این در حالی است که کشف رود پس از خروج از شهر مشهد از برخی روستاهای نزدیک به شهر مشهد نیز عبور می‌کند و در برخی از فصل‌ها که آب‌های ناشی از بارندگی‌های رگباری سبب افزایش حجم روان آب آن می‌شود، کشاورزان از آن بهره می‌گیرند.
نزدیک به یک دهه پیش بود که بحث‌هایی مبنی بر استفاده از فاضلاب و پساب روان در این رودخانه تاریخی مطرح شد، در آن زمان برخی کشاورزان سودجو با کشت سبزی و صیفی در حاشیه رودخانه و کشاندن فاضلاب به زمین‌های خود با روش‌های گوناگون از جمله موتوربرقی یا بنزینی یا حتی حفر کانال، باعث ایجاد نگرانی‌های شدید در مردم مشهد و دیگر شهرستان‌هایی شدند که سبزی‌های محصول این اراضی به آنجا ارسال و به فروش می‌رسید.
نگرانی‌ها نیز بحق بود و صد البته بسیار هم جدی، زیرا درست در همان زمان بود که سخن از شیوع بیماری وبا نیز به میان آمد و یکی از عوامل شیوع وبا نیز همین سبزی‌هایی بود که با فاضلاب آبیاری می‌شد و می‌توانست خطرناک باشد. با این حال همه حرف و حدیث‌ها به یک حرکت جدی منجر نشد، تا اینکه بالاخره بعد از چندین سال گفت‌و‌گو و حرکت‌های نمادین در تخریب برخی مزارع، سخن از اصلاح کشف‌رود براساس برنامه‌ای جامع به میان آمد.
صنوبرهایی که به ثمر ننشست
این در حالی بود که بسیاری از کشاورزانی که از آب این رودخانه استفاده می‌کردند، مدعی بودند که فقط برخی سودجویان هستند که از فاضلاب بهره می‌برند و سایر کشاورزان که دارای سند ملکی برای اراضی خود هستند، صرفاً از آب سالم برای آبیاری مزارع خود استفاده می‌کنند و آن‌ها نیز باید به آتش اندک عده‌ای سودجو بسوزند.
در همان زمان بود که بحث کاشت درختانی مانند صنوبر مطرح شد که پس از حدود یک دهه به ثمر نشسته و کشاورز می‌توانست از فروش چوب آن سود خوبی ببرد، این در حالی بود که انتظار 10 ساله برای برداشت اصلاً در توان کشاورزان ایرانی نیست، چه رسد به کشاورزان این مناطق محروم، برخی از کارشناسان نیز کشت محصولاتی مانند جو و ذرت را که به مصرف حیوانات رسیده و غیرمستقیم در سفره غذایی مردم جا می‌گیرد، بلامانع دانستند، اما در نهایت تمام راه‌ها به طرح جامع ختم شد؛ طرحی که برای اجرای آن بودجه زیادی لازم بود و ارگانی که متولی اجرای آن باشد هم مشخص نبود. این بحث‌ها از سال 90 تا چند سال بعد ادامه یافت تا اینکه بالاخره شهرداری مشهد با پنج میلیارد تومان بودجه کار را شروع کرد، این در حالی است که به نظر می‌رسد، سایر سازمان‌ها نیز که برای خود منافعی در طرح جامع کشف رود تعریف کرده بودند، اندک اندک وارد گود شدند. این منافع همان حریمی است که برای رودخانه تعریف می‌شود.
سابقه عبور رودخانه از دل شهر مشهد نشان داده که برخی سازمان‌ها در ابتدا اراضی اطراف رودخانه را به عنوان حریم تعریف کرده و اقدام به تصرف این حریم می‌کنند، آن‌ها سپس با طرح‌های توجیهی و میزان دبی 10 تا 20 ساله و احداث یک دیوار سیل بند، حریم رودخانه را محدود کرده و از اراضی باقیمانده برای ساخت و ساز و یا احداث بناهای تفریحی و رفاهی برای کارکنان خود بهره برده یا اقدام به فروش زمین می‌کنند، با این حال آن گونه که از خبرها پیداست، اکنون نیز طرح تملک 1900 هکتار زمین اطراف کشف رود در دست اجراست.
این در حالی است که خبرها حکایت از آن دارد که شهرداری مشهد در سال 1395 بودجه اصلاح کشف رود را به هفت میلیارد تومان افزایش داده است تا این طرح هر چه زودتر به نتیجه برسد. اما طی روزهای گذشته خبر رسید که اهالی برخی روستاهای حومه مشهد که مدعی‌اند، به هیچ عنوان از فاضلاب استفاده نکرده و فقط از روان آب‌های حاصل از رگبار و سیل‌های فصلی بهره می‌بردند، اکنون گلایه‌های شدیدی از مجریان طرح اصلاح رودخانه کشف رود دارند.
کشاورزان به دنبال حقوق از دست رفته
شماری از این کشاورزان که اراضی آن‌ها در روستاهای قازقان و دیگر روستاهای همسایه شهر مشهد در جاده میامی قرار دارد با ارسال عکس و فیلم به دفتر روزنامه خواستار پیگیری آنچه حقوق از دست رفته خود می‌دانستند، شدند.
پورمحمدی یکی از این روستاییان به خبرنگار ما گفت: مأموران دولتی که خود را وابسته به آب منطقه‌ای خراسان می‌دانستند، بدون هرگونه حکم با تجهیزات سنگین راهسازی مانند لودر و بولدوزر وارد اراضی کشاورزی شدند و هنگامی که اعتراض کردیم در درجه اول از حربه تهدید استفاده کردند و چون روستاییان قانع نشده و کنار نکشیدند، در نهایت با حضور مقام رسمی و ارایه مستندات قانونی کار شروع شد.
به گفته وی، مأموران اصلاح کشف رود از حریم رودخانه تجاوز کرده و به اراضی ملکی و شخصی مردم وارد شده‌اند، اراضی که همه دارای اسناد و مدارک است و در صورتی که قرار است در طرح اصلاح قرار گیرد باید برای تملک آن اقدام کنند.
وی خاطرنشان کرد: رودخانه به خاطر سیلاب‌های فصلی حتی بخشی از اراضی ما را از بین برده و حال آنکه اکنون شرکت آب منطقه‌ای به جای در نظر گرفتن حریم اصلی و محدود کردن مسیر رودخانه سراغ زمین‌های کشاورزان آمده است.
وی گلایه دیگر خود را زمان انجام کار عنوان کرد و گفت: در حالی که محصول کشاورزان آماده برداشت بوده و با یک مهلت چند هفته‌ای این قشر زحمتکش نتیجه یکسال تلاش خود را برداشت می‌کردند، اکیپ اجرای طرح وارد اراضی شده و تمام دسترنج کشاورزان را زیر چرخ‌های خودروهای سنگین نابود کرده‌اند.
او با این حال اظهار کرد که حاضرند با کسانی که مدعی طراحی صحیح اصلاح کشف رود هستند، در یک جلسه گفت‌و‌گو و مناظره کنند تا ثابت شود که به حریم اراضی کشاورزان وارد شده‌اند.
اولویت احیای کشف رود
در این حال مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان اظهار می‌دارد که 750 هکتار از اراضی ملی در اطراف کشف رود تاکنون در تصرف دیگران بوده که پس از رفع تصرف به دولت برگشت داده شد. به گفته وی، عملیات آزادسازی کشف رود رو به پایان است و اکنون باید به فکر احیای آن بود که نیازمند اعتبارات لازم است. وی درختکاری، زیباسازی، فضاسازی محیطی و جاده سازی را از جمله برنامه‌های احیای کشف رود دانست که سه سال زمان می‌برد.
در همین حال دبیر کارگروه نجات کشف رود نیز یادآور می‌شود، قوه قضاییه همکاری و همراهی مطلوبی برای بازپس گیری زمین‌های بستر و حریم رودخانه داشته است. او گفت که چهار ایستگاه دیده بانی تأسیس می‌شود که مراقبت از اراضی را بر عهده دارند.
نظر شما