امروزه مناطق آزاد به عنوان پدیده ای فراگیر و ابزاری برای تحقق استراتژی های توسعه برون نگر با تاکید بر سیاست توسعه صادرات مورد توجه قرار گرفته اند.

به طوری که اکثر کشورهای در حال توسعه، به احداث یک یا چند منطقه ازاد مبادرت کرده اند. هدف از ایجاد این مناطق، فراهم کردن شرایط مناسب به منظور افزایش تولید و صدور کالاهای صنعتی از طریق جذب سرمایه های خارجی، ایجاد اشتغال، کسب درآمد ارزی، افزایش درآمد حاصل از توریسم، تامین مواد اولیه و قطعات مورد نیاز صنایع، برقراری پیوندهای صنعتی با داخل کشور، رشد رفاه اقتصادی و مادی مردم مناطق و سپس منافع ملی است. ایجاد مناطق آزاد در هر کشور را نه به صورت اقدامی مجزا از اقتصاد ملی، بلکه باید به منزلة ابزاری برای توسعه صنعتی و بخشی از راهبردهای مکان بر سر توسعه اقتصادی – سیاسی – اجتماعی تلقی کرد. قدس آنلاین در  گفتگو با مهندس ناصر واثقی سرمایه گذار و کارآفرین در مناطق آزاد و فعال اقتصادی به بررسی چالشهای پیش روی مناطق آزاد در ایران پرداخته است.

-قوانین تا چه حد در عدم کارآیی مناطق آزاد تاثیر گذارند؟

 فلسفه منطق آزاد ،آزاد شدن از مزاحمت هایی است که برای صادرات و واردات و توسعه اقتصادی در کشور ایجاد شده است از این رو کشورهای مختلف برای تسریع در این موضوع در فکر تاسیس وایجاد منطقه ای هستند که موجب تسریع کار و فعالیت های اقتصادی –تجاری شود تا در انجام کارها و فعالیت های اقتصادی پیشرفت های محسوسی صورت گیرد.مثلا اگر بخواهید یک منطقه نمونه گردشگری در کشور ایجادکنید و یا منطقه ای را برای سرمایه گذاری خارجی در کشور فعال کنید با مشکلاتی مواجه می شوید که عموما چندین سال به طول می کشد بنحوی که سرمایه گذار از چنین سرمایه گذاری منصرف می شود بنده در حال حاضر یک نمونه را از نزدیک می شناسم که برای دریافت مجوز منطقه نمونه گردشگری ده سال تلاش کرده و یقینا سرمایه گذار بعد از ده سال مسلما از چنین فعالیتی منصرف می شود چرا که شرایط اقتصادی در طول یک دهه تغییرات زیادی را به خود می بیند. در حقیقت موقعیت های اقتصادی ماندگار نیستند و نمی توان برای چندین سال انتظار یک روند و استمرار آن را از اقتصاد داشت .مثلا در یک سال ساختن هتل به صرفه اقتصادی است اما نمی توان قطع به یقین گفت که پنج سال آینده نیز چنین مساله ای به صرفه واقتصادی است .بی تردید شرایط اقتصادی دائما در حال تغییر است از این رو مدیریت و نگاه به توسعه هم باید همزمان با آن و به روز باشد در حالی که پروسه دریافت مجوز و گذراندن هفت خوان قوانین دست و پا گیری که مانع تجارت و توسعه اقتصادی هستند آنچنان پا بر گلوی اقتصاد کشور گذاشته اند که دست و پا گیری قوانین ایران در هیچ جای دنیا مشاهده نمی شود.

متاسفانه برخی قوانین در ایران کهنه شده و مربوط به دهه های گذشته است و بازنگری دران می تواند رمز توسعه اقتصادی باشد شما قائل به این موضوع هستید؟

یقینا اینگونه است این قوانین نه تنها برای تجارت و حوزه های مختلف اقتصادی دست و پای سرمایه گذاران و تولید کنندگان را بسته حتی در عرصه های فرهنگی نیز اگر شما بخواهید صاحب امتیاز یک مجله خانوادگی شوید باید از هفت خوان رستم بگذرید آیا به شما مجوز بدهند یا ندهند؟رد شدن از دالان تنگ و دراز مسولین که اتفاقا نظرات متفاوتی از هم دارند و قوانین را آنچنان دست ووپا گیر کرده اند که حتی در حوزه سلامت به شما به سهولت اجازه نمی دهد که یک باشگاه سلامتی برای تندرستی شهروندان راه بیاندازید که هم اشتغالزایی است هم کمک به ارتقای سلامت شهروندان ... تاسیس یک کارخانه یا واحد تولیدی در ایران آنقدر سخت است که تولید کننده به جای رفت و آمدها و بالا و پایین شده ها ترجیح می دهد سرمایه اش را در حاشیه امنی بی دردسر چون بانک بگذارد و این مساله یعنی بیکاری ؛آسیب دیدن تولید ملی و رکودی که در حال حاضر سایه بر سر اقتصاد کشور انداخته است درحقیقت کشورهای مختلف که دچار این معضل بودند به یک نتبجه واحد برای حل این مشکل رسیدند و همگی در یک اجماع به یان نتیجه دست یافتند که در گوشه ای از کشورشان منطقه ای را به عنوان منطقه آزاد تجاری قرار دهند تا این منطقه از شرایط بوروکراسی و بیا بروهای وزارتخانه ای و امضا دادن ها و ...راحت باشد و اگر قرار است برای یک کار تولیدی یا تجاری ده وزارتخانه اعمال نظر کنند در منطقه آزاد فقط یک موسسه مسوول بررسی چنین کاری باشد بنابراین این منطقه آزاداست یعنی آزاد از بروکراسی اداری و مزاحمت های اداری که رون  تصویب سرمایه گذاری ،تولید و تجارت را دشورا می کند و در منطقه آزاد تجاری می توان با سهولت بیشتری مجوز کار یا ادامه کار را گرفت .در حال حاضر بسیاری از سرمایه گذارانی که از سرمایه گذاری و ایجاد واحدهای تولیدی و تجاری فراری هستند از دردسرهای مالیاتی و بیمه و دارایی و ...فرار می کنندو از عدم محاسبه های درست و زیان خود می نالند بنابراین به بازارهای امن که تولیدی نیست کشیده می شوند در حالی که اگر منطقه ای عاری از این ها مسائل ایجاد شود یعنی به سرمایه گذاران بگویند شما در این منطقه آزاد مالیات نپردازید می توانید به راحتی ایجاد اشتغال کنید و تکنولوژی وارد کنید و با سرمایه گذاران خارجی در توسعه و وارد کردن تکنولوژی سهیم شوید مسلما چون  ورود و خروج کالا آزادشده است و این کالاها از گمرک معاف هستند پس برای کار آفرینان یک بهشت ایجاد شده است ما در کنار هم بتوانند با تولید و ایجاد اشتغال و وارد کردن تکنولوژی و فناوری کل کشور را در این عرصه سهیم کنند.وقتی کار آفرینی بتواند فورا ظرف 3یا5 روز مجوز بگیرد و ظرف یک ماه کارخانه اش را راه بیندازند مسلما در این زمان و حالت است که می توان گفت اولا یک منطقه آزاد تجاری ایجاد شده و ثانیا آن زمان است که می توان از اقتصاد مطلوب سخن گفت .

-ایا رشد و پیشرفت مناطق آزاد داخلی با کشورهای همسایه قابل قیاس است؟

متأسفانه در ایران تعریف واحد و بین المللی از منطقه آزاد وجود ندارد از هر کسی بپرسید که منطقه آزاد چیست ممکن است تعاریف مختلف یاارائه شود زیرا مشخص نیست که این منطقه آزاد از چه چیزهایی آزاد شده است !! متاسفانه همان بروکراسی که در کلان شهرها و همه جای کشور وجود دارد عینا در منطقه آزاد شاید به مراتب سخت گیر تر هم لحاظ شده است علاوه بر وزارت خانه ها باید جوابگوی معاونت ها،شرکت های دولتی و دیگر موسسات هم بود و آنها باید درباره تداوم و ایجاد فعالیت در منطقه مثلا آزاد نظر بدهند در نتیجه کاری که باید در ظرف 3 روز انجام شود ماه ها طاقت فرسا می شود و سرمایه گذار را پشیمان می کندجالب است که مسولین این سوال را مطرح می کنند که هنوز نمی دانیم چرا منطقه آزاد شکست می خورند .شما نگاه کند کیش همزمان با دبی ایجادشد آیا کیش کنونی را می توان با دبی یکسان دید؟ با این که دبی خود را آزاد نمی داند و منطقه جبل علی را آزاد می خواند اما چقد رپیشرفت کرده و مناطق آزاد ما مثل کیش، قشم، چابهار همچنان در حال درجا زدن هستند وباز همون بروکراسی اداری همان  مدیران دولتی با همان  سیستم دولتی در منطقه آزادجمع شده اند تا سیستم دولتی خود را بر منطقه آزاد اعمال کند بنابراین با صراحت می توان گفت دولتی بودن یکی از نقاط ضعف بزرگی است که مانع رشد مناطق آزاد می شود.

ـ پس بنابراین باید گفت مناطق آزاد به شرایط ایده آل خود نرسیده اند  و وضعیت فعلی مناطق آزاد قابل قبول نیست ؟

اصلاٌ قابل قبول نیست به هیچ وجه ؟!مثلا اگر در مناطق محروم دنبال ایجاد کارخانه باشید امتیازات و مزیت های خوبی به شما داده می شود و  استانداری- فرمانداری- بخش داری همه به دنبال کارشما هستند تا کارشما درست شود ارزان ترین وام ها را به شما می دهند درحالی که در مناطق آزاد این مسائل دیده نمی شود .متاسفانه به گونه ای بدبا مناطق آزاد رفتار شده که به جرات می توان گفت در حال حاضر مناطق آزاد از داخل کشور به مراتب عقب افتاده تر است در حالی که منطقه آزاد باید منطقه ای برای شکوفایی اقتصاد کشور باشد.

-در حال حاضربسیاری از کارشناسان مدعی هستند که مناطق آزاد به جای اینکه ارزآوری کنند و در بحث صادرات جدیت بیشتری داشته باشند عمدتا به محلی برای واردات کالاهای خارجی تبدیل شده اند شما در این باره چه نظری دارید؟ همچنین ممکن است به لحاظ فرهنگی شائبه ای پیش بیاید آیا آزادی در تمام زمینه ها باید محقق شود متاسفانه برخی اوقات رفتارهایی در مناطق آزاد دیده می شود انگار این سرزمین جدای از فرهنگ کلی حاکم بر کشور است؟

ببینید اگر منطقه آزاد به  آزادیهای خاص اقتصادی بین المللی استاندارد برسد یقینا منطقه بی نظیری برای صادرات است، مسلما منطقه آزا تماما برای صادرات نیست و چرا باید فقط واردات صورت بگیرد اگر مناطق آزاد را به دست افراد خبره و خصوصی سازی کنند مسلما صادرات و واردات به نحواحسن و برابر با منافع ملی انجام می شود .منطقه آزادی که بنده عرض می کنم فقط ازنظر اقتصادی و بروکراسی است؛منظور ما آزادی در مسائل خلاف شرع و غیر فرهنگی نست در منطقه آزاد سایر کشورها مطابق فرهنگ کشورشان رفتار می شود مثلا منطقه آزاددر چین  شانگهای همان فرهنگی است که د رداخل چین وجود دارد همه کشوره همینگونه است قرار نیست در مناطق آزاد فرهنگ متفاوتی حاکم باشد فقط از نظر اقتصادی و از نظر بروکراسی باید آزاد باشد.

مسلما اگر مناطق آزاد در دست بخش خصوص قرار بگیرد می توان به شکوفایی اقتصادی امیدوار بود .ما نباید اجازه بدهیم سازمان مناطق آزاد از منطقه آزاد پول سازی کند اگر بودجه می خواهند به آنها بودجه بدهند اما اینکه اجازه بدهند همه زمین های منطقه آزاد را بفروشند پولها خرج رانت و ...شود اینگونه باشد هر کجا دلشان بخواهد مناطق آزاد ایجاد می کنند حتما منفعتی برایشان دارد زیرا منطقه آزاد فقط برای سرمایه گذاری و تجارت و تبادل کالاست نه تنها برای مسافرت های خانوادگی و یک ساک خرید ...

نظرتان درباره گردشگری در مناطق آزاد چیست ؟

گردشگری چرا باید بیاد در  مناطق آزادصورت بگیرد؟

ـ یعنی گردشگری حذف شود؟

 منطقه آزاد یک منطقه اقتصادی است یعنی گردشگر بیزنس من باشد باشد و برای تجارت باید به منطقه آزاد بیاید حالاا اگر کیش جای زیبایی شده و گردشگری در آنجا توفیق پیدا کرده فرق می کند به نظرم گردشگر باید به مناطق دیگری برود ایران و این همه محیط زیست و زیبایی از  اطراف کوه های سبلان تا شیرازو اصفهان و...مثلا منطقه جبل علی در دبی جای گردشگری است یا محلی برای انبار و کارخانه سازی و تخلیه بار و بارگیری .بهتر است بین این مسائل تفاوت قائل شویم و هر کدام را از هم تفکیک بدهمیم تا بتوان برای شکوفایی اقتصادی کشور گامی برداشت.