در ابتدای برنامه بختیاری چند شعر از مجموعه خود را قرائت کرد تا به عنوان نخستین نفر شنونده گفتههای ابوطالب مظفری شاعر نام آشنا درباره این مجموعه باشیم. مظفری گفتههای خود را با اشاره به تفاوتهای نقد گذشته و حال شروع کرد و گفت: در گذشته نقد بیشتر معطوف به بررسی آرایهها و نقد اجتماعی اثر بود؛ زیرا در گذشته شعرها بیشتر تحت تأثیر اتفاقات خارجی بودند که از آن جمله میتوان به شعر زمستان اخوان اشاره کرد.
تک افتادگی شاعر در دره ماروس
شاعر «سوگنامه بلخ» در ادامه گفت: اما شعر امروز بیشتر به احوالات درونی شاعر نظر دارد و اگر چه در نقد شعر گذشته باید جامعه شناسی میدانستیم، اما امروز منتقد بیشتر نیازمند دانش روانشناسی است و وقتی از این منظر به مجموعه شعر بختیاری نگاه میکنیم، میبینیم که اتفاقات شعری متأثر از درونیات و زندگی شخصی شاعر است تا اتفاقات بیرونی و در بخش صوری شعر هم دره ماروس مانند برخی دیگر از شعرهای امروز از تکنیکهایی از سینما و داستان بهره برده است که در گذشته کم سابقه
بوده است.
مظفری ادامه داد: در هر مجموعه شعری میتوان یک نقطه وحدت بخش پیدا کرد و اگر از این منظر هم به «دره ماروس» نگاه کنیم، با نوعی تک افتادگی در شعر شاعر روبهرو میشویم؛ یعنی در این مجموعه شاعر را در موقعیتهایی میبینیم که دیگران در آن مشارکتی ندارند و میتوان گفت، بختیاری در این مجموعه از تجربیات خود حرف زده است، چیزی که در گذشته به شکل دیگری وجود داشته است؛ یعنی در گذشته شاعر خود را دانای کل میدانست و از این منظر با مخاطب خود حرف میزد.
او گفتههای خود را درباره مجموعه اینگونه به پایان رساند که حتی نام مجموعه هم تک افتادگی را نشان میدهد؛ چون دره نیز تداعی کننده نوعی تک افتادگی و جدا افتادگی است .
هر کدام به راهی میرویم
دکتر سید مهدی زرقانی، استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد دومین منتقدی بود که نقد خود درباره مجموعه را به صورت مکتوب در اختیار بختیاری قرار داد و درباره برگزاری نشستهای نقد در دانشگاه گفت: هدف از برگزاری این نشستها در دانشگاه حذف دیوار میان فضای آکادمیک و فضای بیرون از دانشگاه است؛ چون آنچه اکنون وجود دارد، این است که دانشگاه کار خود را انجام میدهد و نشستها و انجمنهای ادبی در بیرون از این محیط هم راه خودشان را میروند و برگزاری این نشستها سبب میشود ما به همدیگر نزدیکتر شویم و این به نفع همه است.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه مشهد قابلیت هنری بالایی دارد و در حوزه شعر هم این گونه است، تصریح کرد: باید راهی پیدا کنیم که گفتمانهای ادبی را گسترش بدهیم و برای رسیدن به این مهم باید بوطیقاهای گوناگون و متعدد در شعر را به رسمیت بشناسیم.
مشکل چه گفتن
وی گفتههای خود را اینگونه ادامه داد: هر بوطیقا شامل سه بخش نظام بلاغی، نظام جمال شناسیک و نظام ایدئولوژیک و تا آن جا که مطالعه داشتهام، شعر دهههای اخیر در بخش نظام بلاغی و نظام جمال شناسیک نسبتاً قوی است، اما در مؤلفه سوم یعنی جهان نگری گویا شعر این سالها چیزی یا بهتر بگویم چیزهایی کم دارد و اگر بپذیریم که یک شاعر به دو چیز فکر میکند: «چگونه گفتن» و «چه گفتن» دو مؤلفه نخست بوطیقا به چگونه گفتن مربوط میشود و مؤلفه سوم به چه گفتن و از این نظر اگر از استثناها بگذریم، من تصور میکنم مشکل شعر این سالها در همین «چه گفتن» است یا به تعبیر دیگر ضعف در نظام انگارهای شاعران است. من برای رفع این مشکل دو پیشنهاد دارم؛ نخست خواندن رمانهای درجه یک جهان و دیدن فیلمهای برتر سینمای جهان چون رمان به ما نحوه اندیشیدن تازه و عمیق را میآموزد و فیلم دیدن هم ضمن اینکه میتواند در تقویت نظام بلاغی و نظام زیباییشناسی به شاعر کمک کند، این قدرت را هم دارد که جهان اندیشهای او را متحول و دگرگون کند.
گسست شاعر امروز از شاهکارهای کلاسیک
پیشنهاد دیگر زرقانی به شاعران، خواندن جدی و مستمر ادبیات کلاسیک فارسی بود و در این بخش نیز گفت: شاعر امروز، تفاوتی ندارد در چه بوطیقایی میخواهد شعر بسراید، اما نیاز است شاهکارهای ادب کلاسیک را خوانده باشد هم نظم و هم نثر کلاسیک را و خواندن دقیق ادبیات کلاسیک کمک میکند حتی در مدرنترین بوطیقاها سربلند باشیم.
رضا یاوری، شاعر نیز درباره مجموعه شعر دره ماروس و بختیاری گفت: در زمان حیات زنده یاد رضا بروسان ما چند نفری بودیم که جمع میشدیم و کار شعر را جدی گرفته بودیم و پس از مرگ رضا شماری از آن جمع رفتند و شماری ماندند و بختیاری یکی از شاعرانی بود که ماند و به طور جدی به شعر پرداخت.
یاوری ادامه داد: اینکه کتاب بختیاری در نشر مروارید هم چاپ شد، نشان از پیگیری و اهمیت او در به سرانجام رساندن شعرش دارد.
عباس رضایی، دیگر شاعر حاضر در جلسه نیز کوتاه درباره دره ماروس گفت: اسماعیل بختیاری یکی از جدیترین آدمها در کار شعر است و او در این مجموعه تازه شروع کرده است و باید منتظر کارهای بهتر او در مجموعههای بعدی اش بود و با بررسی شعر او در مییابیم که او هر چه جلوتر آمده است، به تکنیکهایی در شعر دست یافته است که به آسانی قابل کشف نیستند.
اميرحسين مرتضايي نیز گفت: شاخصه این مجموعه طبق بلاغت سنتی، تشخیص و جاندارانگاری است که البته شاعر در این صنعت نوآوریهایی داشته است و کشف روابط پنهان ویژگی دیگر این شعرهاست.
او ادامه داد: تشبیه در سه شکل در این مجموعه دیده میشود؛ تشبیه سنتی، تشبیههایی با مضامین جدیدتر و دسته سوم یک وجه شبه ادعایی در تشبیه وجود دارد و درباره جهان بینی مجموعه هم باید گفت، خنثی و پسامدرنی است و موضوعاتی چون مرگ، درد و عشق را دربرمیگیرد و پرداختن به زن در محور عشق و مادر نیز بسامد فراوانی در کتاب دارد.
دانشگاه حکیم توس و شعر سپید
استاد کلاهی اهری حسن ختام برنامه نقد «دره ماروس» بود و او گفت: زمانی در دانشگاه شعر سپید را نمی پسندیدند و حالا باید به خاطر برگزاری نشستهایی از این دست در محیط دانشگاه خوشحال بود و آن را به فال نیک گرفت.
صاحب مجموعه «باغی در منقار بلبلی» ادامه داد، بختیاری به عنوان شاعری که دغدغه ادبیات و شعر را دارد، آیندهای روشن در این زمینه خواهد داشت و این را هم بگویم شهامت پذیرش نقد و کشاندن شعر از پستو به محافل عمومی عمل پسندیدهای است که میتواند به پیشرفت کار شاعر کمک کند.
نظر شما