به گزارش قدس آنلاین به نقل از خبرگزاری تسنیم، کودتای نافرجام در ترکیه فرصتی «رجب طیب اردوغان» رئیس  جمهور ترکیه فراهم کرد تا از آن برای سرکوب مخالفان خود بهره برداری کرده و ه این ترتیب اشتباهات گذشته را تکرار کند حال آنکه این اقدامات اعتراض ها و نارضایتی ها را دو چندان کرده و احتمال بروز کودتاهای بعدی را افزایش می دهد.

شکست در تاروپود کودتای ترکیه

کودتای نظامی ترکیه به هیچ یک از کودتاهای نظامی در هیچ نقطه از جهان شباهت ندارد و در واقع شکست در تار و پود آن رخنه کرده و عملا کودتا نبود.

آنچه شنبه در ترکیه رخ داد چیزی جز تلاش برای کودتایی «متزلزل» نبود هرچند دایره اقدامات نظامی کودتاچیان گسترده بود.

در مقایسه بین کودتای اخیر با چهار کودتای دیگر در تاریخ معاصر ترکیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اول: برخلاف چهار کودتای نظامی قبلی در ترکیه، در کودتای اخیر تمام نیروهای ستاد کل ارتش شامل فرمانده ستاد کل و فرماندهان نیروهای مسلح زمینی، هوایی، دریایی و امنیت داخلی حضور نداشتند بلکه مغز متفکر آن فرمانده سابق اوین اوزتورک بود و فرماندهان و درجه داران پایین در این اقدام به او کمک کردند به این معنی که درجه بیشتر آنان سرهنگ و پایین تر از آن بود.

نکته قابل ملاحظه اینکه بسیاری از کسانی که دستگیر شده اند در تلاش برای کودتا مشارکت نداشتند بلکه مظنون به مشارکت در ان هستند و به عبارت دیگر اکنون فرصت برای کنار گذاشتن آنان فراهم شده است.

با این توضیحات می توان گفت که تلاش برای کودتا در واقع کودتا علی مرجعیت سیاسی از یک سو و نیز نهاد نظامی از سوی دیگر بود و به جای دستگیری سیاستمداران ، فرماندهان نظامی دستگیر شدند که این اقدامی عجیب است و موجب شد به ثمر رسیدن کودتا ناممکن شود.

ابزارهای ضعیف و محدود کودتا

دوم: ابزارهایی که در تلاش برای کودتا استفاده شد بسیار محدود و ضعیف بود زیرا تعداد تانکها و زره پوش ها و حتی هواپیماها خیلی اندک بود تا  جایی که با استفاده از این تعداد هرگز هیچ تلاشی برای کودتا به پیروزی نمی رسد.

سوم: تلاش برای کودتا فاقد هدف سیاسی جدی بود زیرا الف بای هر کودتایی محاصره نهادهای سیاسی از ریاست جمهوری تا نخست وزیری و وزارت خارجه و کشور و پارلمان و نیز دستگیری مسئولان  و یا بازداشت خانگی آنان است و این چیزی است که به هیچ وجه در کودتای اخیر رخ نداد بلکه بن علی یلدریم نخست وزیر ترکیه در مقر خود مستقر بوده و هیچ کس به او تعرض نکرد و علاوه بر این هیچ کس راهی قصر ریاست جمهوری نشد حال آنکه اردوغان تعطیلات را در منطقه تفریحی مرمریس سپری می کرد.

با این تفاسیر باید پرسید آیا منطقی است که تلاش برای کودتا بدون دستگیری کسی و یا حتی تلاش برای دستگیری یکی از مسئولان صورت بگیرد؟

سوال دیگراینکه اگر هدف از کودتا تغییر قدرت سیاسی در کشور نبود پس کودتا چیان به دنبال چه بودند؟

این سولات به این معنی است که کودتاگران طرح روشنی برای تکاپوی خود نداشتند.

چهارم: هرچند اردوغان مردم را به حضور در خیابان ها فراخواند اما پس از اینکه کودتا از سوی ارتش و پلیس و نیروهای اطلاعاتی سرکوب شد، مردم در خیابانها حضور یافتند.

ارتش سری ترکیه

در مورد ارتش اطلاعاتی ترکیه نیز باید گفت که گفته می شود که این گروه از سال ها پیش ارتش حزب عدالت و توسعه بوده است و از نظر تجهیزات نظامی و تعداد نیروها به مثابه یک ارتش موازی با ارتش ترکیه بوده و ثابت کرده است که در خط مقدم دفاع از حزب حاکم قرار دارد و پرواضح است که در مرحله آینده نقش آن تقویت شده و حجم آن افزایش خواهد یافت.

به این ترتیب بسیاری از افراد مسلح که به کودتاچیان تعرض داشتند از اعضای وابسته به حزب عدالت و توسعه بودند و این نشان می دهد که این حزب آماده است از طریق یک ارتش سری از خود دفاع کند و همه کسانی که جان خود را از دست دادند در جریان درگیری بین کودتاچیان و ارتش موازی به این سرنوشت دچار شدند.

تلاش اردوغان برای جلوگیری از تکرار سرنوشت محمد مرسی

نکته قابل توجه اینکه به نظر می رسد اردوغان از نقش ارتش مصر در سرنگونی محمد مرسی عبرت گرفت در نتیجه تمام شرایط را برای جلوگیری از تکرار هرگونه تلاش مشابه در ترکیه فراهم کرد.

نکته دیگر اینکه اردوغان از همان لحظه نخست کودتا، فتح الله گولن را به دست داشتن در آن متهم کرد که البته این اتهام زنی می تواند درست یا نادرست باشد اما بی تردید رئیس جمهور از تلاش برای کودتا برای حمله گسترده علیه نه فقط کودتاچیان و افراد مظنون به هوداری از گولن استفاده خواهد کرد بلکه سر پیکان خود را به سمت تمام کسانی که به دوستی آنان نسبت به خود اعتماد ندارد، نشانه می رود که این رویکرد او نیز فقط شامل نهاد نظامی نشده بلکه دستگاه قضایی را نیز شامل می شود و عملا نیز این روند  با برکناری سه هزار قاضی و دستگیری بیش از یک هزار نفر دیگر کلید خورد.

اردوغان به دنبال منحرف کردن نگاه‌ها از انگیزه‌های کودتا

هدف اردوغان از متمرکز شدن بر اتهام زنی علیه گولن این است که نگاهها را از انگیزه های کودتاچیان برای کودتای نافرجام منحرف کند.

به عبارت دیگر کشمکش بین اردوغان و گولن فقط بخش کوچکی از کودتا در ترکیه است و اصل ماجرا سیار فراتر از این است و همچنین تلاش برای کودتا گوشه ای از نارضایتی نهاد نظامی و جامعه ترکیه را از مشی اردوغان و عملکرد او در دو سطح داخلی و خارجی به تصویر می کشد.

حساسیت نظامیان نسبت به رویکردهای مذهبی اردوغان

یکه تازی اردوغان در قدرت و مصادره قدرت نهاد قضایی و امنیتی و نظامی به منظور تشکیل دولتی که رویکردهای لائیکی آن کمتر شده و به سمت مذهب گرایش دارد، حساسیت نهاد نظامی را که پرچمدار دفاع از دولت سکولار است، به دنبال دارد و کودتا نشان داد که هنوز در ارتش نسلی از افسران کهنه کار و نیز نیروهای جوان حضور دارند که حامی تشکیل دولت لائیک هستند.

سیاست های مذهبی مبتنی بر حمایت از گرایش های افراطی به اضافه سیاست های ماجراجویانه اردوغان در سطح منطقه به ویژه در قبال سوریه موجب بی ثباتی در ترکیه شده و امنیت ملی آن را در معرض تهدید قرار داده است.

اردوغان اشتباهات گذشته را تکرار می‌کند

در این شرایط در پی کودتای نافرجام، اردوغان مانند یک فرد پیروز رفتار می کند و درست به همین دلیل در صدد انتقام جویی از تمام مخالفان خود در ارتش و سایر نهاها برآمده است و تفاوتی ندارد که این افراد وابسته به گولن باشند یا خیر  و این رویکرد به این معنی است که اردوغان اشتباهات خود را تکرار می کند.

ضربه بزرگ کودتا به وجهه اردوغان

به هر حال تلاش برای کودتا ضربه بزرگی به وجهه اردوغان وارد کرد زیرا وی افتخار می کرد که دست های نهاد نظامی را کوتاه کرده و دوران کودتاها به سر آمده است اما تلاش برای کودتا به خودی خود به این معنی است که اصلاحات اردوغان برای تقویت دموکراسی و آزادی ها شکست خورده است و از آن فراتر اینکه چنین تلاشی حاصل رویکرد سرکوبگرانه علیه آزادی ها و یکه تازی در قدرت است.

به عبارت بهتر شدت بخشیدن به اقدامات سرکوبگرانه که اکنون اردوغان در پیش گرفته است به معنی تکرار اشتباهات و در نتیجه اعتراض های هرچه بیشتری است که چه بسا تلاش برای کودتای نظامی دوم و سوم را به دنبال داشته و آن را رودرروی «کودتای غیر نظامی» قرار دهد که اردوغان از سال ها پیش به اجرا گذاشته است اما هیچ کس نمی تواند ماهیت، مکان و زمان کودتاهای بعدی را پیش بینی کند.

زلزله بزرگ در نهاد نظامی ترکیه

اما ضربه بزرگ حاضل از کودتای نافرجام، زلزله در زیرساخت های نهاد نظامی است زیرا تسویه حساب با این نهاد موجب خالی شدن آن از نیروهایش شده است.

عکس های تسلیم شدن نظامیان و خلع سلاح آنان در حالی که دست های خود را به نشانه تسلیم بالا برده اند، بیانگر تلاش برای تحقیر سربازان است به گونه ای که ارتش پس از تلاش برای کودتای اخیر و اقدامات توهین آمیز دیگر عظمت گذشته را ندارد و چنین ارتشی با این روحیه ضعیف نه می تواند به نبرد علیه کُردها در داخل ادامه دهد و نه دخالت نظامی ترکیه در سوریه را پوشش داده و از گروهای افراطی در آنجا حمایت کند.

با این تفاسیر پیش بینی می شود که تلاش برای  کودتا سیاست های آنکارا در قبال کُردها را تحت تاثیر قرار دهد به اضافه اینکه چه بسا بار دیگر برای اردوغان روشن شود که خطری که او را تهدید می کند نه از سوی دمشق بلکه از داخل کشور است.

بنابراین همزمان با سرگرم شدن اردوغان به سروسامان دادن اوضاع داخلی، پیش بینی می شوود که وی به تدریج از سیاست های ماجراجویانه در سوریه و عراق بکاهد.

اما در مورد روابط با آمریکا باید گفت که این روابط تحت تاثیر کودتا قرار نخواهد گرفت زیرا با وجود درخواست اردوغان از آمریکا مبنی بر تسلیم کردن گولن اما به هر حال کودتا موجب می شود آنکارا در قبال واشنگتن در وضعیت ضعیف تری قرار بگیرد و آمریکا با درک این موضوع در صدد جبران این وضعیت اردوغان برآمده و از او تحت عنوان متحد راهبردی یاد کرد.