نشان می‌دهد. از شاه تصویری خانواده دوست و همسری مهربان و پدری دوست داشتنی نشان داده می‌شود. ارایه تصویر مظلوم و درد کشیده از شاه هم به واسطه اوضاع ایران پس از انقلاب و هم رنجوری حاصل از بی مهری و توهین غربی‌ها. نشان دادن دلسوزی شاه برای مردم ایران و پیشرفت روز افزون کشور در مقابله با استثمار غرب. در تصاویر، شاه کم سخن می‌گوید و آرام و شمرده، به مردم امر و نهی نمی‌کند و تنها تقاضا می‌کند، در عوض با غربی‌ها محکم و قاطع سخن می‌گوید و تنها به منافع کشور می‌اندیشد.
وی ادامه داد: زبان و گفتار انقلابیون پر از کلمات توهین آمیز و خشن و درحال فریاد زدن مرگ بر شاه هستند. بیشتر تصاویر شاه را در حال سخن گفتن به زبان انگلیسی نشان می‌دهد تا وی را شخصی تحصیل کرده و مسلط به کار ادارۀ کشور و مناسبات بین المللی نشان دهد. چهره و کلام امام خمینی خشن و جنگ طلب به نمایش در آمده است. مثلا در صحنه‌ای بر روی تصاویر آتش زدن‌ها و تخریب درب مغازه‌ها و آتش زدن بانک‌ها، صدای امام خمینی پخش می‌شود که: ما می‌خواهیم خرابی‌هایی که شاه ایجاد کرده است ترمیم کنیم. تلاش می‌شود نشان داده شود که سخنان شاه در مصاحبه‌ها با خبرنگاران خارجی هم خردمندانه و هم در جهت دفاع از منافع کشور و نیز رعایت حقوق بین الملل است.
عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما گفت: شاه به مردم انقلابی یادآوری می‌کند که صدای انقلاب را شنیده است و حاضر است در جهت تحقق خواست مردم برای تشکیل دولتی مردمی و برگزاری انتخابات آزاد و اجرای قانون اساسی مشروطه همکاری نماید. تصویری از تابلویی در مقر امام در نوفل لوشاتو نشان داده می‌شود که بر روی آن نوشته شده است: امام نماینده و سخنگویی ندارد و سپس تصاویری از قطب زاده، ابراهیم یزدی و افراد دیگری نشان داده می‌شود که به عنوان نماینده امام در حال مصاحبه با رسانه‌ها و مردم در خیابان‌های نوفل لوشاتو بوده و به زبان انگلیسی و اروپایی سخن می‌گویند.
مدیرکل روابط عمومی رسانه ملی گفت: شاه مسالمت آمیز رفتار می‌کند و بدنبال یافتن راه حل‌های سیاسی مسالمت آمیز است. برای مثال در ثانیه ۸۶ مستند به هنگام نمایش تصاویر تخریب مغازه‌ها و پرتاب سنگ و آتش زدن‌ها و درگیری نیروی نظامی با تظاهرکنندگان، صدای شاه پخش می‌شود که خطاب به مردم می‌گوید: از همه شما هموطنان عزیزم می‌خواهم تا به ایران فکر کنید، همه به ایران فکر کنید.
وی گفت: انقلابیون افرادی دروغگو نشان داده می‌شوند که در مورد دزدی شاه مخلوع و خانواده اش ادعاهای گزاف مطرح می‌کنند و از زبان خبرنگار خارجی با حالت تمسخر در حین مصاحبه با شاه مطرح می‌شود که کدامیک از این ادعاها در مورد ثروت شما درست است و شاه پاسخ می‌گوید که اصلاً این‌ها می‌دانند یک میلیارد دلار یعنی چه؟ انقلابیون را افرادی بدور از مذهب نشان می‌دهد که آرامگاه رضا شاه را در کنار حرم حضرت عبدالعظیم با وضع بدی در حال تخریب کردن هستند و این ادعا مطرح می‌شود که جنازه و تابوت رضا شاه نیز بیرون کشیده شده است. از زبان انور سادات اتهام نامسلمانی به انقلابیون و رهبر انقلاب زده می‌شود و رفتار آنها بدور از بردباری مذهبی نشان داده می‌شود.
نعمتی انارکی همچنین جدول نشانگان به تصویردرآمده از انقلابیون، شاه و رژیمش را به شرح زیرتوصیف کر:
این عضو هیات علمی دانشگاه صداوسیما و مدیرکل روابط عمومی رسانه ملی همچنین با بیان اینکه در جامعه ما متاسفانه افراد نسبت به محتوایی که از رسانه‌ها دریافت می‌کنند، نگاه انتقادی ندارند و یا این نگاه بسیار ضعیف است، گفت: این در حالی است که در همه دنیا به مردم آموزش داده می‌شود که محتواهای رسانه‌ای را پردازش و نسبت به آنها تامل کنند.
وی در مورد علت نبود تصاویری از مصاحبه‌های خبرنگاران داخلی با محمدرضا پهلوی در مستندهای مورد اشاره نیز گفت: قاعدتاً مصاحبه‌هایی از طرف رسانه‌های داخلی با شاه وجود داشته و اتفاقاً همین که تمام مصاحبه‌هایی که در این مستندها از شاه نشان داده می‌شود، تنها مصاحبه‌هایی است که با خبرنگاران خارجی انجام شده و شاه در آنها به زبان انگلیسی صحبت می‌کند، نشان از این هدف است که [با این مستندها] شاه را چهره‌ای بین‌المللی و کسی که به زبان‌های خارجی مسلط است و انگلیسی و فرانسه را خوب صحبت می‌کنند، نشان دهند.
نعمتی انارکی در عین حال گفت: در مستند «از تهران تا قاهره»، فرح پهلوی به این نکته اشاره می‌کند که ما (رژیم پهلوی) برخلاف جمهوری اسلامی نتوانستیم از رسانه‌ها و قدرت تبلیغاتی آنها استفاده کنیم و این اعتراف آشکار او نشان می‌دهد که رژیم گذشته توجه چندانی به رسانه‌های داخلی نشان نمی‌داد.
نظر شما