صنعت چای ایران با وجود داشتن استعدادهای بالقوه در زمینه تولید، فرآوری و تجارت نتوانسته است جایگاه خود را در صنعت جهانی تثبیت کند و حتی در چند سال اخیر دچار بحران شده است.

وابستگی مستقیم بیش از 60 هزار خانوار به کشت و تولید چای و همچنین جایگاه خاص چای در سبد مصرفی خانواده‌های ایرانی، ضرورت تدوین راهبردی و ساختار مناسب برای صنعت چای ایران را افزایش داده است.

نواحی زیر کشت چای در استان گیلان 32 هزار هکتار و در استان مازندران 2 هزار هکتار است، اما این محصول راهبردی که سرآمد نوشیدنی‌های ایرانی‌هاست، سال‌هاست بنا به دلایلی مورد بی مهری قرار گرفته و این بی مهری‌ها به نوعی نان چایکاران را آجر کرده است.

*رقم پایین سطح زیر کشت

رئیس سازمان چای کشور در گفت‌وگو با قدس، اظهار داشت: هم اکنون به ازای هر چایکار، متوسط زیر کشت، 4/0 هکتار تا نیم هکتار است که اصلاً رقم مناسبی برای تولید نیست.

محمد ولی روزبهان با اشاره به اجرای قوانین کنونی و برخورد جدی در خصوص عدم تغییر کاربری باغات چای در استان‌های شمالی عنوان کرد: با اقدامات انجام شده اطمینان داریم در سال‌های آینده روند منفی تخریب باغات چای و تغییر کاربری آن به سمت کاربری‌های غیرمولد، معکوس خواهد شد.

وی تأکید کرد: سه هزار هکتار از باغات چای که احیا شدند با رغبت کشاورزان زیر کشت قرار گرفته است.

رئیس سازمان چای کشور در خصوص ویژگی‌های چای ایرانی در مقایسه با چای سایر کشورها ابراز داشت: چای ایرانی یک محصول طبیعی بوده و در تولید آن به هیچ وجه از سم استفاده نشده است.

وی با اشاره به منحصر به فرد بودن چای ایرانی گفت: شرایط اقلیمی مناسب و داشتن دوره یخبندان در مناطق چای خیز و تجربه دمای هوا تا 10 درجه زیر صفر و بیشتر، مانع بروز و گسترش آفات گیاهی در این مناطق شده است.

وی تنها آفتی که باغات چای را آزار می‌دهد را شپشک آرد آلودساحلی عنوان کرد و افزود: برای مبارزه با این آفت از کفشدوزک چندنقطه ای قرمز رنگ استفاده می‌کنیم که این روش خود یک مبارزه بیولوژیک محسوب می‌شود.

روزبهان با اشاره به اینکه محصول چای ارزش اقتصادی خود را از دست داده است، عنوان کرد: ایجاد بی‌اعتمادی برای کشاورز سبب می‌شود این محصول جایگاه اصلی خود را از دست بدهد. 

 *نرخ خرید تضمینی برگ سبز چای

وی افزود: نرخ خرید تضمینی برگ سبز چای درجه یک با 12 درصد افزایش 2 هزار و 447 تومان و نرخ تضمینی برگ سبز چای درجه 2 با 13 درصد افزایش، هزار و 367 تومان تعیین شد.

روزبهان با بیان اینکه چین دوم برگ سبز چای در حال انجام می باشد ، تصریح کرد: تاکنون 79 هزارتن چای به ارزش 148 میلیارد تومان از چایکاران خریداری شده است.  "

*افزایش قیمت برگ سبز متناسب با هزینه‌ها نیست

رئیس اتحادیه چایکاران هم با ابراز نارضایتی از نرخ اعلام شده برای خرید تضمینی برگ سبز چای گفت: این افزایش قیمت متناسب با هزینه‌ها نیست و حداقل باید 30 درصد افزایش قیمت برای خرید برگ سبز چای نسبت به سال گذشته در نظر گرفته می‌شد.

ایرج هوسمی افزود: سرانه مصرف چای در کشور یک کیلو و 650 گرم است که تقریباً برای هر ایرانی در طول سال 50 هزار تومان هزینه دارد و در صورت افزایش 30 درصدی بهای برگ سبز چای، هزینه‌چندانی به خانوار تحمیل نمی‌‌شد، ضمن اینکه مشکلات چایکاران تا حدود زیادی حل می‌شد.

پیش از این، محمدعلی روزبهان - رئیس سازمان چای کشور- گفته بود در صورت افزایش بیش از نرخ مصوب، با توجه به واردات چای امکان رقابت از چایکاران سلب می‌شد.

مهندس خیراله امیری، معاون بهبود تولیدات چای کشورهم با اشاره به اینکه از سال‌های 78 تا 83 با اجرای طرحی 100 حلقه چاه برای آبیاری با هماهنگی سازمان آب حفر شد و به صورت گروهی مورد استقبال کشاورزان قرار گرفت، عنوان کرد: با توجه به نوسان‌های قیمتی که روی برگ سبز چای اتفاق افتاد و ارزش اقتصادی چای پایین آمد، کشاورزان تمایل برداشت چای را از دست دادند و چاه‌های آبیاری به گونه‌ای است که اگر یک سال بهره برداری نشوند حکم این را دارند که هیچ چاهی حفر نشده است و چاه‌ها دوباره باید آماده سازی شوند.

هم اکنون یکی از عوامل خسارت‌زای کلیدی، آفتی به نام مولدزخم ریشه است که در 20 سال اخیر به عنوان یک معضل اصلی در باغ‌های چای مطرح و هر ساله میزان گسترش و خسارت آن در حال فزونی است و اگر در این باره چاره اندیشی اساسی نشود، می‌تواند خطرات جدی در کاهش محصول و حتی نابودی باغات چای را در مناطق آلوده به همراه داشته باشد.

رئیس بخش تحقیقات گیاه پزشکی هم اظهار داشت: خسارتی که از بین عوامل خسارت زا به گیاه چای وارد می‌شود عموماً مربوط به بیماری به نام مولد زخم ریشه چای است.

دکتر سراجی ادامه داد: در مورد عوامل بیماریزای قارچی بعضی آفات مانند شپشک آرد آلود، شته سیاه و کنه قرمز چای و بسیاری از علف‌های هرز به عنوان عوامل خسارت زا مورد تحریک باغات چای است و تاکنون پژوهش‌های کاربردی انجام شده است.

دکتر سراجی تأکید کرد: عمده شیوه‌های مبارزه با عوامل بیماری‌زا غیرشیمیایی است و در هیچ فرایند تولید از سم استفاده نمی‌کنیم و از آفت کش‌های شیمیایی در چای استفاده نمی‌شود تا چای ایرانی یک محصول ارگانیک باشد.

رئیس پژوهشکده چای نیز اعلام کرد: محصول نخستین کارخانه تولیدکننده چای ارگانیک کشور وارد بازار می‌شود.

دکتر آزادی از عرضه محصول نخستین کارخانه تولیدکننده چای ارگانیک کشور به بازار در مردادماه سال جاری خبر داد و گفت: طی سال‌های گذشته با رعایت همه شرایط توانستیم کشت ارگانیک را رواج دهیم و تا تیر و مردادماه سال جاری نخستین محصول چای ارگانیک را وارد بازار خواهیم کرد.

رضا آزادی با اشاره به مشکلات عرصه تولیدات ارگانیک در کشور افزود: متأسفانه بسیاری از شرکت‌ها و افراد از برخی بی‌قانونی‌ها و همچنین کلمه ارگانیک سوءاستفاده‌هایی می‌کنند که دلیل آن را می‌توان نبود ابزار نظارتی عنوان کرد.

وی خاطرنشان کرد: چای تولید داخلی شرایط ارگانیک بودن را دارد، اما باید سلسله‌مراتب علمی و نظارتی را طی کند و از سوی نهادهای مربوط دولتی و غیردولتی بررسی شود و مسؤولان وارد عمل شوند، نه اینکه هرکس بتواند به دلخواه با درج کلمه ارگانیک بر محصول خود قیمت محصول را افزایش داده و به سود برسد.

رئیس پژوهشکده چای ادامه داد: در نخستین کارخانه تولیدکننده چای ارگانیک از محصولات ایستگاه‌های تحقیقات پژوهشکده به‌عنوان منابع تولید استفاده شده است و این محصولات در تمامی مراحل چین بهاره، تابستانه و پاییزه مورد آزمایش قرار خواهند گرفت و پس از تأیید ارگانیک بودن آن‌ها و اخذ نمره مثبت به بازار عرضه خواهند شد.

رهبری املشی، نماینده سابق مردم املش در مجلس هم اظهار داشت: در سال 1340 قیمت برگ سبز درجه یک 25 ریال و درجه دو 20 ریال بود، این در حالی است که در همان سال قیمت برنج خرواری (150 کیلو ) یکصد و پنجاه تومان بوده است و با یک معادله ساده می‌توانیم بفهمیم قیمت برگ سبز چای متناسب با تورم افزایش پیدا نکرده و توقع از کشاورز در ازای چیدن یک غنچه دوبرگ و یک غنچه سه برگ آن هم با ناخن به هیچ وجه صرفه اقتصادی ندارد.

* پرداخت تسهیلات بدون سود

اما دکتر محمد علی نجفی استاندار گیلان نیز یکی از ابتکارات دولت برای افزایش امید چایکاران را پرداخت 5/11 میلیارد تومان تسهیلات با کارمزد 4 درصد برای هزینه‌های جاری چایکاران و کارخانه‌داران از محل صندوق توسعه چای عنوان و به قدس خاطرنشان کرد: این امر در راستای خود اکتفایی باغدار، تولید کننده و کارخانه‌دار در ایام برداشت چای است.