نبود گوش‌های شنوا
تشکل‌های مردم نهاد تا چه حد از سوی مسؤولان حمایت می‌شوند؟
بتول صحراکاران، رئیس انجمن دوستداران یادمان‌ها در قزوین می‌گوید: تشکل‌های مردم نهاد در واقع پل واسطه بین مردم ودولت هستند که می‌توانند تسهیلگر اجرای برنامه‌ها باشند، اما از لحاظ مالی حمایت خاصی وجود ندارد، مگر آنکه طرح ویژه‌ای از سوی این تشکل‌ها به سازمان‌ها ارایه شود تا حمایت‌های مادی و معنوی صورت گیرد. البته این حمایت‌ها بیشتر معنوی است تا حدی که برای اجرای برنامه مناسبتی، سالن در اختیار ما بگذارند.
وی تأکید می‌کند: مهم‌ترین مسأله در حوزه فعالیت این تشکل‌ها این است که گوش شنوایی برای حرف‌ها برنامه‌های آن‌ها وجود ندارد. چنانکه در حوزه میراث فرهنگی مواردی بوده که نهادهای ذیربط توجهی نکرده‌اند و این مسأله موجب دلسردی انجمن‌ها می‌شود، زیرا ماهیت فعالیت آن‌ها غیردولتی و داوطلبانه است و در واقع از سردلسوزی وعلاقه‌مندی به این حوزه‌ها ورود پیدا کرده‌اند. در حالی که این جنبه از کار، حساس است و بی‌اعتنایی به آن‌‌گاه موجب از هم گسیختگی فعالیت اعضای این تشکل‌ها می‌شود، زیرا هرقدر تلاش می‌کنند، به در بسته می‌خورند و نتیجه ای حاصل نمی‌شود.
نگاه تشریفاتی به میراث فرهنگی
این فعال حوزه میراث فرهنگی می‌افزاید: البته در دولت فعلی نیم نگاهی حتی صوری و تشریفاتی به فعالیت سمن‌ها می‌شود که بازهم جای تأمل و خشنودی دارد. به هرحال صحبت کردن از جایگاه تشکل‌های مردم نهاد نیز بی‌تأثیر در وضعیت آن‌ها نیست. در حالی که براساس اساسنامه سازمان میراث فرهنگی، این سازمان موظف است بانی شکل‌گیری و حمایت از این گروه‌ها باشد و در راستای انجام فعالیت‌های خود از توان سمن‌ها برخوردار شود، ولی وقتی نقد و انتقادی به خود آن‌ها وارد می‌شود، جبهه گیری می‌کنند. ناگفته نماند در حال حاضر این حمایت‌ها بیشتر از سوی ستاد مرکزی میراث فرهنگی در تهران دیده می‌شود و ادارات در استان‌ها و شهرستان‌ها کمتر به این مسأله اهمیت می‌دهند.
راه‌های اثرگذاری بیشتر
صحراکاران، کار‌شناس ارشد مرمت و احیای بنا و بافت‌های تاریخی در ادامه به نقش سمن‌های حوزه میراث فرهنگی در حفاظت از این آثار اشاره کرده می‌گوید: واکنش‌های این تشکل‌ها به تخریب میراث فرهنگی کشور که در سال‌های اخیر بیشتر از سوی شهرداری‌ها اتفاق می‌افتد؛ متفاوت است، چنانکه گاه با صدور بیانیه‌ای حضور خود را نشان می‌دهند و گاه جدی‌تر عمل می‌کنند. البته با رسانه‌ای شدن این فعالیت‌ها، اثرگذاری آن‌ها بیشتر می‌شود، اما از آنجا که این اثرگذاری‌ها مقطعی است، بزودی از خاطر می‌رود. از این رو به اعتقاد من، کیفیت اثر بخشی این سمن‌ها به نحوه فعالیت و توانمندی آن‌ها در حوزه تخصصی خود نیز بی‌ارتباط نیست، چنانکه تمام اعضای تشکل ما، در زمینه مرمت آثار تاریخی صاحب‌نظر هستند، از این رو با مشاهده تخلف خیابان کشی در حریم بافت تاریخی در شهر قزوین، بدون حضور فیزیکی و تنها از طریق رسانه‌ها مطالبی را منتشر کردیم که تأثیرگذار بوده و این برنامه را تغییر داد. درحالی که برخی افراد عضو سمن‌های این حوزه سعی دارند از سر علاقه شخصی وبا تهییج دیگران اثرگذار باشند که در عین ارزشمندی به دلیل پراکندگی برنامه‌ها قابل تأمل نیست. بخصوص آنکه گروه‌های تخریبگر با وجود حمایت‌های اقتصادی که دارا هستند، توجهی به این فعالیت‌ها ندارند.
گسترش تعامل‌ها و آموزش مردم
تجربه نشان داده تعامل نهاد‌ها می‌تواند بسترساز فعالیت‌های پرثمری باشد.
صحراکاران هم معتقد است: به طورکلی تشکل‌های مردم نهاد فعال در حوزه میراث فرهنگی در کشور بیش از صد مورد نیستند، اما با اجرای شبکه سازی این تعامل‌ها تسهیل شده است. البته در استان‌ها به دلیل اندک بودن تعداد فعالان، این تعامل اندک است، به این ترتیب در بیشتر نشست‌های کشوری می‌توان انتظار پیوستگی و انسجام داشت که ثمره آن نیز بی‌تردید فعالیت فراگیر و اثرگذار خواهد بود. از دیگر جلوه‌های نقش‌آفرینی تشکل‌های مردم نهاد، آموزش و هدایت مردم به موضوع‌هایی همانند صیانت از میراث فرهنگی است، بنابراین زمانی این تلاش‌ها مثمر ثمر است که با جلب مشارکت‌های مردمی، آحاد مردم از مدیران تا صاحبان این آثار خود را حافظ مواریث مادی و معنوی کشور بدانند. بدین ترتیب سمن‌ها می‌توانند داعیه‌دار حفاظت و صیانت از فرهنگ و تمدن کشور بوده و به عنوان کنشگری فعال، از دولت مطالباتی داشته باشند.
تشکل‌های مردم نهاد؛ یار میراث فرهنگی
سید امید نوری، رئیس انجمن میراث فرهنگی آبادان و خرمشهر (اپاتان) نیز می‌گوید: سازمان میراث فرهنگی به دلیل ماهیت فعالیت خود تشکل‌های مردم نهاد را از دیرباز بازوان خود می‌دانند، چنانکه در دهه ۷۰ شاهد تشکیل انجمن میراث فرهنگی بودیم که البته صبغه‌ای دولتی داشت، اما با روی کار آمدن آقای احمدی‌نژاد، این تشکل محو شد و در سال‌های اخیر با توجه به اقبال دولت یازدهم، دوباره این انجمن در استان‌ها تشکیل شد که در استان خوزستان مرکب از مسؤولان استانی، دوازده عضو سازمان‌های مربوطه و پنج عضو حقیقی فعال در حوزه میراث فرهنگی است. همچنین درحال حاضر ۱۶ تشکل مردم نهاد در این زمینه فعال است که به توصیه استاندار و سیاست‌های کلان کشور باید بر تعداد آن نیز افزوده شود و به بیش از 30 مورد برسد که درحال حاضر گروه‌های زیادی متقاضی تشکیل این سمن‌ها هستند.
نوری خاطرنشان می‌کند: با شبکه سازی فعالیت تشکل‌های مردم نهاد تلاش‌های آن‌ها انسجام بیشتری یافته، چنانکه با همتوانی می‌توانند تأثیرگذاری بیشتری داشته باشند که در حوزه فعالیت ما این مسأله در سال‌های اخیر مشهود بوده است. در واقع این تشکل‌ها باید همانند یک اتحادیه در زمینه میراث فرهنگی وگردشگری فعال باشند وبه طور گروهی مطالبات خودرا دراین حوزه بیان کنند.
وی که بیش از 10 سال است در حوزه میراث فرهنگی فعالیت می‌کند می‌افزاید: با تعدد و گسترش تشکل‌های مردم نهاد در حوزه میراث فرهنگی می‌توان امید بیشتری به تأثیرگذاری آن‌ها داشت. به این ترتیب با مدیریت مطلوب و هدایت این‌گونه سمن‌ها می‌توان رقابت سالمی را بین آن‌ها ایجاد کرد که ضمن تقویت جایگاه آن‌ها در استان‌ها، منجر به بهبود عرصه میراث فرهنگی نیز خواهد شد.
وی تأکید می‌کند: فعالیت تشکل‌های مردم نهاد در صیانت از میراث فرهنگی به معنای متروک ماندن و فرسوده نگاه داشتن مواریث تاریخی ما نیست، بلکه بر استفاده مؤثر از این فضا‌ها و فرصت‌ها تأکید دارد. بنابراین با تعامل این سمن‌ها با سازمان‌های مختلف می‌توان در این زمینه مؤثر واقع شد.
نظر شما