علی ربیعی بتازگی در سخنانی با اشاره به اینکه در گذشته مردم با رجوع به مساجد، مشکلات خود را حل می‌کردند، گفته است: «دولت در نظر دارد، با کمک برخی نهادها از جمله بهزیستی، مراکز مشاوره برای ازدواج و طلاق را در مساجد مستقر کند تا مردم بتوانند به کمک دولت در مساجد و البته حضور روحانیون و استفاده از ظرفیت حوزه‌های علمیه، مشکلاتشان را حل کنند.»
این حرکت ارزشمند اجتماعی و فرهنگی دولت ما را بر آن داشت که درباره اهمیت این موضوع بخصوص چگونگی استفاده از ظرفیت روحانیت و مساجد در این مسأله با تنی چند از استادان حوزه و صاحب نظران دینی به گفت و گو بپردازیم که شرح آنچه در این گفت و شنودها به دست آمده، در ادامه ملاحظه می‌کنید:
توجه به کارکردهای فرهنگی و اجتماعی مساجد
حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا برنجکار، قائم مقام پژوهشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه توجه مسؤولان به نقش محوری مسجد در رفع و رجوع معضلات فرهنگی و اجتماعی جامعه، به خودی خود ارزشمند است و حرکتی رو به جلو به شمار می‌رود، اظهار می‌دارد: نباید این طور فکر کرد که حالا مسجد مکانی است برای اقامه نمازهای جماعت، بلکه همان طور که ما در تاریخ اسلام و بخصوص زمان حیات نورانی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و امام علی(علیه السلام) مشاهده می‌کنیم، مساجد جایگاه بسیار ویژه ای در تحولات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و حتی نظامی جوامع اسلامی داشته‌اند.
وی می‌افزاید: این در حالی است که همین کارکرد حداقلی مساجد در اقامه نماز جماعت نیز بعضاً با وقفه هایی همراه است، به طوری که برخی از مساجد در کشور صرفاً در ایام ماه رمضان و یا محرم و صفر به روی نمازگزاران باز است و تازه در آن‌ها کمتر نماز جماعت اقامه می‌شود.
اقامه نماز جماعت، تنها کار روحانی مسجد نیست
عضو هیأت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران معتقد است: بر اساس آموزه‌های دینی در مسجد همیشه باید به روی مردم باز باشد و روحانی نیز نباید صرفاً کارش اقامه نماز باشد، بلکه باید در شناسایی و حل مشکلات اهالی محل بخصوص در زمینه آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی که این روزها سیر صعودی در جامعه ما به خود گرفته، فعال باشد.
وی می‌گوید: در کنار مسجد، دیگر نهادها و سازمان‌ها از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و... نیز باید با برنامه ریزی منسجم به این مسأله ورود کرده و در یک فعالیت هم افزایانه در کاهش آسیب‌های اجتماعی سهیم شوند، با این حال همان طور که اشاره شد، مسجد باید محور باشد؛ زیرا قداست آن و نیز اطمینان خاص مردم سبب می‌شود که اقدام‌های خوبی در این زمینه بیفتد.
بهترین گزینه برای حل مشکل
دکتر محمدرضا موحدی، عضو هیأت علمی دانشگاه قم و از اعضای انجمن قلم حوزه نیز با استقبال از سخنان وزیر کار و امور اجتماعی در این زمینه بیان می‌کند: به دلیل ارتباط گسترده و وثیق مردم با روحانیت، حوزویان بی‌تردید مناسب‌ترین گزینه برای مدیریت این امور در مساجد هستند که می‌توانند در کاهش و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی از قبیل طلاق، فقر، اعتیاد و... مؤثر واقع شوند.
وی می‌افزاید: روحانیت با بیان و قلم خود می‌توانند تأثیر مستقیمی در این باره داشته باشد، بخصوص آنچه لازم است اینکه اهل منبر و وعظ و خطابه باید دامنه باید و نبایدهای دینی را توسعه داده و توجه بیشتری به مباحث نوین جامعه از جمله آسیب‌های اجتماعی از خود نشان دهند تا با درک بهتر مسایل به کمک مردم بشتابند.
تحکیم اخوت و تعمیق معنویت
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن خیری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نراق و عضو انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه تشدید آسیب‌های اجتماعی به کاهش و لطمه خوردن سرمایه‌های اجتماعی منجر می‌شود، ابراز می‌دارد: اگر ما بتوانیم با محوریت مساجد و نقش آفرینی روحانیون فاضل و دغدغه مند به تحکیم رابطه اخوت و برادری، تعمیق عقلانیت مبتنی بر معنویت در جامعه بپردازیم، خواهی نخواهی بسیاری از آسیب‌های اجتماعی کاهش پیدا می‌کند.
وی می‌افزاید: در این میان محور قرار دادن مساجد برای شناسایی و مقابله با آسیب‌های اجتماعی، گام بسیار خوبی است که البته باید در اجرا مشاهده کرد که چه سرنوشتی پیدا می‌کند.
خیری همچنین می‌گوید: در حال حاضر در دنیای غرب نیز به این نتیجه رسیده اند که به دلیل فاصله گرفتن از سنت و دین به ناکجاآبادی ورود پیدا کرده اند که خروج از آن بسیار دشوار شده است و نتیجه آن را هم در معضلات عدیده فرهنگی و اجتماعی و نیز بحران هویت در شهروندان غربی باید جست‌وجو کرد.
وی تأکید می‌کند: یکی از کارکردهای روحانیت در عصر کنونی این است که فضایی فراهم کند که فقه اجتماعی با محوریت مساجد به کمک حل مشکلاتی از قبیل آسیب‌های اجتماعی بیاید. بخصوص در زمینه مسایل خانواده که به دلیل بنیادی بودن آن، اهمیت فوق العاده ای دارد.
بازگشت به مساجد ضروری است
حجت الاسلام و المسلمین دکتر علیرضا پیروزمند، عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی نیز با تأکید بر اینکه مسجد از صدر اسلام نقش بسیار ممتازی در تحولات اجتماعی داشته است، می‌گوید: ما باید تلاش کنیم که هر چه بیشتر و بهتر مسجد جایگاه رفیع خود را پیدا کند، نه اینکه صرفاً محل اقامه نماز جماعت باشد که متاسفانه گاه در برخی مساجد همین اقامه نماز جماعت نیز به صورت منظم انجام نمی شود.
وی افزود: از سویی ما باید زمینه حضور پرشور اقشار مختلف مردم بویژه نسل جوان را در مساجد فراهم کنیم که برای این منظور لازم است مسجد جایگاه و کارکرد واقعی خود را به عنوان بهترین مرکز تشکل‌های مردمی پیدا کند .
بهترین نهاد و تشکل مردمی
این استاد حوزه و دانشگاه بیان می‌دارد: در حال حاضر در دنیا تشکل‌های مردم نهاد بسیاری فعالیت می‌کنند و حال آنکه بهترین تشکل و مکان، خانه خداست که در آن شائبه منافع شخصی و بروز اختلاف‌ها مطرح نیست و به دلیل اخلاص مؤمنین بهترین مکان برای انجام کارهای خیر و خداپسندانه و نیز فعالیت‌های ارزشمند اجتماعی و فرهنگی به شمار می‌رود.
وی می‌گوید: یکی از کارکردهای مسجد، فراهم سازی بستر برای حل و یا کاهش مشکلات مردم است که این مهم همواره در کنار مباحث عبادی و فرهنگی مورد توجه بوده است، چه آنکه اساساً از نگاه آموزه‌های دینی، تجمع و همگرایی مؤمنین در خانه خدا، منشأ بروز و ظهور آثار و برکات ماندگاری می‌شود.
استفاده حداکثری از ظرفیت مساجد
پیروزمند همچنین معتقد است: در زمینه مقابله با آسیب‌های اجتماعی، پیش از هر چیز باید زمینه رشد این آسیب‌ها را مهار کرد که در این خصوص مسجد در کنار نهادهای دیگر همچنین خانواده می‌تواند در سالم سازی فضا مؤثر واقع شود، به شرط آنکه ما از ظرفیت عظیم مسجد بدرستی و هوشمندانه استفاده کنیم.
وی اظهار می‌دارد: البته در مقیاس کلان تر ما باید عوامل تشدید و یا تضعیف انحرافات و مفاسد اجتماعی را بشناسیم تا بعد بتوانیم به مقابله جدی با آن‌ها بپردازیم و در این خصوص نیز نمازگزاران مساجد در محله‌ها می‌توانند نقش کمکیِ فوق العاده ای باشند، به این معنا که هم از ظرفیت مسجد در عرصه پیشگیری و هم در بُعد و درمان، بهره برداری حداکثری صورت گیرد.
مسجد به تنهایی کافی نیست، اما...
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی می‌افزاید: برای اینکه این گونه فعالیت‌ها اثربخشی لازم را داشته باشد، باید کارکردهای مسجد در کنار دیگر فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی و نیز نقش‌آفرینی خانواده‌ها باشد و از این رو مسؤولان و متولیان امر نباید این توقع را داشته باشند که مسجد به تنهایی در شرایط کنونی حلال مشکلات است، بلکه آن‌ها باید خود نیز در امر برنامه ریزی و اجرا، حساب شده و هدفمند و با قدرت وارد شوند.
حجت الاسلام و المسلمین علی مخدوم، رئیس مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی با بیان اینکه هیچ جایی بهتر از مسجد در جامعه اسلامی به منظور ساماندهی امور فرهنگی و اجتماعی بخصوص فرهنگ دینی وجود ندارد، ابراز می‌دارد: از زمان صدر اسلام تاکنون ما مکانی را بهتر از مسجد به عنوان کانون توسعه فرهنگ دینی و اصلاح اجتماعی نداشته ایم و این مسأله می‌طلبد، ما سرمایه‌گذاری بهتری در این زمینه و بویژه با هدف کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته باشیم.
مسؤولان با برنامه ریزی وارد شوند
وی می‌گوید: البته باید توجه داشت، صرف انتخاب مکان برای کاهش و حل آسیب‌های اجتماعی کافی نیست چه آنکه نیاز به حمایت‌های مالی و معنوی از مساجد و نیز برنامه ریزی جدی مسؤولان در عرصه‌های دیگر وجود دارد وگرنه چه بسا ما دچار شعارزدگی و روزمرگی و بعضاً فرافکنی در این مقوله‌ها شویم.
استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم همچنین گرایش و میل مسؤولان دولت برای استفاده از ظرفیت عظیم روحانیون در مساجد را بسیار خوب و مغتنم دانسته و می‌افزاید: حضور و فعالیت حوزویان در این خصوص باید عالمانه و تخصصی باشد تا بتواند آثار مطلوب را از خود برجا بگذارد؛ از این منظر نیازمند تربیت و آموزش روحانیون فرهیخته و متخصصی در زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی هستیم، چه در عرصه مشاوره به خانواده‌ها و چه برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی که بتوانند نقش خود را بدرستی ایفا کنند و با این حال از علم و تجربه کافی برای درمانگری در حوزه آسیب‌های اجتماعی برخوردار باشند.
نظر شما