افتهای پی درپی شاخصها که برخی انرا ناشی از ترکیدن حبابهای شکل گرفته در طول دولت دهم میدانستند درسال اول دولت یازدهم باعث زیان دیدن سهامداران زیادی شد ؛ اما بخش دیگری به امید تلاشهای دیپلماتیک مردان وزارت خارجه باقی ماندند تا اینکه در اولین روز سال جاری یک حرکت انفجاری در بورسی که با رخداد توافق ژنو روبرو شده بود امیدها را زنده کرد.

اما این امیدواری خیلی دوام نیاورد و روزهای بعد با افتهاو کاهشهای ملایم باعث دلسردی سهامداران را فراهم اورد تا جایی که توافق برجام هم نتوانست تاثیر بسزایی درشاخصها بگذاردو وضعیت بورس نگران کننده و قرمز اعلام گردید.

بنابر این گزارش بورس تهران ماه‌هاست که گرفتار نزول است و هر روز با ریزش قیمت‌ها و قرمز رنگ شدن خود فریاد اعتراض را به گوش مسئولان می رساند، اما بی توجهی مسئولان دولتی به وضعیت وخیم این بازار مهم کشور موجب شده است تا روزانه سهامداران زیادی آب رفتن سرمایه‌های خود را در بازاری که به سرمایه گذاری در آن تشویق می شد، نظاره گر باشند.

رسیدن شاخص بورس به ارقامی کمتر از ابتدای سال، از بین رفتن بازدهی سهامدان، ریزش شدید حجم معاملات و همچنین افت ارزش بازار سرمایه همگی نشان دهنده وضعیت قرمز بورس است؛ این شرایط در حالی رقم می خورد که بورسی که در گذشته متاثر از تصمیمات سیاسی بود، دیگر کوچکترین واکنشی به اخبار خوش سیاسی که در 10 سال اخیر بی سابقه بوده است نشان نداده و همچنان بر طبل نزول می کوبد.

روند ریزشی بازار سرمایه در کنار اخبار مثبت سیاسی در حالی برای همه فعالان این بازار و حتی تحلیل گران عجیب و دور از ذهن است که اکثر فعالان این بازار عدم حمایت مسئولین و بی اهمیتی آنها به بازار سرمایه را از عوامل اصلی ریزش های شدید بورس عنوان می کنند.

***اوضاع نگران کننده بورس

این وضعیت موجب شده است تا اکثر سهامداران تازه وارد بورس عطای بورس را به لقای آن ببخشند و تا بهبود شرایط از این بازار خارج شوند به طوری که اکنون تنها سهامداران قدیمی و شرکتها و نهادهای سرمایه گذاری در این بازار حضور دارند و به گفته ی کارگزاران بیش از 90 درصد از سهامداران حقیقی از این بازار خارج شده اند.

وضعیت این روزهای بورس به گونه ای است که تنها اخبار کلان اقتصادی در این بازار موثر است و از آنجایی که هیچ خبر مثبتی از کلان اقتصاد منتشر نمی شود که مناسب حال و احوال این روزهای بازار باشد، تالار شیشه ای بلافاصله به خبرهای منفی واکنشی شدیدی نشان می‌دهند و به اخبار مثبت هیچ واکنشی ندارند به طوری که انتشار اخبار مثبت در این بازار سوخت می شود.

این شرایط موجب شده تا با فاصله گرفتن شاخص بورس از ارقام ابتدایی سال ،میانگین بازدهی چند درصدی سهامداران از بین رفته و بورس تهران وارد فاز زیان شود . عقبگرد شاخص بورس به کانال 61 هزار واحدی در حالی در معاملات روزهای پایانی شهریور ماه اتقاف می افتد که همچنان ابهاماتی مانند نرخ خوراک شرکتهای پتروشیمی، ابهامات شرکتهای پالایشگاهی، نرخ بالای بهره بانکی،کاهش قیمت نفت، افزایش قیمت حامل‌های انرژی، تعرفه خودرو، بودجه انقباظی و کمبود نقدینگی بر بورس کشور سایه انداخته است.

وضعیت این روزهای بورس در حالی وخیم است که اغلب کارشناسان پیش بینی می‌کنند که بعد از لغو تحریم‌ها و ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور وضعیت بورس اندکی بهبود پیدا می‌کند که آثار آن در اواخر امسال و ابتدای سال آینده در بازار مشاهده می شود.

درهمین راستا یک مسئول سابق سازمان بورس وضعیت فعلی بازار سرمایه را نگران کننده و هشدار بزرگی برای صنایع دانست و گفت:برای نجات بورس باید بسته نجات صنعت و بازار برای عبور از این بحران تدوین شود.

محمود رضا خواجه نصیر- مدیر عامل تامین سرمایه آرمان گفت: وضعیت این روزهای بورس نگران کننده است چرا که گشایشی در وضعیت هیچ کدام از صنایع ایجاد نشده و صنایع دیگری به صنایع بحران زده اضافه شدند.

وی افزود: سال 1393 در حالی سپری شد که صنایع پالایشی، پتروشیمی و معدنی به واسطه رکود اقتصادی و هزینه‌های عمده تحریم‌ها با رکود مواجه شوند با این حال بهبود مذاکرات هسته ای در سال 1394 موجب شد تا صنایعی مانند خودرویی و بانکی به دلیل تاثیر پذیری از تحریم‌ها به لیدر بازار تبدیل شوند اما بعد از فصل مجامع و گزارش نامطلوب شرکتها اقبال به این گروه ها نیز از بین رفت.

خواجه نصیر عنوان کرد: بنابراین نبود انتظار برای رفع مسائل در کوتاه مدت و نبود امید به گزارش های 6 ماه و 9 ماهه شرکتها موجب شده است که سرمایه‌گذاران با نگاه نا امید کننده به بورس نگاه کنند علاوه بر اینکه در یکسال اخیر مرتبا با خروج منابع مالی از بورس و رفتن سرمایه‌ها به سمت بانک و کاهش حجم نقدینگی مواجه هستیم این در حالی است که برای ادامه کار نه تنها نیاز به حفظ نقدینگی وجود دارد بلکه باید نقدینگی جدیدی تزریق شود تا سرمایه گذاران دورنمایی از وضعیت بازار داشته باشند.

مدیر سابق نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس تاکید کرد: اگر در وضعیت فعلی اقدامات اساسی و قطعی در خصوص صنایع صورت نگیرد باید نگران باشیم که این روند قرار است کجا متوقف شود.

وی خاطرنشان کرد: این در حالی است که فارغ از وضعیت فعلی بورس باید سیاست گذاران اقتصادی به این فکر کنند که وضعیت بورس هشدار بزرگی برای صنایع است و اگر وضعیت صنایع به گونه ای باشد که توجیهی برای سرمایه گذاری نداشته باشد، معضلات بزرگی همچون بیکاری و ورشکستگی را به دنبال دارد لذا مسئولان باید این هشدار را به صورت بررسی یک بحران نگاه کنند.

خواجه نصیر خروج از وضعیت فعلی بورس را نیازمند تصمیم جدی و اقدام عملی دولت دانست و عنوان کرد:تیم اقتصادی دولت برای حل این موضوع باید به صورت متمرکز فکر کند و در جهت حمایت از صنایع تصمیم گیری نماید.

مدیرعامل تامین سرمایه آرمان با بیان اینکه تزریق منابع محدود و تصمیم‌های دم دستی به بورس در شرایط فعلی بی فایده است، عنوان کرد:به اعتقاد من برای نجات بورس باید بسته نجات بازار و صنعت تهیه و تدوین شود تا بتوانیم این بحران را رد کنیم بنابراین پیشنهاد می شود که بسته نجات که حاوی اقدامات اساسی است تدوین شود حتی به برخی اقدامات ماه های اخیر دولت تلنگری وارد شود و در خصوص مواد اولیه، شرکتها و صنایع تصمیم‌گیری های اساسی صورت گیرد .

*** اعتمادسازي ميان مردم و بورس

دراین حال محمد رضا کهنسال کارشناس بازار سرمایه  با بیان اینکه بازار بورس کشور تا حدودی سیاست زده است ، افزود:

باید میان مردم و بورس اعتماد سازی شود و تحریم ها برای ایران ، رکود را به امغان آورد و با گذشت زمان ما هنوز نتوانسته ایم بازار داخلی کشور را تحت کنترل داشته باشیم.

وی با بیان اینکه آمدن شرکت های خارجی به رونق بورس کمک می کند ، ادامه داد : برای جذب سرمایه گذاران خارجی نخست باید بتوانیم مردم خودمان را به بازار سرمایه جذب کنیم .

کهنسال افزود : بورس ما سیاست زده است چون سایه دخالتهای دولت بالای سر بورس احساس می شود .

وی ادامه داد : اگر دولت بر بازار سرمایه نظارت می کرد و در چارچوب اجرای اصل 44 حرکت می کرد ، رشد بهتری در برداشت اما در شعار دادن همه خوبیم در زمینه عملیاتی کردن شعارها بسیار ضعیف عمل شده است.

این کارشناس سرمایه افزود: برای خروج بازار سرمایه از رکود شود یعنی راه های سرمایه گذاری مطمئنی را که مورد اعتماد مردم است ، معرفی کنیم و سود و بهره متناسب با ریسک را به صورت شفاف و البته بموقع به مردم بپردازیم.

وی ادامه داد : در بازارهای مالی و سرمایه کشور شفاف سازی و آگاه سازی وجود ندارد و مردم از حقوق خود برای سرمایه گذاری مطمئن و به صرفه و متناسب با شرایط آگاه نیستند.

دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز با تاکید بر لزوم حمایت از بورس، گفت: بازار سرمایه در حالت انتظار به سر می برد بطوری که برای رونق منتظر خبرهای مثبت است.

حسن کریمی افزود: هرچند نوسان های روزهای اخیر شاخص فعالان بازار سرمایه را نگران کرده است اما با توجه به اخبار مثبت مذاکرات هسته ای و معامله های در حال انجام در بورس چشم انداز مطلوبی متصور است که حمایت های دولت می تواند کارساز باشد.

وی ادامه داد: سهامداران با توجه به وضع کنونی بازار با نگرانی روزهای خود را سپری می کنند اما بطور کلی با توجه به فضای موجود مثبت به وجود آمده در کشور، فعالان بازار سرمایه نگاه مثبتی به آینده بورس دارند و در شرایط کنونی منتظر ادامه شنیدن اخبار مثبت از مذاکرات و همچنین اخبار داخلی هستند.

وی افزود: صنایع پالایشی و پتروشیمی، خودرو، معدنی، بانکی و فولادی ها بخش عمده ای از بازار سرمایه هستند لذا ابهام در مقوله قیمت گذاری، واگذاری و خبرهای مربوط به این صنایع سبب افت و نوسان قیمتها در بازار شده است.

کریمی تصریح کرد: این روزها بازار سرمایه در حالت انتظار به سر می برد و بازار قابل پیش بینی نیست ولی اغلب سهامداران امیدوار هستند تا دوباره رونق به بازار برگردد.

وی گفت: نوسان شاخص نمی تواند عاملی برای گریز از بازار سرمایه باشد و سهامداران از رفتارهای هیجانی باید پرهیز کرده و به سرمایه گذاری های خود با خوش بینی نگاه کنند.

درعین حال رئیس مر کزی آمار و آطلاعات شرکت بورس تهران دلیل بداقبالی روزهای اخیر بورس را رکود اقتصادی کشور بیان کرد.

کیوان شیخی ادامه داد : عمده ترین عاملی که می تواند محرک اقتصاد باشد افزایش گردش مالی و نقدینگی در بازار سرمایه و دیگر بازارهای مالی است.

وی افزود : دیگر عامل رکود از نظر همه کارشناسان حوزه مالی افزایش نرخ سود بانکی است که باعث کاهش جذب نقدینگی به بازار سرمایه می شود.

شیخی ادامه داد : این عامل می تواند سبب بی رونقی بخش تولید و محبوس ماندن پول در بانکها و موسسات اعتباری شود.

این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه بازدهی تولید در کشور در بهترین حالت حدود 16 درصد است ، افزود : نرخ وام دهی موسسات و بانکها به بنگاه های تولیدی حدود 27 درصد است که سبب می شود تولید کننده تمایلی به دریافت وام و تولید و اشتغال زایی نداشته باشدو در نهایت اقتصاد کشور در رکود فرو برود.

وی  گفت : راه حل شرایط فعلی اقتصاد کشور و بازار سرمایه ؛ کاهش نرخ تورم و سود سپرده بانکی است و با کاهش نرخ تورم و سود سپرده بانکی ممکن است نقدینگی از بانکها به سوی بخش تولید و بازار سرمایه هدایت شود.

شیخی افزود : اقتصاد ما درگیر عاملی به نام تورم بالابوده است و در این باره دولت باید اقدامات اساسی تری در حوزه تولید و کاهش نرخ سود سپرده بانکی انجام دهد.

وی گفت : اقداماتی برای بازبینی نرخ بانکی صورت گرفته است و اگر به درستی انجام گیرد ، می تواند بر اقتصاد ملی تاثیرگذار باشد.

این کارشناس درباره نمادهای پتروشیمی هم گفت : در حوزه پتروشیمی خوب عمل نشده است زیرا در کشورهای منطقه و همسایه نرخ خوراک پتروشیمی ها 5 تا 8 سنت است اما در ایران 13 سنت تعیین شده است که قدرت رقابت و جذب سرمایه گذار خارجی را از بین می برد.

وی گفت : اگر دنبال جذب سرمایه گذار خارجی هستیم باید به محصولات و تولیدات داخلی خود بیشتر بها بدهیم زیرا این اقدام می تواند در بلند مدت سبب اشتغال زایی شود .

شیخی بابیان اینکه در جهت اقتصاد مقاومتی باید به تمام صنایع مانند صنعت خودرو نگاه حمایتی داشته باشیم ، افزود : راه علاج صنعت و اقتصاد کشور ، حمایتهای دولتی از طریق تزریق نقدینگی به بخشهای تولیدی و صنعتی کشور است.

وی با اشاره به اینکه عدد سرمایه گذاری در بازار بورس از آغاز امسال تا کنون بین صفر تا کمتر بوده است ، گفت : با توجه به نتایج مذاکرات ایران و 5+1 ، اگر نرخ سود سپرده بانکی را به نرخ تورم برسانیم ، شاهد شکوفایی اقتصادی در کشور خواهیم بود زیرا وام های کم بهره می تواند عامل خوبی برای تحریک اقتصاد ملی و ایجاد اشتغال در بلند مدت باشد .

دراین راستا همچنین یک کارشناس بورس گفت: با توجه به اینکه ابهامات بین المللی در مورد آینده وضعیت اقتصادی پس از برداشته شدن تحریم‌ها، وجود دارد به نظر می‌رسد طی مدت 10 سال آینده ممکن است وضعیت بورس مناسب‌تر شود.

وی افزود: پس از تحریم‌ها و با بهتر شدن وضعیت اقتصادی، مردم ممکن است تمایل به سرمایه گذاری در بازار بورس پیدا کنند. با توجه به این موضوع، اکنون بهترین زمان در جهت آموزش برای سرمایه گذاری در بازار است.

این کارشناس بورس با بیان اینکه شرایط کشور بسیار مناسب شده است، ادامه داد: در حال حاضر مشاهده می‌شود که شرکت‌های خارجی به کشور می‌آیند و قصد سرمایه گذاری به ویژه در بخش بازار سرمایه دارند.

کریمی با بیان اینکه فرد می‌تواند با سرمایه‌گذاری در بازار بورس، برای خود ارزش افزوده ایجاد کند، اضافه کرد: کشورهایی مانند آمریکا و ژاپن به عنوان یک قطب اقتصادی محسوب می‌شوند، حالا سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا این کشورها قطب اقتصادی هستند؟ در کشور آمریکا از هر سه نفر، دو نفر و در ژاپن از هر پنج نفر، چهار نفر سهام‌دار هستند. این باعث شده که پول‌های مردم به اقتصاد کشور تزریق و رونق، تولید و اشتغال ایجاد شود.

وی خاطرنشان کرد: در کشور از 75 میلیون نفر، حدود هفت میلیون سهام‌دار – که ممکن است بسیاری از آنها غیرفعال نیز باشند- وجود دارد. مردم به جای سرمایه گذاری در اقتصاد، پول‌های خود را در بانک‌ها قرار می‌دهند و یا مسکن و خودرو خریداری می‌کنند که این موضوع تبدیل به یک معضل برای اقتصاد کشور شده است.

وی به تفاوت سرمایه گذاری در بانک و بازار بورس اشاره کرد و گفت: بانک‌ها سود بدون ریسک می‌دهند، اما در بورس این گونه نیست. ممکن است در بورس، سهمی خریداری شود و سپس قیمت آن کاهش یابد. این موضوع به دلیل عدم آگاهی است؛ اگر فرد اطلاعات خوبی در زمینه بازار بورس داشته باشد و با این علم و آگاهی به بازار بورس ورود پیدا کند، سهمی را خریداری می‌کند که ارزش آن افزایش یابد.

***سهام  خود را به قيمت پايين نفروشيد          

اما درروزهایی که همه فروشنده شده اند ؛ معاون بازار شرکت بورس اوراق بهادار گفت : در یک ماه گذشته شاهد افت 6 درصدی شاخص بورس بوده ایم که در روز یکشنبه افت 700 واحدی و در روز دوشنبه افت 225 واحدی بورس رخ داد.

علی صحرایی تاکید کرد : مردم نباید تصور کنند که با افت ایجاد شده باید بلافاصله سرمایه های خود را به قیمت پایین بفروشند و قطعا دولتمردان تدابیری می اندیشند که از ادامه این افت جلوگیری شود.

وی با بیان اینکه در چین بعد از اتفاقی که افتاد در یک روز شاخص بورس این کشور 8.5 درصد کاهش پیدا کرد در حالی که بورس تهران در طول یک ماه با افت 6 درصدی شاخص روبرو شده است، به برخی از عوامل موثر بر این افت اشاره کرد و گفت : این افت بیانگر این موضوع است وضعیت صنایع کشور رو به جلو نیست و رکورد در آن حاکم است.

معاون بازار شرکت بورس در ادامه به کاهش قیمت جهانی نفت ، محصولات پتروشیمی و انواع فلزات رنگی اشاره کرد و افزود : این کالاها در بازار بورس از جایگاه ویژه ای برخوردار است و به طور طبیعی کاهش قیمت جهانی این محصولات در داخل کشور نیز اثرگذار خواهد بود.

وی ادامه داد : مقام ناظر پولی در کشور نرخ سود بانکی را 20 درصد اعلام کرده است در حالی که در بسیاری از بانک ها شاهد پرداخت سود با درصدهای بالاتری هستیم و در این صورت مردم ترجیح می دهند پول هایشان را در بانک ها قرار دهند که بدون هیچ ریسکی در ماه از سود پولشان

درهمین راستا نماینده سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: به دلیل پایین بودن قیمتها شرایط برای سرمایه گذاری در بورس مناسب است.

حسین فهیمی افزود: وضع منفی ای که از بورس ارائه می شود نادرست است و افق روشنی برای آن وجود دارد.

وی در عین حال گفت: ارزش بورس از 510 هزار میلیارد تومان در دی سال 92 به 330 هزار میلیارد تومان کاهش یافته است.

وی با بیان اینکه حساسیت بورس به شاخصها، اتهام ناروانی به این سازمان است افزود: سازمان بورس از شرکتها سؤال دارد که چرا وضع شاخصها به این صورت درآمده است.

وی گفت: نرخ سود را نمی توان بدون توجه به مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز در نظر گرفت زیرا آنها زیر نظر بانک مرکزی نیستند.

وی افزود: 25 درصد از نقدینگی کشور در اختیار مؤسسات مالی و اعتباری غیر مجاز است.

فهیمی گفت: نرخ سود از عوامل کاهش رونق بازار بورس است که باید کاهش یابد.

وی افزود: بدون حل مشکل مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز که تهدیدی برای نظام بانکی هستند نرخ سود کاهش نمی یابد.

وی با بیان اینکه حمایت کافی از سرمایه گذار در کشور انجام نمی شود گفت: حمایت از سرمایه گذار به یک وزارتخانه مربوط نمی شود و عزم ملی می خواهد.

وی افزود: شرکتهایی که در بورس با امتیازاتی پذیرفته شده اند باید امتیازهای آنها به رسمیت شناخته شود.

فهیمی گفت: همه شرکتهای معدنی در بورس پروانه بهره برداری از معادنی دارند که برای آنها تأسیس شده اند.

وی افزود: شرکت مخابرات مجوز بهره برداری از اپراتور همراه اول را دارد اما هر چند گاهی نهادهایی از مجلس ،‌ دولت و قوه قضائیه درباره این شرکتها اظهار نظر و اقدام می کنند که همه این اظهار نظرها و اقدامات باید متوقف شود.

فهیمی گفت: باید دارایی هایی که به مردم فروخته ایم بپذیریم و از آن حمایت کنیم.

وی افزود: زمانی که دیدگاه سازمان برنامه و بودجه برای تنظیم برنامه و بودجه کسب بیشترین درآمد از شرکتهای بورسی است دیگر نمی توان سخنی از عزم ملی در حمایت از بازار سرمایه کرد.

وی گفت: زمانی که سازمان مالیاتی در تدوین معافیتهای مالیات در بازار سرمایه رویکرد تحقق همه درآمدها را دارد دیگر نمی توان از عزم ملی سخن گفت.

وی افزود: زمانی که صدا و سیما در آموزش همگانی نگاه تجاری به برنامه های بورسی دارد سخن گفتن از عزم ملی در حمایت از بازار سرمایه جایی ندارد.

دراین حال ؛ رییس سازمان بورس و اوراق بهادار ابراز امیدواری کرد که بازار سرمایه پس از اجرایی شدن جزییات توافق هسته ای در دی ماه و برداشته شدن تحریم ها در مسیر خوبی به حرکت خود ادامه دهد.

محمد فطانت گفت: در این دوران، برخی از صنایع، با رکود دامنه داری همراه شدند و به واسطه عدم تخصیص هزینه های عمرانی دولت، مشکلات سرمایه در گردش شرکت ها ناشی از ناتوانی بانک ها در تامین منابع و همچنین ادامه دار بودن تحریم ها به رغم توافق خوب هسته ای که در بازار اثر عملی آن هنوز مشاهده نشده است، روبه رو هستند اما باید شرایطی مهیا شود که طرف تقاضا بهبود یابد تا رکود خاتمه یابد.

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار معتقد است: برای حمایت از بازار و اقتصاد باید همگرایی وجود داشته باشد، زیرا بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، نفت، صنعت، معدن و تجارت، دفاع و مسکن همه مجموعه های متفاوتی هستند که در صورت همگرایی سیاست ها اقتصاد کشور را متحول خواهند ساخت این امر تنها با تحلیل صحیح از شرایط و مسائل پیرامونی ایجاد می شود.

وی با اشاره به اینکه بازار پول درصد بالایی از تامین مالی در نظام اقتصادی کشور را برعهده دارد، ابراز داشت: این بازار نقشی غیرقابل انکار در توسعه اقتصادی کشور دارد و بدون کمک نظام بانکی امکان ارتقای بازار سرمایه فراهم نیست. در این زمینه دولت به درستی هر دو بازار را به صورت توامان مورد توجه قرار داده است.

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص تحولات اخیر بازار سرمایه، افزود: تصمیمات متعددی در دوره جدید بورس اتخاذ شده تا به نحوی در مسیر شفافیت اطلاعاتی گام های بلندتری برداشته شود. مثلاً ارسال مستقیم اطلاعات توسط ناشران اقدامی بود که در جهت افزایش شفافیت صورت گرفت. راه اندازی سیستم «تدان» نیز که در آن مشاورین سرمایه گذاری در خصوص هریک از نمادها پس از انتشار اطلاعات تحلیل های خود را در اختیار همگان قرار می دهند، دیگر اقدام مهم سازمان برای افزایش درجه شفافیت اطلاعات بوده است. طبیعتاً شفافیت بازار بدون اتخاذ اقداماتی که منجر به کارایی بازار می شود، قابلیت انجام در بلندمدت را ندارد. سازمان سیاست هایی را اتخاذ کرده که در عین ارتقای کارایی بازار، به شفافیت کمک شود.

وی ادامه داد: برای بهبود کارایی بازار، سازمان سیاست کاهش حجم مبنا و افزایش دامنه نوسان را پیش گرفت تا قیمت ها انعکاس دهنده بهتری از وضعیت اقتصاد باشند. انتشار شاخص های جدید نیز قدمی موثر در ارتقای کارایی و شفافیت بود. من در شرایط فعلی خللی در اطلاعات لازم برای تحلیل شرکت ها توسط سرمایه گذاران مشاهده نمی کنم. به نظر من اطلاعات خام به اندازه کافی تولید و در اختیار همگان قرار دارد. به علاوه تحلیلگران قوی در بازار حضور دارند که با اطلاعات موجود اقدام به معامله می کنند.

فطانت افزود: نتیجه این اقدامات همان است که شاخص بورس نشان دهنده واقعیت های اقتصادی کشور است و در کوتاه ترین زمان خود را اصلاح می کند. گرچه بازهم سازمان در زمینه ارتقای شفافیت و کارایی راه درازی را در پیش رو دارد. مهم ترین چالشی که هم اکنون با آن روبه رو هستیم تاخیر در قیمت گذاری نهاده های تولید و فرآورده های آن است که گاه به دلیل عدم شفافیت بازار را دچار چالش می کند. این موضوع بسیار مزمن است و نیاز به هماهنگی و همکاری فرادستگاهی دارد و تنها به ناشران و عملکرد آنها محدود نیست و دستگاه هایی که قیمت گذاری می کنند خارج از چارچوب های نظارتی سازمان هستند. به عنوان نمونه چالش صنعت پتروشیمی و پالایشگاهی و معدنی و خودرویی قابل ذکر است که با تمام توان پیگیر آن هستیم.

دراین خصوص همچنین نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه ضرورت دارد در قراردادهای اقتصادی باشرکت‌های خارجی ملاحظات حقوقی بین المللی رعایت شود، گفت: با اتمام بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی و کنگره آمریکا و نهایی شدن این موضوع وضعیت بورس کشور بهبود می یابد.

محمدحسن نژاد درباره سفر هیات‌های اقتصادی کشورهای مختلف به ایران گفت:ایران همواره با کشورهای مختلف دارای روابط اقتصادی بوده و دراین زمینه گذشته چراغ راه آینده باید باشد.

نماینده مردم مرند و جلفا درمجلس شورای اسلامی دراین رابطه ادامه داد: تعامل اقتصادی با کشورهای خارجی خوب است اما تمرکز ما باید روی توان داخلی باشد و نکته مهم این است تنها راه پیشرفت کشور در حوزه اقتصاد، دست یابی به اهداف اقتصاد مقاومتی است.

این نماینده مردم درمجلس نهم تصریح کرد: درانعقاد قراردادهای اقتصادی با هیات های خارجی‌ باید به لحاظ حقوقی رعایت شود که مانع عمل نکردن خارجی ها به تعهداتشان باشد.

حسن نژاد افزود:افزایش واردات درپساتحریم به رشد اقتصادی کشور منجر نمی شود،اما می توان با اتخاذ تدابیر تلاش کرد،سرمایه‌های خارجی را بیشتر جذب کرد که این موضوع رشد اقتصادی را در پی خواهد داشت.

حسن نژاد درخصوص وضعیت بورس تاکید کرد: پیش بینی می شد وضعیت بازاربورس با توافق هسته ای بهتر بشود اما تا الان این وضعیت مطلوب نشده است.  

نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در پایان با تاکید بر لزوم تقویت بخش تولید کشور، یادآور شد: پیش بینی می شود با اتمام بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی و کنگره آمریکا و نهایی شدن این موضوع وضعیت بورس بهبود یابد.

***سرمایه‌گذاران خارجی پشت در بورس

گمانه زنی‌های تردید برانگیز تحلیل‌گران بورس تهران از سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران در دوران پساتوافق امروز به پیش‌بینی‌های قابل اعتمادی تبدیل شده است. تا جاییکه سرویس‌های اقتصادی خبرگزاری‌های معتبر خارجی از آمار سرمایه‌گذاران خارجی خبر می‌دهند. شاهد آن هم سخنان اخیر مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران از تایید شدن درخواست گواهی فعالیت در بورس 50 سرمایه‌گذار خارجی است.

چندی پیش حسن قالیباف اصل، دومین مدیرعامل بورس اوراق تهران با اشاره به تعداد بسیاری از درخواست کنندگان و مراجعه کنندگان خارجی به بازار بورس گفته بود: تاکنون 50 سرمایه گذار خارجی تایید گواهی فعالیت در بورس تهران را طی شش ماه اخیر دریافت کردند و منتظر پایان تحریم‌ها برای آغاز فعالیت خود هستند.

این گفته در حالی است که از زمان بازگشایی درهای تجاری بورس تهران بر روی سرمایه‌گذاران خارجی تاکنون 360 سرمایه‌گذار درخواست گواهی فعالیت در تالار شیشه‌ای تهران را دادند. درخواستی که بدلیل تحریم‌ها برای درصد سرمایه‌گذاری خارجی در بورس تهران بسیار پایین بوده است.

اما آنچه امروز به گمانه زنی‌های امید بخش دیروز مُهر تایید می‌زند اعلام تعداد سرمایه گذاران در حال افزایش خارجی برای فعالیت در بورس تهران از سوی مدیرعامل بورس تهران است که مبنای پیش بینی خبرگزاری اقتصادی بلومبرگ شده است.

بر این اساس بلومبرگ پیش بینی می‌کند که پس از تایید شدن وفای به پیمان هسته‌ای ایران از سوی آژانس و رفع شدن تمامی تحریم‌ها از سوی آمریکا رونق بازار بورس تهران در اوایل سال 2016 قابل مشاهده است.

هم چنین پیش بینی روزنامه انگلیسی گاردین از چشم انداز اقتصادی ایران در دوران پسا توافق به نقل از یک شرکت سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت توربین بادی ایران به فروپاشی دیوار برلین تشبیه شده است. به گفته موسس این شرکت سرمایه گذری خارجی "ایران، پیشرو بزرگترین فرصت بازار بورس جهانی است".

به ادعای این سرمایه گذار خارجی، ایران در این سال‌ها هم چون آلمان شرقی سال 1989 بدلیل تحریم ها محکوم به فعالیت اقتصادی محدود شده به داخل بود اما امروز پایان تحریم‌ها در نتیجه توافق تاریخی هسته ای به اندازه فروپاشی دیوار برلین بر اقتصاد ایران تاثیر خواهد داشت.

با نگاه اجمالی به روند شاخص بورس تهران می توان مشاهده کرد که پس از طی شدن هفت ماه از آغاز به کار دولت یازدهم شاخص بورس تهران با افزایش دوبرابری وارد کانال 89 هزار و 500 واحدی شد که هم اکنون بدلیل کاهش قیمت نفت و دیگر کالاهای جهانی با کاهش 30 درصدی مواجه شده است.

جورج آزبورن، وزیر اقتصاد انگلیس با اظهار علاقه‌مندی رهبری مشارکت بزرگ تجاری-اقتصادی با ایران در سفرش به چین گفته بود: بنظر می‌رسد وفای به پیمان هسته‌ای ایران از سوی آژانس تاییدشدنی باشد از این رو ظرفیت مشارکت اقتصادی با ایران تا سال آینده فراهم خواهد بود.

در نتیجه بر اساس پیش‌بینی‌های تحلیل گران، مشاهدات سرمایه‌گذاران و اعلام سرپرستان بازار بورس و اوراق بهادار از انتظار سرمایه‌گذاران خارجی برای آغاز خرید و فروش بر روی تابلو متنوع بورس تهران می توان نوید فروپاشی دیوار تحریم‌ها و رونق بزرگترین بازار بورس منطقه با نیم قرن سابقه تا سال آینده را داد.

درهمین حال حسن قالیباف اصل در مصاحبه با پایگاه خبری بلومبرگ، افزود: درخواست های بسیار و بازدیدهای متعددی از خارج داشته ایم و حدود 50 سرمایه گذار بین المللی در 6 ماه اخیر برای فعالیت در بورس تهران مجوز دریافت کرده اند و اکنون منتظر پایان تحریم ها هستند.

وی اظهار داشت: بورس تهران به دلیل تنوع بالایی که دارد می تواند پذیرای سرمایه گذاران خارجی قابل ملاحظه ای باشد.

به گفته وی، در مجموع حدود 360 سرمایه گذار بین المللی خواستار حضور در بازار سهام کشور پس از برداشته شدن تحریم ها شده اند.

بیش از 300 شرکت در بورس تهران به اتفاق سرمایه بازاری بالغ بر حدود 91 میلیارد دلار داشته و 37 گروه صنعتی وجود دارد و شرکت های بزرگ در بخش هایی مانند پتروشیمی، بانکی، خودرو، سیمان و مخابرات حضور دارند.

شرکت شارلمانی کپیتال یکی از سرمایه گذاران بین المللی اعلام کرده گشوده شدن بازار ایران فرصت بسیار بزرگی است که نمی توان از آن چشم پوشی کرد. این شرکت در آوریل اعلام کرد با شرکتی در تهران برای راه اندازی یک صندوق سرمایه گذاری منطبق با تحریم های کنونی همکاری می کند.

دومنیک بوکور اینگرام یک مشاور مالی در شارلمانی کپیتال هم به بلومبرگ، گفت: بسیار نادر است که بازار بکری پیدا کنیم که از زیرساخت توسعه یافته داخلی خوبی برخوردار باشد.

همچنین چارلز رابرتسون مدیر اقتصاددان رنسانس کپیتال گفته است: از وجود صندوق هایی اطلاع دارم که برای سرمایه گذاری در ایران تشکیل شده اند و علاقه سرمایه گذاران را هم جلب کرده اند.

همچنین رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با تاکید بر تاثیر سرمایه­ گذاری خارجی بر قانون «تشویق و حمایت از سرمایه گذار خارجی» و «آیین نامه سرمایه گذاری خارجی در بورس و بازارهای خارج از بورس»، گفت: یکی از موارد اصلی تلاش سازمان بورس برای راه ­اندازی و بکارگیری شرکت­ های رتبه­ بندی است که یکی از خواسته­ های اصلی سرمایه ­گذاران خارجی است.

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: سرمایه گذاران خارجی به صورت های مختلفی مذاکرات خود را برای ورود به بازار سرمایه ایران آغاز کردند و بخشی از اینها به دنبال این هستند که با گرفتن مجوز سبدگردانی وارد بازار ثانویه شوند و بخش دیگری علاقه مندند تا منابع خود را وارد بازار اولیه کنند.

محمد فطانت در پاسخ به این سوال که بیشتر از چه کشورهایی متقاضی سرمایه گذاری در بازار سرمایه ایران هستند؟ گفت: من اسم کشور خاصی را نمی توانم ببرم به دلیل آنکه اینها افراد یا شرکت هایی هستند که در نقاط مختلف دنیا کار سبدگردانی انجام می دهند و علاقه مندند بخشی از دارایی خود را در ایران سرمایه گذاری کنند.

فطانت با بیان اینکه تعامل خوبی بین بازار پول و سرمایه وجود دارد، افزود: اما نقطه اصلی ارتباط از نرخ سود بانکی متاثر می شود و به علت بالابودن نرخ سود بانکی و رعایت نکردن این نرخ ها ازجانب برخی موسسات غیرمجاز و برخی از بانک ها در واقع نرخ بدون ریسک بازار افزایش یافته که آثار نامطلوبی روی بخش واقعی اقتصاد می گذارد.

وی گفت: انتظار بازار این است که با کاهش تورم، نرخ سود بانکی نیز کاهش یابد.

***خارجی ها زمستان بورس را گرم میکنند

دراین حال  یک کارشناس ارشد بازار سرمایه؛ با پیش بینی اینکه سرمایه گذاران خارجی از آذرماه وارد بازار بورس ایران خواهند شد، گفت: استقبال این سرمایه گذاران را به فال نیک گرفته و آن را مقدمه ای برای بازگشت سرمایه به بازار می دانیم.

محمدیوسف امین داور ، افزود: سرمایه گذاران بزرگ ایرانی نیز با اطلاع از این موضوع از هم اکنون، شروع به خرید کرده اند تا در آذر ماه که سرمایه گذاران خارجی وارد بازار می شوند، بتوانند بخشی از سهام خود را با قیمت بالاتر به این سرمایه گذاران واگذار کنند.

وی افزود: اما عملکرد سرمایه گذاران خرد کاملا متفاوت است چرا که آنها همواره به دنبال سود کوتاه مدت و آنی هستند، در نتیجه روند بازارها را دنبال و میزان سوددهی هر بازار را ارزیابی می کنند تا به محض شنیدن یک خبر یا اتفاق تازه، نظیر استقبال سرمایه گذاران خارجی از بورس، آماده ورود به بازار شوند.

مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری تدبیرگران گفت: به همین دلیل سرمایه گذاران خرد براساس برآوردهای مقطعی و سود آنی گاهی وارد بازار سکه، گاهی وارد بازار ارز و زمانی هم وارد بازار املاک و مستغلات می شوند.

وی افزود: اما رفتار سرمایه گذار کلان اینگونه نیست و هنگامی که هنوز دیگران شروع به خرید نکرده اند، خرید خود را انجام می دهد چرا که کسی که یک مرتبه 40 تا 50 میلیارد تومان خرید می کند، باید وقتی خرید نماید که قیمت ها رو به نزول باشد.

این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه سرمایه گذار خارجی بیشتر جذب بازار اولیه ما خواهد شد تا ثانویه، گفت: اما به هر حال، اثرات مستقیم و غیرمستقیم این سرمایه گذاری در آینده کاملا بر بازار سرمایه احساس می شود.

وی یادآور شد: سال گذشته با تورم 15 درصدی، بورس 31 درصد زیان کرد بنابراین اگر کسی در بخش اوراق مشارکت سرمایه گذاری می کرد، حداقل 20 درصد سود می کرد که از تورم هم جلوتر بود اما سرمایه گذاران بازار بورس عملا 36 درصد زیان کردند.

دراین راستا همچنین سخنگوی کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی و اجرای اصل 44 قانون اساسی مجلس گفت:نهایی و اجرایی شدن توافقنامه هسته ای باعث تسریع در سرمایه گذاری بنگاه‌های اقتصادی خارجی در بازار بورس کشور می شود که این موضوع در تحرک بخش تولید موثر است.

اسماعیل جلیلی در خصوص سرمایه گذاری خارجی در بورس کشور، گفت: حضور سرمایه گذاران خارجی در بورس تهران می تواند یک اقدام مناسب باشد که به تقویت بازار سرمایه کشور منتهی می شود.

نماینده مردم مسجد سلیمان،هفت گل و لالی در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: تامین امنیت سرمایه گذاری و ثبات اقتصادی از لازمه‌های جذب سرمایه گذار خارجی است که باید این موضوع در دستور کار مسئولان قرار گیرد.

این نماینده مردم درمجلس نهم افزود: نهایی و اجرایی شدن توافقنامه هسته ای باعث تسریع در سرمایه‌گذاری بنگاه های اقتصادی و سرمایه گذاران خارجی در بازار سرمایه کشور می شود و نباید فراموش کرد که با استفاده از ظرفیت سرمایه گذاری در بورس می توان در حوزه تولید کشور تحرک ایجاد کرد.

جلیلی افزود: بازار بورس ایران یکی از بورس های مهم و جذاب در منطقه است و بسیاری از سرمایه گذاران خارجی علاقه دارند که سرمایه های خود را به بازار بورس جمهوری اسلامی ایران سوق دهند البته مسئولان اقتصادی باید این شرایط را مدیریت کنند.

وی گفت: براساس پیش بینی‌های کارشناسان بازار سرمایه حدود 100 میلیارد دلار ظرفیت در بازار سرمایه جمهوری اسلامی ایران وجود دارد که ظرفیت مناسبی برای کشور است.

همچنین نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با مثبت ارزیابی کردن حضور خارجی ها در بورس کشور گفت:درشورای عالی بورس مصوب شده، بنابراین حضور خارجی ها در بورس مشکلی ندارد.

***ابهامات بورس از نگاه سرمایه گذاران خارجی‌

ابراهیم کرمانچی، کارشناس بازاریابی بین‌المللی نیز گفت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران به خوبی فعالیت می‌کنند و پتانسیل بسیار بالایی برای تسریع فعالیت صندوق‌های بین‌المللی در ایران وجود دارد اما مشکل اصلی که مانع از فعالیت این صندوق‌ها در ایران می‌شود به قوانین و مقررات داخلی سازمان بورس برمی‌گردد. به‌عنوان نماینده فعال چند صندوق سرمایه‌گذاری آمریکا، یکی از مشکلات اساسی وارد کردن پول سرمایه‌گذاران در بورس و نبود خط مشی مشخص برای فعالیت سهامداران حقیقی و حقوقی خارجی در ساختارهای داخلی است.

این کارآفرین مستقل همچنین تاکید می‌کند: وجود نداشتن آمار و اطلاعات بی‌طرف در ایران یکی دیگر از معضلات سرمایه‌گذاران است. به دلیل اینکه سازمان‌های دولتی که مسوول انتشار آمار و اطلاعات هستند، بی‌طرف نیستند و اطلاعاتی که ارائه می‌دهند کاملا صحیح نیست. پیشنهاد می‌شود آنالیست‌های کارگزاری‌ها و اطلاعات ارائه شده در کدال، توسط یک سازمان بین‌المللی حسابرسی و تایید شود تا اطمینان سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود جلب شود.

کرمانچی درباره تحولاتی که توسط سازمان بورس در حال انجام است و امیدواری‌هایی که داده می‌شود نظر متفاوتی دارد و می‌گوید: درون سازمان بورس، هیچ گونه تحرکی در زمینه تغییر قوانین دیده نمی‌شود. نیاز است که کارگروه بزرگی برای تسریع در تغییر قوانین در سازمان‌های دولتی تشکیل شود. کارگزاری‌ها اشتیاق بسیار زیادی برای وارد کردن سرمایه‌گذاران خارجی به این بازار دارند ولی شرایط بوروکراتیک موجود، بزرگ‌ترین مانع برای این امر محسوب می‌شود.

وی همچنین برخی راهکارهای دیگر برای هموار شدن مسیر ورود سرمایه‌گذاران بین‌المللی را این‌گونه تشریح می‌کند: باید همکاری مشترک بین سازمان‌هایی که آمار را ارائه می‌دهند و حسابرسی‌ها به وجود بیاید. به این ترتیب، آمارهای مستقلی ارائه شوند که قابلیت اتکا داشته باشند.

این کارشناس بازاریابی بین‌المللی درباره جذابیت بخش‌های مختلف اقتصادی در بورس تهران خاطرنشان می‌کند: در بازار سهام، همه بخش‌ها مورد توجه هستند. علاوه بر صنایع گاز و نفت که بسیار صنایع جذابی محسوب می‌شوند، سایر صنایع تا حدی جذابیت برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی ایجاد کرده‌اند. صندوق‌هایی که به‌صورت خاص روی صنایع دارویی کار می‌کنند، به این بخش توجه ویژه‌ای دارند.

وی همچنین بر نوسانات احتمالی نرخ ارز تاکید می‌کند و می‌افزاید: از لحاظ نرخ ارز صندوق‌های بین‌المللی مکانیزم‌هایی برای گارانتی نرخ ارز دارند. صندوق‌های بین‌المللی نیازمند گارانتی‌هایی از دولت‌ها برای اعمال تغییرات نرخ ارز هستند. به دلیل اینکه دولت‌هایی مانند چین در نرخ ارز دخالت می‌کنند، شرکت‌های بین‌المللی نیازمند وجود نهادهایی هستند که در این زمینه نیز ضمانت لازم را ارائه کند.

کرمانچی در پایان درباره زمان ورود سرمایه‌گذاران خارجی می‌گوید: در حال حاضر، عمده سرمایه گذاران رفت‌وآمدهای بیشتر نمایشی دارند و عموما در حال ارزیابی نحوه ورود و پتانسیل‌ها هستند.

خدارحمی بستر‌سازی‌های سازمان درخصوص ورود سرمایه‌گذاران خارجی را قابل توجه دانست. وی همچنین درخصوص وجود ریسک‌های سیاسی در کشور و عدم اطمینان سرمایه‌گذاران خارجی به‌دلیل وجود تحریم‌های غیر‌هسته‌ای از سوی آمریکا علیه ایران گفت: عموما سرمایه‌گذاران خارجی که این روزها وارد ایران می‌شوند، به منظور بررسی و تفحص شرایط وارد می‌شوند و یکی از پیش‌فرض‌های آنها برای ورود حصول توافق و تفاهم نامه برجام طی ماه‌های آینده است. نکته دوم این است که امروز در فضای بین‌المللی چشم اندازی که برای ایران متصور هستند با چشم‌اندازی که در سال‌های گذشته وجود داشته بسیار متفاوت است، در همین زمینه گام دوم بعد از بررسی بستر‌ها، ارزیابی ریسک‌های محیطی به‌خصوص ریسک‌های سیاسی است. هر سرمایه‌گذار و هر شرکتی از هر جای دنیا که می‌خواهد در ایران سرمایه‌گذاری انجام دهد با درجه ریسک‌هایی که آن منطقه و آن کشور دارد بازدهی‌های متفاوتی را متصور می‌شود. باید توجه کرد که منطق سرمایه‌گذاری بین‌المللی یک منطق صفر و یک نیست که اگر ما به کمترین ریسک برسیم انتظار ورود سرمایه‌گذاران خارجی را داشته باشیم.

دبیر‌کل کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری همچنین درخصوص مشکلاتی که در زمینه نقل و انتقال پول از سوی سهامداران خارجی مطرح شده است، می‌گوید: در حال حاضر قرار نیست هیچ کشوری نقدینگی را وارد کشور کند و همان‌طور که قبلا گفته شد این رفت و آمد‌ها بیشتر درخصوص بررسی شرایط سرمایه‌گذاری است. اما در این خصوص یکی از گام‌های جدی که در توافق‌نامه هسته‌ای برداشته می‌شود هموار‌سازی نقل و انتقالات پولی است. مستحضر هستید سوئیفت هیچ‌گاه به‌عنوان یک تحریم هسته‌ای مطرح نبوده زیرا افراد یا شرکت‌های خاصی اجازه مراوده مالی نداشته‌اند. در همین زمینه نه تنها بازار سرمایه، بلکه بازار پول باید در این حوزه گام‌های جدی را بردارد که نقل و انتقال‌ها با گارانتی بیشتری صورت پذیرد. مسوولان باید بدانند که یک سرمایه‌گذار بین‌المللی اولین دغدغه‌اش این است که پول را به بازار ایران وارد کند و از آن سو به ضمانت‌های لازم برای خروج نقدینگی نیاز دارد. در حال حاضر این موضوع از پیش‌نیاز‌هایی است که هم بازار سرمایه و هم بازار پول و در سطح کلان‌تر دولت دارد به آن توجه می‌کند.

خدارحمی همچنین درخصوص اتصال بازار ایران به بازار‌های جهانی و به‌وجود آوردن اطمینان خاطر برای سرمایه‌گذاری گفت: لینک بازار ایران به دنیا، از برنامه‌های مهم سازمان بورس است، اما طبیعتا در بازه زمانی کوتاه‌مدت نباید انتظار این موضوع و حصول چنین قراردادهایی را داشته باشیم. به نظر نمی‌رسد شرکت‌هایی که این روزها می‌خواهند در بازار ایران سرمایه‌گذاری داشته باشند با پیش فرض همکاری ایران با شرکت‌های خارجی وارد شوند. اتفاقا این شرکت‌ها بزرگ‌ترین‌ پتانسیلی که برای شرکت‌های بورسی ایران در نظر گرفته‌اند تا قبل از ادغام شرکت‌های ایرانی با همتایان خارجی است. آنها معتقد‌ند شرکت‌ها و کسب‌و‌کار‌های بی‌نظیری در بورس تهران و ایران وجود دارد که اصطلاحا آنها بکر هستند و سرمایه‌گذارانی که در دور اول وارد این شرکت‌ها می‌شوند سود بیشتری دریافت می‌کنند. زیرا به نظر می‌رسد بعد از همکاری شرکت‌های ایرانی با شرکت‌های بین‌المللی بخش عظیمی از فرصت‌ها توسط سایر سرمایه‌گذاران شناخته شده و نمی‌توان انتظار سود جذابی را داشت.