در واقع از سال ۸۹ و در پی تشدید تحریم‌های بین‌المللی، تولید و عرضه نفت و گاز ایران در بازارهای جهانی به سرعت کاهش یافت که این موضوع نه تنها سرمایه گذاری در زیرساخت‌های انرژی را با مشکل مواجه کرد، بلکه بودجه جاری کشور را که بشدت با درآمدهای نفت و گاز وابسته است، تحت تأثیر قرار داد.
در چنین شرایطی بود که رهبر معظم انقلاب برای مقابله با تحریم‌ها ابتدا در سال ۸۹ اصطلاح اقتصاد مقاومتی را به کار بردند و در بهمن ماه سال ۹۲ سیاست‌های اجرایی آن را به قوای سه گانه ابلاغ کردند و در پیام نوروزی هم با نامگذاری سال 95 به «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» این موضوع را اولویت کشور خواندند.
با این همه پرسش این است که الزامات و چهارچوب‌های اقتصاد مقاومتی کدامند و وزارتخانه‌های نفت و نیرو به عنوان متولیان بخش انرژی باید در سال جاری چه رویکردی را در پیش بگیرند تا به این هدف جامه عمل بپوشند؟
توسعه انرژی‌های نو
جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را از الزامات دستیابی به اقتصاد مقاومتی در بخش انرژی می‌داند و می‌گوید: اگرچه ایران بیشترین ذخایر نفت و گاز را در جهان دارد، اما با توجه به اینکه انرژی‌های تجدیدپذیر فاقد آلودگی و آلایندگی هستند، بنابراین ما باید بیشتر به سمت استفاده از این نوع انرژی‌ها برویم.
وی کاهش آسیب‌های زیست محیطی را یکی از مهم‌ترین فواید این رویکرد می‌خواند و می‌افزاید: علاوه بر این، استفاده هر چه بیشتر انرژی‌های تجدیدپذیر این فرصت را به وزارت نفت می‌دهد تا به جای صادرات نفت و گاز به صورت خام، روی افزایش بهره‌وری و ارزش افزوده این منابع کار کند و با صدور آن‌ها به تولید ثروت ملی، توسعه صنایع پایین دستی، دستیابی به فناوری‌های روز دنیا، اشتغالزایی و رونق اقتصادی کمک کند.
خلأ قانونی
موسوی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نیز چنین نگاهی دارد و ایجاد ارزش افزوده در سوخت‌های فسیلی را یکی از راهکارهای دستیابی به اقتصاد مقاومتی در بخش انرژی ارزیابی می‌کند و می‌گوید: البته ما در بحث ایجاد ارزش افزوده خلأ قانونی هم داریم. مثلاً از آنجایی که قانون ارزش افزوده مشمول تولیدات داخلی می‌شود، به نفع مصرف کننده ما نیست چون هزینه تمام شده کالای تولید شده داخلی زیاد می‌شود در نتیجه مصرف کننده سعی می‌کند از کالاهای خارجی استفاده کند، زیرا کالاهای خارجی مشمول ارزش افزوده نمی‌شوند و مشتری کالای ارزان‌تری را به دست می‌آورد. از سوی دیگر، چون کالاهای صادراتی ما مشمول این قانون نمی‌شود، برای طرف‌های خارجی واردات محصولات ما بویژه مواد خام صرفه اقتصادی دارد که این موضوع یکی از مشکلات ما در حوزه تولید و مصرف است که باید هرچه زود‌تر این خلأ قانونی حل بشود.
جدا از ضرورت ایجاد ارزش افزوده، افزایش تولید انرژی از جمله راهکارهای مؤثر تحقق اقتصاد مقاومتی در بخش انرژی است که هیچ کار‌شناس و مسؤولی آن را نادیده نمی‌گیرد، اما افزایش میزان تولید نفت، گاز و برق نیاز به سرمایه گذاری در زیرساخت‌ها دارد. مشکلی که با توجه به شرایط اقتصادی کشور نه توسط دولت قابل حل است و نه بخش خصوصی و شرکت‌های داخلی از لحاظ مالی آن قدر قوی هستند که بتوانند در این زمینه کار خاصی انجام بدهند، در نتیجه نیاز به جذب سرمایه گذاری خارجی بشدت احساس می‌شود.
قادری در این زمینه می‌گوید: جذب سرمایه گذاری خارجی به طور قطع امر خوبی است و با اقتصاد مقاومتی هم سازگاری دارد، به شرط اینکه با انتقال فناوری و رونق کسب و کار همراه باشد.
برنامه ریزی دقیق‌تر
موسوی‌نژاد افزایش تولید انرژی و کاهش شدت مصرف انرژی را از رویکرد‌های مهم رسیدن به اقتصاد پویا در حوزه انرژی می‌داند و می‌گوید: ما در اقتصاد مقاومتی باید به دو موضوع تولید و مصرف توجه کافی داشته باشیم. در تولید انرژی، چه در بخش استخراج و استحصال و چه در بخش پالایش و مصرف، به یک برنامه ریزی دقیق نیاز است. متأسفانه ما در بحث مصرف برنامه ریزی دقیقی نداشتیم، هر چند در بخش تولید اهتمام و فعالیت خوبی تاکنون داشته‌ایم که از جمله آن افزایش تولید برق، نفت و گاز بوده است. ضمن اینکه بتازگی وزیر نفت از افتتاح و بهره‌برداری از پتروشیمی‌های جدید در سال جاری خبر داده که اتفاق خوبی است.
به دست آوردن سهم از دست رفته
آرش نجفی، رئیس انجمن بهینه سازی مصرف سوخت کشور و نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران هم بر این دو رویکرد تأکید می‌کند و می‌گوید: بهینه سازی مصرف انرژی یکی از سرفصل‌های اقتصاد مقاومتی است که از سال ۸۸ بحث آن از سوی مقام معظم رهبری مطرح شد، اما متأسفانه مورد توجه دولت‌های وقت قرار نگرفت، وگرنه یکی از مهم‌ترین مباحث اقتصاد مقاومتی، بحث اصلاح ساختار‌های مصرف، کاهش مصرف انرژی و ساماندهی شیوه نامه‌های مصرف
انرژی است.
وی به موضوع تولید انرژی که در ابلاغیه اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بر آن تأکید شده است، اشاره می‌کند و می افزاید: صنعت نفت از منابع تولید ثروت کشور محسوب می‌شود. صنعتی که از 10 سال قبل تحت تحریم دولت‌های خارجی قرار گرفته و ایران در عمل سهم عمده بازار نفت خود را از دست داده است، بنابراین افزایش تولید نفت و به دست آوردن بازار از دست رفته صنعت نفت بسیار ضروری و حیاتی است، زیرا این خطر وجود دارد که اگر نتوانیم بازارهای خود را هر چه سریع‌تر به دست بیاوریم، رویکرد و مباحث بازارهای جهانی نفت تغییر کند و ما دیگر جایی برای فروش نفت پیدا نکنیم.
نظر شما