کارشناسان معتقد هستند فرهنگ نوروز تغییر کرده است. خانواده ها همانند دهه های پیشین از ایام نوروز آنچنان لذت نمی برند و تمایلی برای برقراری ملاقات های خانوادگی و استفاده از توانمندیهای یکدیگر ندارند.هنگامی که مناسبت های اجتماعی و رفتارهای بین خانوادگی به یک تکلف سخت تبدیل شده است افراد ترجیح میدهند به جای ارتباطات فامیلی به مسافرت بروند بی توجه به آنکه ظرفیت ها و پتانسیل های عاطفی واجتماعی خود و فرزندانشان را تقویت کنند. دکتر افشین محمد باقر طباطبایی جامعه شناس و پژوهشگراجتماعی در گفت و گوی رو به رو به تاثیرات سوء مسافرت رفتن هایی که به بهانه عدم دید و بازدید ایام نوروز انجام می شود پرداخته است.
ایام نوروز بهانه ای شده برای سفر کردن. آمارها نشان می دهد که بسیاری از خانواده ها قبل از نوروز راهی مسافرت می شوند آیا سفرهایی که برای دوری از فامیل و در کنار هم بودن است می تواند زنگ خطری در کاهش تعاملات خانوادگی و صله رحم باشد؟
موضوع بسیار مهمی که همواره با نزدیک شدن به تعطیلات نوروزی هر ساله مطرح میشود بنحوی که در سه دهه خیر رشد چشمگیری داشته بحث مسافرت های نوروزی شهروندان به اقص نقاط کشور است. بی شک مسافرت رفتن به خودی خود حائز اهمیت است چه تفریحی بهتر از سفر کردن و بهره مندی از جاذبه های توریستی و زیارتی، دیدن شهرهای مذهبی، دیدن اماکن تاریخی، دیدار با بزرگان و شخصیت ها ودیدن استان های زییای کشور و یا مسافرت های خارجی و آشنا شدن از نزدیک با  زندگی دیگر ملت ها. با وجود اینکه مساله مسافرت خوب است و فواید زیادی دارد و پیشوایان دینی نیز بر سفر کردن تاکید زیادی کرده اند که سفر رفتن آموختن آیین همراهی، همسفری و  همدلی  است و روحیه همکاری و تعاون را افزایش می دهد به شرطی که افراد به تنهایی سفر نکنند همانگونه که اسلام توصیه کرده افراد به تنهایی در منزل نخوابند به سفرهای گروهی هم توصیه شده است. با همه توصیف های ارائه شده مساله سفر در ایام عید باید مورد بازبینی و کارشناسی قوی قرار بگیرد چرا که این پدیده به تدریج موجب نگرانی متخصصان روانشناسی شده است. مساله این است که ایام نوروز بهترین زمان برای صرف وقت و بودن در کنار خانواده و اعضای فامیل است. سنت و رسم دیرینه ایرانیان که  تعالی روح و شخصیتی آنها را در بر داشته است. بی تردید تعطیلات نوروز یکی از ناب ترین فرصت ها برای تقویت ارتباط با اقوام و ارحامی است که آنها را در طول سال کمتر دیده  یا بعضا نمی بینیم. یقینا سال نو بهانه ای برای بودن با هم است. از دست دادن این فرصت به معنای از دست دادن غنیمت برقراری ارتباط با افراد فامیل است. فرصتی که در آن می توان خانه دل را از زنگارها زدود تا بسیاری از کینه ها و کدورت ها را برطرف نمود. بی تردید بارور کردن ارزشهای انسانی در تعطیلات یکی از مسائلی است که باید مورد توجه مسئولین فرهنگی کشور قرار بگیرد و حتی درباره آن  تبلیغ شود. چرا که به نظر می رسد تنها راه برقراری ارتباط نزدیک چهره به چهره که با تعطیلات نوروز امکان پذیر بود به تدریج به بهانه سفر رفتن در حال فراموش شدن است. متاسفانه باید گفت با مسافرت هایی که برخی برای دوری از فامیل ترجیح می دهند صله رحم  به قطع رحم  تبدیل شده و قطع ارحام تبعات منفی بسیاری دارد که در آداب اسلامی بدان اشاره شده  می تواند بر روند سلامت روح و روان، اجتماعی شدن وابراز محبت تاثیر سویی بگذارد.
لطفا کمی هم از خطرات از بین بردن سرمایه اجتماعی و عاطفی که عید نوروز بهترین زمان برای تقویت آنهاست بفرمایید؟
یکی از مسائلی که اسلام و همه کارشناسان و متخصصان روح وروان بر آن تاکید دارند واجب بودن ارتباط با ارحام  است که در بردارنده ثمرات و برکات مثبتی است. مسلما صله رحم و دید و بازدیدها موجب نزدیکی دلها به هم می شود. متاسفانه زندگی ماشینی مدرن امروزی که نتیجه زندگی در کلان شهرها است فرصت ابراز محبت، بودن در کنار هم و تعامل با اقوام را از افراد گرفته بنحوی که متاسفانه بعضا دیده می شود فرزندان در طول سال کمتر می توانند خاله و دایی، عمو و عمه خود را که از نزدیک ترین اقوام به شمار می روند ببینند. مسافرت های نوروز اگر سفر به شهرستان و بودن در کنار فامیل است بسیار پسندیده است و به افزایش دامنه ارتباطات خانوادگی دامن می زند اما اگر ایام نوروز فرصتی شود برای فرار از بستگان و فامیل، یقینا بهترین فرصت برای صله رحم را با دستان خود از بین برده ایم و  پتانسیل عاطفی که درونمان وجود دارد را نه تنها به اشتراک نگذاشته ایم بلکه با مهار کردن و خفه کردن آن پتانسیل های خطرناکی را درونمان تقویت کردیم که بعدها زمینه ساز بیماریهایمس روانی و جسمی خواهد شد که درمانی برای آن وجود ندارد.متاسفانه مردم متوجه افزایش بیماریهای روحی روانی در بین اعضای خانواده خود نبوده و به دنبال درمان اصلی آن نیستند. شاید افسردگی را در مقطعی از زمان به واسطه دارو و درمان بتوان کنترل کرد اما قلبی که تهی از شادی و عشق ورزی است هیچ گاه با دارو درمان نمی شود از این رو بهترین سرمایه انسانی برای تقویت ارتباط خانواده ها استفاده از فرصت به دست آمده تعطیلات است. یقینا عید نوروز بهترین سرمایه برای قوام دادن به پیوندهای خانوادگی و تقویت برادری ها و افزایش همکاری های بین خانواده است. گرچه ممکن است در این روابط کدورت، ابهام  و سایه های تاریکی وجودداشته باشد اما عید آمده تا همه کدورت ها را برطرف کند اما متاسفانه مشاهده می شود برخی به جای استفاده از ظرفیت عظیم نوروزی خود را درون اتومبیل شان حبس کرده و سفر کردن را انتخاب می کنند تا از اقوام به دور باشند .پیامک زدن های اجباری و تبریک گفتن های زوری تنها حرکتی است که برخی در ایام عید در راستای صله رحم از خود نشان می دهند به واقع صله رحم با پیامک زدن صورت نمی گیرد. صله رحم یعنی رفتن و دیدن ،از حال هم خبر دار شدن و به کار هم آمدن، رفع احتیاجات یکدیگر که در سایه تعامل و ابراز محبت فامیلی انجام می شود از این رو به همه خانواده ها توصیه می شود با مسافرت رفتن از فامیل فرار نمی کنند بلکه ارزشها و پتانسیل های ارزشمند عاطفی خود و فرزندانشان را سر می برند. از این رو  والدینی که فرزندان را از دید وبازدید و بودن در کنار اقوام محروم می کنند نباید انتظار داشته باشند که فرزندانشان در آینده به نحو احسن به والدین خدمت کنند چرا که آنها از کودکی دوری و دوستی را دیده اند نه عشق ورزیدن و خدمت کردن و با هم بودن را !
از بچه ها گفتید واقعا دوری از فامیل و عدم تجربه ارتباطات خانوادگی چه تاثیرات سویی بر روحیه و عملکرد آتی فرزندان به جا می گذارد؟
متاسفانه بچه هایی که با فامیل رفت و آمد نمی کنند چون  نوازشها و تاییدهای محبت آمیز اقوام ، دوستان و فامیل را دریافت نکرده اند تجربه ای از تایید شدن، دیده شدن و محبت کردن و محبت دیدن ندارند بنابراین از حلاوت و شیرینی رفتارهای سالم انسانی که درون خانواده محقق می شود محروم و بی نصیب می شوند. وقتی بچه ها تجربه دید و بازدیدهای نوروزی را کسب نکرده باشند و دور سفره هفت سین با فامیل بودن را درک نکرده باشند و زمان تعطیلات در سفر بودن از خانه و کاشانه دور شوند به بهانه اینکه والدین دوست ندارند اقوام را ببینند فرزندان هم تجربه تایید و نوازش گرفتن از اقوام را با عیدی گرفتن، دیده بوسی ها، خنده ها و سفره های دور همی از دست می دهند .مسلما در یکایک موارد اشاره شده ارزشها و پتانسیل های ناب انسانی وجود دارد که در صورتی بارور می شود که خانواده ها به افزایش سرمایه اجتماعی فرزندانشان توجه کنند. فرزندانی که سرمایه اجتماعی ندارند همانند آدمی می مانند که پا  در راهی گذاشته که توشه ای ندارد .سفر زندگی نیازمند توشه تعامل وارتباط با دیگران به خصوص افراد خانواده حتی دورترین افراد فامیل است. بنابراین یکی از بالاترین سرمایه های آدمی که توشه زندگی اش محسوب می شود سرمایه عاطفی است از اینجا به خانواده ها توصیه می کنم که فرزندان خود را با مسافرت های طولانی از سرمایه عاطفی محروم نکنند.
توصیه شما برای خانواده هایی که تمایل به سفر دارند چیست تا در کنار بهره مندی از جذابیت های سفر به افزایش سرمایه اجتماعی و عاطفی فرزندانشان کمک نمایند؟
توصیه می کنم در چند روز اول به دید و بازدیدهای  اقوام درجه اول و سپس انهایی که سالهاست ندیدند بروند، یعنی ارتباط گیری با اقوام دورتر. نیمه دوم تعطیلات زمانی که  خانه دلهایشان از کینه ها زدوده شد و مطمئن شدند که هیچ کینه و کدورتی نسبت به کسی در دلشان وجود ندارد می توانند به سفر بروند. مسلما زدودن دل از کینه ها یک تجربه بشری است که در طول تاریخ نشان داده شده افرادی که زنگار کدورت از دل پاک می کنند به مراتب سالم تر از کسانی هستند که از انرژی ناب الهی و سرمایه های اجتماعی درونشان بهره مند نمی شوند. سرمایه اجتماعی امروز دنیای ما، تقویت روابط ناب انسانی است که مقدمه آن در تعامل مطلوب با افراد خانواده شکل می گیرد.