لطفاً درباره اهمیت حکم رهبر معظم انقلاب توضیح بفرمایید؟
ضمن تبریک میلاد امام محمد باقر(علیه السلام) و حلول ماه رجب عرض می‌شود که اصل صدور این حکم و مطالباتی که تصریح شده و منصوبین در آن نشان دهنده درک عمیقی از نیازها و ضرورت‌های حوزه علمیه مطلوب است، من در مورد اقتضائات و ظرفیت‌هایی که سبب صدور این حکم شده است، نکاتی را عرض خواهم کرد، اما مهم این است که وقتی حکمی از سوی حاکم جامعه اسلامی به مرحله تنجز رسید، همه باید تلاش کنند تا به بهترین شکل ممکن عملی شود. امام خمینی (رحمت الله علیه) در این باره می‌فرمایند: «هر گاه حاکم اسلامی با در نظر گرفتن مصلحت عمومی به چیزی فرمان بدهد، پیروی از او بر همگان واجب است.» این واژه برای همگان، عمومیت دارد، حتی اگر مخاطب حکم مرجع تقلید هم باشد یا دارای هر مقام رفیعی باشد، تبعیت وجوب داشته و مانند خود شریعت لازم الاجرا است.
اشاره به اقتضائات صدور حکم داشتید، درباره این اقتضائات بفرمایید.
اقتضائات حکم برمی گردد به اهمیت حوزه علمیه خراسان که شامل سه مطلب است: یکی قدمت، دیگری پیشینه درخشان و سوم ظرفیت‌های ارزشمند این حوزه که سبب امیدواری رهبر معظم انقلاب به آینده حوزه علمیه خراسان شده است.
در مقاله ای که در سال 1370 نوشته ام و در مجله «اندیشه» به چاپ رسیده است، به طور مفصل درباره قدمت و پیشینه حوزه علمیه مشهد مقدس توضیح داده ام. اما اگر بخواهیم به اختصار توضیحی بدهیم، باید برگردیم به سال‌های 250 قمری؛ یعنی حدود 1200 سال قبل، آنجا که به یمن وجود با برکت امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) بزرگان متعددی در مشهد رحل اقامت افکنده‌اند و به تعلیم و تعلم علوم اسلامی همت گماشته‌اند.
در ابتدا سلسله سادات رضوی بودند که به این مهم پرداختند. قاضی نور الله شوشتری در کتاب مجالس المؤمنین آورده است که: «اولین کسی که از سلسله سادات رضوی به مشهد آمد، ابوجعفر محمدبن موسی بن محمد بن علی بن موسی الرضا بود که در سنه 256 وارد مشهد شد و به افاده علوم دینیه پرداخت، همچنین محمد مبرقع که تمام سلسله سادات رضوی به او منتهی می‌شوند، در مشهد قصد توطن کرد» در جای دیگر از خاطرات خود با سلسله سادات رضوی می‌گوید که: «در حدود سال
787 ق در مشهد به محضر سید نقیب حسیب نسیب میر محسن بن محمد رضوی رسیدم و با التماس آن سید صاحب سعادت شرحی بر رساله زاد المسافرین نگاشته و آن را کشف البراهین نام نهادم.» و در ادامه در مورد حوزه دینیه که ایشان در مشهد فراهم نموده بود، توضیح داده‌اند.
پیشینه درخشان این حوزه:
بزرگانی چون شیخ طوسی در این حوزه تحصیل کرده اند و بعد به بغداد بازگشتند و تهذیب و شرح مقنعه را نوشته است. شیخ طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان در مشهد بوده اند. ابن ابی جمهور در جوار مرقد امام رضا (علیه السلام) کرسی تدریس فقه و کلام اسلام داشته اند. قاضی نور الله شوشتری در 979 ق در مشهد رحل اقامت گسترانده و به علوم دینیه اشتغال داشته‌اند.
اوج این پایگاه علمی در دوره صفویه بوده است که شیخ حر عاملی و شیخ بهایی به مشهد آمده اند، جناب شیخ حر عاملی اثر گرانسنگ وسائل الشیعه را در مشهد نوشته و محقق کرکی و ملا احمد تونی (فاضل تونی) از اعاظم شیعه، قسمتی از آثارشان را در مشهد نگاشته‌اند.
پیشینه مبارزاتی این حوزه نیز کم نیست. بزرگان نبرد سربداران چون شیخ خلیفه و شیخ حسن جوری در مشهد حضور
داشته اند و از بارگاه منور رضوی بهره می‌برده‌اند. رشادت‌های علما در جریان کشف حجاب و حادثه مسجد گوهرشاد زبانزد است. در مبارزه با روس‌ها وقتی سید محمد مجاهد لباس رزم می‌پوشد علما تمام قد با او همراهی می‌کنند و ضمن حمایت در مقابله با روس‌ها شرکت می‌کنند. جایگاه حوزه علمیه و روحانیت در جریان مبارزات علیه رژیم ستمشاهی نیز با توجه به حضور رهبر معظم انقلاب و علمای بزرگ و مراجع در مشهد، پرواضح است.
ظرفیت‌های ارزشمند حوزه علمیه خراسان:
اول: مفاخر علمی گذشته
در این زمینه توضیح دادیم، اما افزون بر بزرگانی چون شیخ طوسی، شیخ طبرسی، شیخ حر عاملی، شیخ بهایی و فضل بن شاذان نیشابوری، علمای ارزشمند دیگری از این حوزه بهره برده و به آن بهره‌ها
داده اند، از جمله علمای قرن اخیر: میرزا احمد کفایی، میرزا مهدی اصفهانی، شیخ مجتبی قزوینی، شیخ هاشم قزوینی، شیخ مرتضی آشتیانی، حاج آقا حسین قمی، سید یونس اردبیلی، آیت الله فقیه سبزواری، سید محمد هادی میلانی، میرزا حسین سبزواری، حاج حسن قمی، سید عبد الله شیرازی، میرزا جواد آقا تهرانی، شیخ ابوالحسن شیرازی، سید کاظم مرعشی، رهبر معظم انقلاب، آیت الله واعظ طبسی، سید عبدالکریم هاشمی نژاد و ...
دوم: مدارس متعدد علمیه در حوزه علمیه خراسان
ما در خراسان 62 مدرسه علمیه برادران و 31 مدرسه علمیه خواهران داریم.
سوم: طلاب حوزه علمیه خراسان
حوزه علمیه خراسان 21 هزار طلبه دارد و این ظرفیت انسانی بسیار ارزشمندی محسوب می‌شود که در ترسیم آینده بالنده تر برای حوزه یک مزیت بسیار ارزشمند است.
چهارم: ذخایر علمی
برای بالندگی علمی حوزه کارهای بزرگی انجام شده است. از جمله کرسی‌های تدریس کم نظیری که با مجاهدت علمی اندیشمندان این حوزه به غنای علمی این فضای تعلیم علوم دینی افزوده است. از جمله کرسی‌های تدریس علوم عقلی و نقلی حاج ملاهادی سبزواری، آقا بزرگ شهیدی، میرزا ابراهیم گیلانی اشکوری، میرزا ابوالحسن جلوه طباطبایی، ملاغلامحسین شیخ الاسلام، میرزا حبیب الله رشتی، میرزای بزرگ شیرازی و ...
پنجم: زبانزد بودن حوزه علمیه خراسان در بعضی از علوم اسلامی
بعضی دانش‌های دینی از سابقه علمی
بی نظیری در این حوزه کهن برخوردار بوده و در نقطه اوج است. کرسی‌های تدریس فوق العاده محمد تقی ادیب نیشابوری و عبدالجواد ادیب نیشابوری طوری بوده که از ایشان برای تدریس ادبیات عرب در مصر دعوت رسمی انجام شده و همین سابقه می‌تواند به عنوان یک الگو مد نظر برنامه ریزان، مدیران و طلاب حوزه علمیه خراسان باشد.
ششم: اراده عزم و اراده طلاب جوان
وجود این اراده در حوزه علمیه خراسان و مشهد مشهود است، اما نیاز به مدیریتی پویا برای به فعلیت رسیدن دارد.
هفتم: حمایت رهبر معظم انقلاب
بدیهی است با ارتقایی که با حکم جدید رهبر معظم انقلاب نصیب این حوزه شده است، هم مطالبه و انتظار رهبری از حوزه علمیه خراسان بیشتر خواهد بود و هم حمایت ایشان را به دنبال خواهد داشت، این حمایت می‌تواند به عنوان یک مزیت در رسیدن حوزه به نقطه اوج بسیار مغتنم باشد.
هشتم: همجواری با مرقد مطهر امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام)
این مزیت که از لحاظ اهمیت و تأثیرگذاری در رتبه نخست است، مسلماً در موفقیت این حوزه تاکنون نقش محوری داشته و در آینده نیز امید می‌رود در ظل عنایات حضرتش موفقیت‌های بزرگی در خدمت به اسلام و عموم مسلمین بدست آید.
حال با وجود این ظرفیت‌ها، به نظر شما چطور باید به انتظارات رهبر معظم انقلاب جامه عمل پوشانده شود؟
با صدور حکم جدید، ما یک ترکیب کامل و کارآمد را مشاهده می‌کنیم. اکنون حوزه علمیه خراسان نیاز به یک مدیریت جامع و پویا با کارمایه‌های مدیریت صحیح دارد که توضیح می‌دهم.
ـ مدیریت کنونی حوزه باید مدیریتی ناظر به تغییر و حرکت رو به جلو و پاسخگو باشد.
ـ باید مبتنی بر نقشه راه و در برگیرنده آرمان‌هایی باشد که از طرف رهبر معظم انقلاب در مورد حوزه علمیه مطلوب، پیشرو و در خدمت نظام اسلامی ترسیم می‌شود.
ـ باید چارت تشکیلاتی حوزه طبق منویات رهبر معظم انقلاب مهندسی نیروی انسانی شود و به پرورش نخبگان بپردازد. در مورد کارمایه‌های مدیریتی و آنچه عملاً باید برنامه ریزی شود و در آینده طبق زمان‌بندی اتفاق بیفتد نیز مواردی به نظر می‌رسد: حوزه باید در رشته مختلف اسلامی محقق تربیت کند. مبتنی بر نیازهای نظام اسلامی به تربیت سخنران و استاد بپردازد. در فقه و اصول در کلام و کلام جدید استاد و پژوهشگر تربیت کند تا بتواند پاسخگوی شبهات روز باشد. باید به معنای واقعی کلمه تفسیر وارد علوم حوزوی شود و در این زمینه استاد پرورش یابد. حدیث شناسی باید یکی از محوری ترین رشته‌های حوزه باشد و حدیث شناس مسلط بر نهج البلاغه تربیت شود. حوزه باید در مورد تمام نیازهای جدید مانند اقتصاد، اقتصاد مقاومتی، روابط بین الملل، اندیشه سیاسی و فلسفه سیاسی کار جدی انجام دهد و حرف جدید داشته باشد. ما در این زمینه‌ها باید شاهد تحولات عظیم در حوزه باشیم. باید در حوزه علمیه متصدیان شؤون گوناگون علمی و مسؤولان عالی امور اجتماعی و حکومتی تربیت شوند. ما باید ده‌ها نظریه پرداز در حیطه دانش‌های اسلامی داشته باشیم. ما در حوزه دانش‌های دینی فقر نظریه پردازی داریم. باید در فقه حکومتی، فقه تمدنی، فقه حقوقی و اجتماعی منطبق بر آموزه‌های شریعت نظریه پردازی داشته باشیم.
بحمد الله با بینش خلاق و والای رهبر معظم انقلاب، شورای عالی حوزه علمیه خراسان با یک ترکیب کارآمد و کامل منصوب شده‌اند. حضور بزرگانی همچون آیت الله حاج سید حسن مرتضوی، حاج شیخ رجب علی رضازاده و حاج شیخ مهدی مروارید، در کنار تولیت آستان قدس رضوی و نماینده ولی فقیه در استان، یک فرصت طلایی برای این حوزه فراهم آورده است.
تمامی شخصیت هایی که به عنوان اعضای شورای عالی منصوب شده اند، جزو علمای تراز اول علمی کشور محسوب می‌شوند که اگر نگاهی به سابقه علمی این بزرگواران داشته باشیم، تلمذ و بهره مندی ایشان از اعاظم حوزه علمیه خراسان، نجف و قم، با مبانی علمی متنوع و اشتغال به تدریس دروس خارج فقه و اصول، جلوه ویژه‌ای دارد که شاید یکی از جنبه هایی که رهبر معظم انقلاب این جمع را جامع و کامل می‌دانند، همین نکته باشد.
اما درباره دبیر شورا جناب حجت الاسلام و المسلمین فرزانه، باید به این نکته اشاره کنم که وی نیز از محضر استادان بزرگی همچون آیات عظام حجت هاشمی، مرتضوی، فلسفی، رهبر معظم انقلاب، اشکذری، رضازاده و ... بهره مند شده اند. همچنین از همراهان قدیمی رهبر معظم انقلاب در دوران سخت مبارزات پیش از انقلاب بوده و اکنون ریاست دانشگاه رضوی و امامت موقت جمعه مشهد مقدس را بر عهده دارند.
مدیر حوزه، حجت الاسلام و المسلمین سید مصباح عاملی نیز شخصیتی فرهیخته، متخلق و اندیشمند می‌باشند که از محضر استادان بزرگی همچون آیات عظام فلسفی، میرزا جواد آقا تهرانی، مرتضوی، رضازاده، محمد تقی ادیب نیشابوری، باقر واعظی، حجت هاشمی و اشکذری بهره برده و از شاگردان برجسته رهبر معظم انقلاب می‌باشند که در مبارزات سیاسی به همراه حجت الاسلام والمسلمین فرزانه در کنار رهبر معظم انقلاب قرار داشتند.
شخصیت بسیار با اخلاق و ساده زیست هستند، دو دهه ریاست نهضت سوادآموزی را بر عهده داشته و قبل و بعد از انقلاب به تدریس دروس معالم، حاشیه، رسائل و مکاسب و کفایه اشتغال داشته و از استادان دانشگاه علوم اسلامی رضوی
هستند. مجله تخصصی پژوهش‌های اجتماعی نیز با مدیر مسؤولی ایشان منتشر می‌شود. امید است که این شورا بتواند در راه ارتقا و تحول حوزه علمیه و به بار نشاندن انتظارات به حق رهبر معظم انقلاب گام مؤثری بردارد و با توجه به شخصیت هایی که عضویت این شورا را دارند، بویژه شخصیت دبیر شورا و مدیر حوزه و بینش بالایی که دارند، این انتظار برآوردنی خواهد بود ان شاء الله تعالی.
نظر شما