در این سال‌ها هر دولتی که روی کار آمده و هر شخصی که بر صندلی وزارت بهداشت تکیه زده بر لزوم گسترش طب سنتی تأکید کرده است. بر همین اساس جایگاه اداری این طب تا تشکیل معاونت در وزارتخانه هم ارتقا یافته است. با این وجود به باور برخی کار‌شناسان برای دستیابی به هدف یاد شده هنوز در ابتدای راه قرار داریم.
برای بررسی این موضوع با دکتر مهدی یوسفی، متخصص طب سنتی و مدیرکل توسعه سلامت معاونت طب سنتی وزارت بهداشت گفت‌وگو کرده‌ایم که گزیده آن، هم اینک پیش روی شماست.
چند سالی است بحث توسعه طب سنتی در ایران مطرح می‌شود؛ ارزیابی شما چیست و چه مشکلاتی بر سر راه است؟
- یک بخش از طب سنتی محتوا و بخش دیگرآن قالب و فرمی است که باید در جامعه عرضه شود. در بحث محتوا متأسفانه یک درهم ریختگی در سطح جامعه وجود دارد. در واقع هر کسی به خود اجازه می‌دهد، هر محتوایی را که برداشت می‌کند آن را در سطح جامعه عرضه کند. این موضوع هم در سطح عطاری‌ها مطرح است و هم در بخش‌هایی که از گذشته ارتباط‌هایی با طب سنتی داشته‌اند و یا در بین کسانی که خود را صاحب حق می‌دانند، مثل بعضی از روحانیون محترم که الان وارد این داستان شده‌اند به طوری که بیمار می‌بینند و همچنین دارو می‌سازند و تجویز می‌کنند.
اما در بحث قالب و فرم ارایه طب سنتی؛ وزارت بهداشت نقش اساسی را دارد. واقعیت این است که طی چند سال گذشته اقدام‌های خوبی در سطح این وزارتخانه انجام شده است. همین که طب سنتی به عنوان یک رشته دانشگاهی درآمد و از سال ۸۶ دانشکده‌های طب سنتی در کشور تشکیل شد و الان ۱۹ دانشکده و گروه آموزشی طب سنتی داریم و معاونت طب سنتی تشکیل شده ناشی از توجه ویژه در سطح این وزارتخانه است، یعنی برای این طب در سطح معاون وزیر ارزش قایل شده‌اند. کشورهایی مثل چین و هند که 80 – 70 سال در طب سنتی فعالیت ویژه دارند، تازه الان به فکر تشکیل چنین معاونتی افتاده‌اند.
اما با این وجود و با توجه به تکلیفی که اسناد بالا دستی از قبیل سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی، سیاست‌های کلی سلامت و برنامه پنجم توسعه برای وزارت بهداشت قایل شده باید گفت هنوز انتظارات برآورده نشده، زیرا بسیاری از شاخص‌های کمی که در همین قانون اخیر تصویب شده، محقق نشده است.
کدام شاخص‌ها محقق نشده‌اند؟
- در سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی بر کسب سهم ۲۰ درصد ارزش بازار داروی کشور توسط محصولات تأییدشده مبتنی بر داروهای گیاهی و کسب ۳ درصد سهم تولید علم حوزه گیاهان دارویی در عرصه جهانی تأکید شده است. کسب سهم ۱۰ درصدی ارزش بازار بهداشت کشور، سهم ۴ درصدی ارزش بازار درمان کشور، سهم ۲ درصدی ارزش بازار داروی کشور توسط محصولات تأیید شده مبتنی بر داروهای طب سنتی و همچنین پوشش بیمه‌ای مناسب به منظور رسیدن به نرخ پرداخت ۳۰درصدی مردم در حوزه طب سنتی؛ اما تا کنون حتی پیش‌نیازهای این اهداف هم آماده نشده است.
دلیل محقق نشدن این اهداف چیست؟
- برخلاف اینکه در چند دولت اخیر همه وزیران بهداشت بویژه دکتر هاشمی بر رشد و توسعه طب سنتی تأکید کرده‌اند، اما چون بخشی از بدنه این وزارتخانه خیلی با این سیاست همراه و همگام نیست، شاخص‌های مورد نظر احتمالاً محقق نخواهند شد. در این سال‌ها فرم و قالب طب سنتی آن طوری که باید و شاید شکل نگرفت. به گونه‌ای که درحال حاضر فقط دو دانشکده طب سنتی از شورای گسترش وزارت بهداشت مجوز دارند. بقیه دانشکده‌ها مصوب شورای دانشگاه‌ها هستند که از لحاظ قانونی و از نظر وزارت بهداشت هم ممکن است خیلی جایگاه نداشته باشند. در این بین نقش معاونت آموزشی وزارتخانه از همه معاونت‌های این وزارتخانه مهم‌تر است.
یا در زمینه غذا و دارو که به سازمان غذا و دارو بر می‌گردد، بحث مراکز ارایه فرآورده‌ها و داروهای گیاهی خیلی پررنگ‌تر می‌شود؛ زیرا که مشکلات زیادی در ارتباط با ساماندهی عطاری‌ها و فراورده‌های گیاهی و ایجاد یک سری مراکزی که بهداشتی، شناسنامه دار و ضابطه‌مند باشند و تحت نظر دکتر داروساز، گیاهان دارویی را به مردم عرضه کنند، وجود دارد؛ یعنی در بحث غذا تقریباً در حوزه طب سنتی هیچ کاری نشده است، البته همایش‌ها و کنگره‌هایی در این زمینه برگزار شده اما نتوانسته فراگیری لازم را در سطح جامعه ایجاد کند. همچنین معاونت درمان وزارت بهداشت هم تا حدی با چنین مسایلی مواجه است. به هرحال این سه معاونت بیشترین مشارکت و همپوشانی را در حوزه طب سنتی دارند، اما بنا به دلایل مختلف - که بعضی از آن‌ها موجه و برخی هم غیر موجه هستند – نتوانستند انتظارات و توقعاتی را که جامعه و وزیر و حتی مقام معظم رهبری در توسعه طب سنتی دارند، جامه عمل بپوشانند.
یعنی می‌خواهید بگویید ظرفیت لازم برای توسعه طب سنتی در وزارت بهداشت وجود دارد، اما بخشی از بدنه مدیریتی این وزارتخانه مقاومت می‌کند؟
- بله همینطور است! چون آن تسریع و تسهیلی که انتظار است تا وزارت بهداشت در مقابل تکالیف قانونی داشته باشد، ندارد. در واقع وزیر بهداشت اراده لازم را دارد اما وقتی دستوری صادر می‌شود به دلایل مختلف دربعضی از معاونت‌ها گیر می کند و براحتی اجرایی نمی‌شود. مثلاً شخصی که طب سنتی را دوست ندارد، مانع تراشی می‌کند.
برای اثبات بهتر این موضوع آیا سندی دارید که نشان دهد بدنه مدیریتی وزارت بهداشت در مقابل توسعه طب سنتی از خود مقاومت نشان می‌دهد؟
- در دی سال ۹۳ شورای سیاستگذاری طب سنتی به ریاست شخص وزیر در وزارت بهداشت تشکیل شد. این شورا تا کنون مصوباتی داشته است که باید اجرایی می‌شد، زیرا که طبق اساسنامه شورای سیاستگذاری مصوبات آن برای همه ارکان وزارت بهداشت لازم الاجراست اما تاکنون چنین نشده است، برخی مدیران می‌گویند روی برخی از این مصوبات نظر داشته‌اند و آن‌ها را قبول ندارند. معاونت طب سنتی- به تنهایی- اختیارات اجرایی ندارد. این معاونت در واقع سیاستگذاری و برنامه ریزی در حوزه طب سنتی در سطح کشور را به عهده دارد، ولی از نفوذ اجرایی کافی برای اجرایی شدن سیاست‌ها و مصوبات در سطوح ستادی وزارتخانه یا دانشگاه‌ها برخوردار نیست. به طور نمونه انتظار می‌رفت، بعد از تشکیل شورای سیاستگذاری طب سنتی معاونت‌های مربوط در وزارتخانه‌ها در اجرای مصوبات مربوط به خود کمک کنند، اما برخلاف اینکه معاونت طب سنتی چندین بار با واحد‌های مربوط مکاتبه و مصوبات را هم ابلاغ کرده اما پاسخ درخوری دریافت نکرده است.
در ابتدای بحث به وجود مشکل در بحث محتوا در طب سنتی اشاره کردید. چه راهکاری برای رفع این مشکل دارید؟
- راهکار اساسی این است که مرکزی به عنوان محور مشخص شود و هرکسی که برداشتی از طب سنتی در زمینه محتوا دارد، در این مرکز ارایه کند که به نظرم بهترین جا دانشگاه است؛ البته به شرط اینکه دانشگاه‌ها خیلی بسته و محدود عمل نکنند و اجازه دهند افراد غیر دانشگاهی هم وارد این حوزه شوند.
نظر شما