در صورت ادامه روند کنونی، وضعیت صنعت فولاد بحرانی تر نیز خواهد شد. وضعیت تولیدکنندگان بخش خصوصی به مراتب بدتر از تولید کنندگان خصوصی شده(شبه دولتی) برآورد می گردد. در چنین شرایط، بهترین راهکار صادرات به کشورهای همسایه است. اما به دلیل رقبای جهانی و منطقه‌ای، به ‌رغم تلاش‌های فراوان توفیق چندانی در این زمینه حاصل نشده است. از سویی طرح‌های غیراصولی برای ساخت کارخانه‌های فولاد سازی و بدون در نظر گرفتن تأمین آب مورد نیاز، در آینده مشکلات متنوعی را برای این صنعت به دنبال ‌خواهد داشت.

 کاهش قیمت جهانی فولاد
همزمان با رشد اقتصادی چین در دو دهه اخیر، تقاضای فولاد در چین به طور فزاینده افزایش یافت. به طوری که بیش از نیمی از تولید و مصرف فولاد جهان در حال حاضر در چین تولید می‌شود. در سال 2014 با تغییر روند صعودی اقتصاد چین، مصرف فولاد این کشور کاهش پیدا کرد. طبق تحقیقات انجمن جهانی فولاد در دو سال اخیر میانگین ظرفیت خالی تولید کارخانه‌های فولادسازی از یک چهارم به یک سوم افزایش یافته است. سهام شرکت‌های فولادی در وال استریت، بورس لندن و همچنین بازار شانگهای با کاهش قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو شده‌اند. حاشیه سود شرکت‌های فولاد‌سازی در سال‌های ابتدای قرن بیست و یکم به طور میانگین بالای 20 درصد بود، اما اکنون به کمتر از پنج درصد کاهش یافته است. با توجه به احتمال کاهش تقاضای چین در سال‌های آینده، به نظر می‌رسد، ظرفیت کنونی تا سال‌های آینده نیز پاسخگوی بیش از نیاز فولاد در جهان باشد. به طور معمول در دنیا بیش از 50 درصد  محصولات فولادی در صنعت ساختمان مصرف می‌شود. محرک اصلی تقاضای فولاد در دنیا مربوط به کشورهای در حال توسعه می‌شود؛ زیرا درصد قابل توجهی از رشد این کشورها از نوع ساختمان است، اما در کشورهای توسعه یافته بیشتر در حوزه‌های  نوآورانه سرمایه‌گذاری می‌شود. بر این اساس قیمت فولاد طی سال‌های اخیر بسیار کاهش یافته است. از سوی دیگر با اکتشافات جدید سنگ ‌آهن قیمت مهم‌ترین ماده اولیه این صنعت نیز کاهش یافته و این خود سبب کاهش بیشتر قیمت فولاد شده است.

 واردات از چین
چین برای جبران کاهش مصر‌ف مشوق‌های صادراتی بسیار مناسبی به تولیدکنندگان فولاد خود ارایه می‌دهد. در مقابل آمریکا، هند و ترکیه برای جلوگیری از ورود بی‌رویه فولاد از چین، تعرفه گمرکی فولاد را بسیار افزایش داده‌اند. در سال جاری تعرفه واردات بیشتر محصولات فولادی در کشور با احتساب مالیات بر ارزش افزوده به 29درصد افزایش پیدا کرد. اما باز هم این تعرفه بالا نتوانست مانع ورود فولاد چینی به کشور شود. در روزهای اخیر بسیاری از تولیدکنندگان با اشاره به تعرفه‌های بسیار بالای دیگر کشورها برای جلوگیری از واردات فولاد چینی خواستار افزایش بیشتر تعرفه گمرکی محصولات فولادی شده‌اند. با کاهش ارزش یوان چین در چند روز گذشته، امکان واردات فولاد چین نیز بیشتر خواهد شد. براساس‌آمار حدود 2.7 میلیون تن فولاد در سال جاری به کشور وارد شده که تقریباً با محصولات ذخیره شده در انبارهای تولیدکنندگان برابر است.
 
  کاهش شدید تقاضا
بخش عمده‌ای از تولیدات فولادی در حوزه ساختمان است. در سال‌های 90 و 91 با توجه به رونق  بازار مسکن و سودآوری ساخت و ساز، تقاضا برای محصولات فولادی ساختمانی بسیار زیاد بود و بخشی از نیاز کشور به صورت واردات تأمین می‌شد. اما در سال‌های اخیر با رکود بازار مسکن و کاهش حاشیه سود ساخت و ساز، صدور پروانه ساختمانی شهرها به نصف رسید و تقاضای محصولات به طور غیر منتظره‌ای کاهش یافت. بر اساس اطلاعات انجمن تولیدکنندگان فولاد، مصرف فولاد خام حدود 10 درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. این کاهش برای سه محصول اصلی فولادی، یعنی میلگرد، تیرآهن و ورق به ترتیب برابر با 15، 45 و 7 درصد است.
به گفته دبیر انجمن تولید کنندگان فولاد، در حال حاضر یک میلیون و 150 هزار تن محصول در انبار فولاد مبارکه و 700 هزار تن در ذوب آهن دپو (انبار) شده است.
به نقل از سایت انجمن تولیدکنندگان فولاد، سلطانی دبیر این انجمن با بیان اینکه در حالت عادی باید حدود 200 هزار تن محصول در انبارها موجود باشد، اعلام کرد، هم اکنون حدود 7/2 میلیون تن محصول در انبارها ذخیره شده است.
مهم‌ترین راه خروج صنایع فولادی از رکود در شرایط موجود حضور در بازارهای خارجی است. دولت برای صادرات محصولات فولادی، معافیت مالیاتی در نظر گرفته است، اما رقابت با رقبایی همچون چین، روسیه و ترکیه در منطقه و حتی اضافه شدن برخی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس کار ساده نیست. به جز فولاد مبارکه که توانست در سال گذشته حدود یک میلیون تن محصولات فولادی صادر کند، بقیه تولیدکنندگان موفقیت خاصی در این زمینه به دست نیاوردند. طی پنج ماه ابتدایی سال حدود 1.7 میلیون تن انواع محصولات فولادی صادر شده که نسبت به دوره مشابه سال قبل 54 درصد افزایش یافته است. اما این مقدار هنوز به قدری نیست که صنعت فولاد را از رکود خارج کند.

 وضعیت قرمز تولیدکنندگان خصوصی
شرکت‌های دولتی خصوصی شده، عمده بازار فولاد را در اختیار دارند. برخی معتقدند، این مجموعه‌ها به دلیل پشتوانه مالی در این شرایط رکودی نه تنها تولید خود را کاهش نمی‌دهند، بلکه حتی افزایش داده‌اند تا رقبای خصوصی خود را از بازار خارج کنند. تولید‌کنندگان خصوصی به علت محدودیت‌های مالی در صورت فروش نداشتن با مشکلاتی بیشتر از تولیدکنندگان نیمه خصوصی مواجه می‌شوند. در وضعیت کنونی بسیاری از آن‌ها با نبود تأمین سرمایه در گردش روبه‌رو هستند و در پرداخت حقوق کارکنان خود ناتوانند. حتی برخی از آن‌ها در حال حاضر تولید نمی‌کنند. نکته بسیار مهم حضور بیشتر تولیدکنندگان خصوصی در انتهای زنجیره فولاد است. این تولیدکنندگان شمش را به عنوان نهاده‌تولید خریداری و آن را به محصولاتی همچون میلگرد تبدیل می‌کنند. در حال حاضر کمترین سود زنجیره فولاد همین بخش ( تولید محصول نهایی) است. برای نمونه نسبت میلگرد به شمش به کمترین میزان خود رسیده است.

 اختلاف شدید سود دهی در زنجیره تولید
با توجه به ساختار انحصاری در تولید گندله و کنسانتره، دولت قیمت این محصولات را بر مبنای قیمت شمش تعیین می‌کند. به گفته دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، میانگین حاشیه سود شرکت‌فولادی در نیمه نخست امسال تنها یک درصد بود. در حالی که حاشیه سود چادرملو و گل گهر حدود 41 و 27 درصد بوده است. در تیرماه سال جاری وزارت صنعت، معدن و تجارت برای افزایش سودآوری محصولات نیمه نهایی و نهایی فولادی، قیمت گندله را از 23 به 20 درصد قیمت شمش فولاد خوزستان کاهش داد. هر چند این اقدام به مذاق انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن خوش نیامد؛ زیرا آن‌ها معتقد بودند با کاهش قیمت شمش، آن‌ها نیز زیان دیده‌اند. به طور قطع با افزایش شرکت‌های تولیدکننده گندله و کنسانتره در آینده و با افزایش رقابت، قیمت‌گذاری توسط دولت نیز باید حذف شود.

  طرح‌های غیراصولی
براساس طرح جامعه فولاد، تولید فولاد خام باید در سال 1404 به بیش از 55میلیون تن برسد. این در شرایطی است که  تولید فولاد خام در سال 93  حدود 8/16 میلیون تن بود. پیش بینی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای امسال نیز حدود 18 میلیون تن است، ولی با توجه به شرایط موجود بعید است همان تولید سال گذشته نیز تحقق یابد. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های فولادی کشور ساخت و تکمیل هفت طرح عظیم فولادی است. بنابر گزارش تحقیق و تفحص مجلس چهار طرح (سبزوار، قائنات، نی‌ریز و بافت) از هفت طرح مذکور در مناطق کویری قرار دارند. هر یک از طرح‌ها به حداقل چهار میلیون متر مکعب آب در سال نیاز دارند. به طور مثال فولاد سبزوار برای تأمین آب مورد نیاز خود حداقل به پنج حلقه چاه عمیق نیاز دارد. سازمان محیط زیست با توجه به پایین آمدن سطح آب این منطقه به نظر نمی‌رسد، اجازه بهره‌برداری به فولاد سبزوار بدهد.
این در حالی است که بیش از 40 درصد ساخت این مجموعه انجام شده است. وضعیت آبی شهرهای دیگر (قاينات، نی ریز و بافت) نیز بهتر از شهر سبزوار نیست.