محمد بن علی بن ملک‌داد تبریزی، ملقب به شمس تبریزی از عرفا و سالکان قرن هفتم هجری است. چنان که از گفته ها و اقوال بر می آید، «خویش را در پرده اسرار می پیچید و کسی از احوال او، آگاهی نداشت.» با این همه، از سخنان نقل شده از وی، می توان به روزگار و احوال شخصی او پی برد که در 582قمری، در تبریز زاده شده ودر کودکی نازپرورده بوده؛ در جوانی هم، در محضر استادانی همچون شمس خونجی تحصیل کرده و سپس به سیر و سلوک پرداخته و در نزد پیران طریقت، بزرگانی چون پیر سله‌باف و پیر سجاسی، به کسب معرفت مشغول شده است.

 شمس تبریزی چنان که از مقالات او بر می‎آید از برخی از بزرگان زمان خود نیز تأثیر پذیرفته بود، که از آن میان نام‌های شهاب هریوه (اندیشمند خردگرا)، فخر رازی، اوحدالدین کرمانی و محی‌الدین ابن عربی، در مقالات شمس آمده است.

شمس تبریزی بسیار سفر می کرد و به همین دلیل، به شمس پرنده مشهور بود. وی در 26 جمادی‌الاخر ۶۴۲، به قونیه رسید و با مولانا جلال الدین بلخی که در آن روزگار به تدریس فقه و علوم اسلامی، شهره بود و اعاظم علما و اکابرفقها در رکابش پیاده می رفتند، ملاقات نمود. نفس گرم شمس و شخصیت نیرومند وی، مولانا را دگرگون کرد؛ تا به حدی که درس و وعظ را به یکسو نهاد و اهل وجد و سماع و شاعری شد. این تغییر حال مولانا، بر مذاق طرفداران وی و اهالی شهر، خوش نیامد و بنای ناسازگاری و اذیت شمس را نهادند و شمس، در نوبت اول، قونیه راترک گفت؛ اما مولانا وی را بازگرداند.

بازهم آزار و اذیت های مردم، شمس را فراری داد و این بار کسی از وی خبری نداد؛ شوریدگی و سرگشتگی مولانا در فراق شمس، وی را در مثنوی به تصویر کشید و همین امر، نام شمس و مولانا را قرین یکدیگر قرار داد.

                                     *************

تبریز، صاحب سبقه های ادبی، فرهنگی و تاریخی بسیاری است و در این میان، اهل تبریز بودن حضرت شمس، بسی جای افتخار دارد.چرا که شمس در همه جا، با لقب تبریزی شناخته می شود و هر مولانا شناسی را وسوسه می کند تا زادگاه شمس را ببیند و خاکی را که این بزرگ مرد را در اغوش خود پرورش داده، بشناسد. با این همه، تاکنون در تبریز، مکانی یا نمادی که بتواند مولانا دوستان و شیفتگان داستان وی و شمس را پذیرا باشد، وجود نداشته است.

شهرداری تبریز به عنوان متولی امور خدماتی و عمرانی شهر، در سال های اخیر، با اقدامات متعدد فرهنگی، جایگاه خود را در زمینه مدیریت فرهنگی شهر نیز، تثبیت کرده وهمین امر، انگیزه احداث یادمانی به نام شمس تبریزی، در مقبره العرفای تبریزکه هم اکنون باغ گلستان تبریزاست، شده است.

طراحی ویژه یادمان شمس تبریزی، چهار ستون 35متری است که نماد سماع در جرگه صوفیان است. این یادمان، به عنوان یک عنصر نمادین و دعوت کننده برای گردشگران و شهروندان خواهدبود تا با شمس تبریزی و موطن وی، آشنا شوند.

محوطه سازی این مجموعه با ایجاد فضای سبز جدید و بهسازی فضاهای سبز موجود، کف سازی با سنگ های اسپراخون و نورپردازی منحصربه فرد مجموعه، با هدف ایجاد محیطی زیبا و آرامش بخش برای حاضران در محدوده این مجموعه، توسط شهرداری منطقه 8 تبریز انجام شده است.

برای جلوه هرچه بیشتر منظرعرفانی این یادمان، تندیس 16 تن از عرفا و شعرای نامی در محوطه باغ گلستان نصب شده است. غزلیات شمس تبریزی هم، برجداره های المان خطاطی شده که مبین افکار و محور اندیشه های والای این بزرگ مرد عالم عرفان است.

معرفی موقعیت تبریز تنها با کمک پرداختن به ظرفیت های مختلف این شهر مقدور خواهدبود؛ چرا که هرچه جوانب گوناگون ادبی، فرهنگی، علمی، اقتصادی و اجتماعی تبریز نمود یابد، مسیر توسعه و ترقی برای این شهر و در نهایت برای شهروندان هموار خواهدشد.

تبریز، در آستانه سال 2018 میلادی قرار دارد؛ سالی که این شهر، به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی برگزیده شده و انتظار می رود گردشگرانی از چهار گوشه دنیا را، پذیرا باشد. اگر در نظر بگیریم که گردشگری، حوزه های متفاوتی را در بر می گیرد، می توان تبریز را واجد همه شرایط دانست؛ یکی از این جوانب نیز، همان گردشگری ادبی و فرهنگی است که تبریز با اتکای به مقبره الشعرا و مقبره العرفای خود و علامه های بزرگ خود درجهان تشیع،  زبانی گویا در صف آن دارد.