خانواده در فرهنگ اصیل ایرانی در طول قرنهای گذشته تاکنون دارای جایگاه ویژه و رفیعی بوده و همواره نقش تعیین کننده ای در جامعه بر عهده داشته است. ظهور و ورود اسلام بویژه مذهب تشیع در سرزمین پهناور ایران و تاثیر پذیری از فرهنگ اسلامی به سرعت ارزشهای نوینی را در زمینه های متفاوت اجتماعی به ارمغان آورد. تاکید بر حرمت و قداست خانواده و نقش بی بدلیل آن در شکل گیری شخصیت انسان از بدو تولد تا حیات پس از مرگ پیوند ارزشمندی بین فرهنگ ایرانی و آموزه های اسلامی ایجاد کرد. اما در طول دوران تاریخ گذشته تا حال کارکردهای خانواده دچار تغییر و دگرگونی گردیده که گاهی بسیار گسترده و ژرف است. بررسی تاریخی کارکردهای خانواده این امر روشن می سازد که خانواده تقریبا در گذشته بر تمام جنبه ها و زوایای زندگی فردی و اجتماعی فرزندان تاثیر گذار بوده است. تربیت اصل مهم و کارکرد پایه ایی خانواده از بدو تولد آغاز و در تمام مراحل رشد همچون چتری افراشته بر زندگی فرزندان بوده است به نحویکه حتی زمانیکه فرزندان خود پدر و مادر می شدند هم از ادامه تربیت والدین خود بهره مند بودند. خانواده بر انتخاب شغل، تحصیلات ،ازدواج ،فرزند آوری ،محل و روش زندگی و تمام شئون ،تاثیر گذار و اغلب تعیین کننده بودند. کارکرد خانواده آنقدر گسترده و عمیق بود که زندگی فرزندان و والدین حکم یک زندگی واحد را داشت. پسران شغل پدران را ادامه می دادند و دختران شبیه مادران بودند. الگوهای بکار گرفته شده توسط فرزندان در زندگی همان رفتارهای پدران و مادران بود وگویی چندین نسل به تکرار در پی هم می آمدند. خانواده بویژه پدر پشتیبان و پشتوانه اقتصادی فرزندان بود و اعتبار خانواده سرمایه بزرگی برای فرزندان محسوب می شد. اینکه آیا چنین سیطره بر زندگی نسل های بعدی امری پسندیده بوده یا نه قابل بررسی و پژوهش است اما پیشرفت های تکنولوژیک زندگی ادامه چنین روندی را با چالش روبرو ساخت. در تاریخ یک صد ساله اخیر کارکردهای خانواده دچار تغییرات اساسی گشت و هرچه به تاریخ معاصر و امروز نزدیک می شویم این تغییرات گسترده تر و عمیق تر می شود. بتدریج نقش آمرانه پدران کم رنگ شد و مادران در دو سویه تغییر رفتار خود در برابر همسران و رفتار خود با فرزندان تغییرات تعارض برانگیزی را تجربه کردند. پیشرفت های فناورانه  ورود رسانه ها به جامعه ، شکل جدید انتقال اطلاعات و برقراری ارتباطات بیرونی ، تغییر ذائقه فرزندان و گرفتاریهای روز افزون پدران و مادران همگی تاثیرات زیادی بر کارکردهای خانواده گذاشته و آنچه امروز باقیمانده بسیار اندک ومتفاوت است. تلویزیون و ماهواره نقش تربیتی فرزندان را برعهده گرفته و هر آنطور بخواهند عمل می کنند. حرف شنوی فرزندان از والدین کاهش یافته و در برخی موارد رابطه معکوس اتفاق می افتد. فراهم شدن ارتباطات مجازی و سهولت در اختیار داشتن تجهیزات لازم بویژه گوشی همراه افسار تربیت را از دست همگان ربوده و اسب سرکش جوانی را به هر سو می کشاند. در این میان کیفیت عملکردی نهادهای اجتماعی و میزان رها سازی ، جوانان را در این بازار مکاره تسلیم آنچه پیش آید ساخته و آینده ایی مه آلود فراروی همگان قرار داده است. بلحاظ اقتصادی پسران کمترین توجهی به شغل پدران ندارند و اندکی از آنان ادامه دهنده شغل پدران خود هستند. کار و تلاش جای خود را به عافیت طلبی داده و جوانان در پی شغلی راحت و درآمدی بالا هستند.ازدواج ها از حالت سنتی و خانوادگی خارج شده و عنقریب است دنیای مجازی صفر تا صد آن را برعهده بگیرد. برابر با آمار غیر رسمی طلاق واقعی و طلاق عاطفی بیش از 30 درصد خانواده ها بنیان خانواده در معرض خطر قرار گرفته و نقش کارکردی خود را از کف داده است. خانواده ها در کنار هم احساس آرامش ندارند و به بهانه مستقل بودن زندگی در آپارتمان های تنگ و تاریک را به خانه ویلایی آقا جان ترجیح می دهند. فرزند آوری که تصور میرفت تنها کارکرد خانواده است نیز از دست رفته و تک فرزندی فرهنگ قالب شده است. براستی از کارکردهای سالها دور چه مانده است ؟ آیا با داشتن پشتوانه قوی فرهنگی و مذهبی چنین تصویری از خانواده شایسته جامعه ماست ؟ چه باید کرد؟

درمان این درد عظیم برگشت به خویشتن و پیوند نسلهاست. باور داشتن فرهنگ اصیل ایرانی و باز خوانی آموزه های مذهبی می تواند ما را به خود بیاورد. غفلت بیش از این در کنار سرعت بالای تکنولوژی قدرت کوچکترین حرکت را از ما خواهد گرفت و جامعه حاضر و نسل های آتی را در معرض انقراض قرار خواهد داد. انقراض اندیشه  انقراض فرهنگ و انقراض خانواده. پدر هست مادر هست فرزند هست اما خانواده نیست. هرکدام سر در گریبان تنهایی خود فرو برده اند و حتی برای خوردن غذا هم دور یک سفره نمی نشینند. تقویت کارکردهای خانواده وظیفه همگانی است. دولت ، مجلس ، نهادهای اجتماعی و تک تک آحاد ملت در این حرکت عظیم نقش آفرینند. عشق و احترام و محبت دوباره باید بر پیکره جامعه تزریق شود و این مهم را باید  از خانواده شروع کرد. میتوان هم از مواهب توسعه تکنولوژی بهره جست و هم خانواده را بعنوان یک نهاد اجتماعی حفظ کرد. نیاز ما دمیدن روح تازه بر کالبد خانواده است. خانواده می تواند با ایفای نقش مهم خود اندیشه و روح وروان فرزندان را در برابر سموم و بلایای اخلاقی مصون سازد. احیاء کارکردهای تربیتی ، اجتماعی ، اقتصادی و ... ضرورتی است که موجود خانواده را حیاتی دوباره می بخشد.

ضرورت دارد پدران ،مادران ،سیستم های آموزشی ،نهادهای غیردولتی نظیر انجمن ها ،مساجد ،بسیج ،مسوولان دولتی ،شوراهای اسلامی ،مجلس وبا دوباره شناخت وظایف و مسئولیتهای خود و استفاده از ظرفیتهای تربیتی،فرهنگی ، مذهبی و اجتماعی وتقویت کارکردهای اساسی خانواده نقش محوری خانواده را احیاء و در پیوند کارکردهای خانواده و نسل جدید برنامه ریزی نمایند.  یکی از راهکارهای مهم آن مصون سازی نسل جدید در برابر فرهنگ های وارداتی و نفوذ الگوهای نادرست و ناهم خوان با فرهنگ ایرانی - اسلامی است. از طرفی تعصبات نابجا و نگه داشتن نسل جدید در قرون گذشته نیز موجب وارد آمدن آسیب های جدی بر پیکره خانواده است.باز شناسی نسل حاضر و توجه به نیازهای آن و ظرفیت سازی متناسب با آن فصل جدیدی از فرهنگ مقاومتی را رقم می زند که در احیاء کارکردهای خانواده نقش بسزایی خواهد داشت.