مسعود جلالی، کارشناس و پژوهشگر فضای مجازی، در گفت‌وگو با خبرنگار ما به بررسی وضعیت راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات پرداخته است. او می‌گوید: با بررسی تجربه کشورهای موفقی همچون چین در زمینه موتورهای جست‌وجوگر، می‌بینیم که گوگل در این کشور فیلتر است و موتور جست‌وجوی آنها یک سرویس داخلی به نام «بایدو» است. همچنین شبکه‌های اجتماعی همچون وایبر، واتس‌آپ و تلگرام در این کشور فلیتر است و شبکه اجتماعی فعال در آن کشور، شبکه داخلی «وی‌چت» است.

او با بیان اینکه سیاست کشورهای موفق در زمینه فضای مجازی استفاده از برنامه‌های تولیدی داخلی است، خاطرنشان می‌کند: تنها کشوری که آمریکا با آن تفاهم‌نامه درباره فضای مجازی امضا کرده، چین است. یعنی آمریکا قدرت چین را در حوزه فضای مجازی پذیرفته است.

جلالی می‎افزاید: شبکه ملی اطلاعات باید در کشور ما راه بیفتد. اینکه گفته می‌شود راه افتاده، در واقع درست نیست. تعریف شبکه ملی اطلاعات یعنی تغییر شیب به سمت استفاده از سرویس‌های داخلی که چنین اتفاقی تا کنون نیفتاده است و امیدواریم در فازهای بعدی چنین شود.

وی با بیان اینکه شبکه ملی اطلاعات در کشورهایی همچون چین، کره جنوبی، فرانسه، آلمان، کانادا و آمریکا راه افتاده، می‌گوید: وقتی به این کشورها بروید، متوجه وجود این شبکه می‌شوید. مثلاً کشوری همچون آلمان که رابطه خوبی با آمریکا دارد، سرویس گوگل را با نسخه آلمانی‌اش در این کشور راه انداخته است.

کلیدی‌ترین سرویس در دنیای مجازی

به باور این کارشناس، موتورهای جست‌وجو از سرویس‌های کلیدی هر کشور است. اینکه مردم به سرویس‌های داخلی اقبال نشان نمی‌دهند، دلایل مختلفی دارد. وی در این باره توضیح می‌دهد: اگر سرنوشت وبلاگ‌ها را بررسی کنیم، می‎بینیم که مردم از بلاگفا، پرشین‌بلاگ و سرویس‌های داخلی استفاده می‌کردند. همان زمان گوگل سرویس بلاگر را راه انداخته بود که مردم از آن استفاده نمی‌کردند. الآن آپارات کاربر زیادی دارد چون یوتیوب فیلتر است. اگر بلاگفا و پرشین بلاگ هم کاربر زیادی داشتند به خاطر آن بود که بلاگر گوگل در ابتدای ورود، فیلتر شد و باعث شد که سرویس‌های ایرانی جان بگیرند. در موتورهای جست‌وجو هم داستان همین است. اما الآن دیگر فیلترینگ جواب نمی‌دهد. راه حل در شبکه ملی اطلاعات است. باید مزیت‌ها را به سمت اینترنت داخلی برد تا مردم از آن استفاده کنند.

جلالی با طرح این پرسش که موتور جست‌وجویی همچون «یوز» چه مزیتی دارد که کاربران را مجاب کند از آن استفاده کنند، می‌گوید: فرض کنیم که سرویس گوگل را کشور ما بخرد. باز هم مردم استفاده نمی‌کنند! بحث کیفیت یکی از فاکتورهای استفاده کاربران از آن سرویس است. از دیگر شاخص‌ها، بحث اعتماد است. کاربران فکر می‌کنند اطلاعات گزینش‌شده به آنها می‌رسد و اطلاعات واقعی را نشانشان نمی‌دهند.

وی ادامه می‌دهد: برخی کاربران برایشان فرقی نمی‌کند که به گوگل بروند یا یوز. اینکه ما چه مزیتی در سرویس داخلی برایشان مهیا کنیم تا آنها مجاب به استفاده شوند، اهمیت دارد. اگر امکانات سرویس‌های داخلی و مزایای شبکه ملی اطلاعات محقق شود، مردم به سمت آن می‌آیند.

به باور این کارشناس فضای مجازی، سرعت شبکه‌های داخلی باید بسیار بالا باشد یعنی تا 20 برابر افزایش پیدا کند. اگر در گوگل چیزی را جست‌وجو می‌کنید باید خیلی کندتر و محدودتر عمل کند اما در موتور جست‌وجوی داخلی خیلی سریع‌تر به آن اطلاعات دست پیدا کنید. مثلاً در جست‌وجوی یوز، هزینه‌های مصرف بسیار کم و در گوگل، بیشتر باشد چون گوگل یک سرویس خارجی است. در شبکه ملی اطلاعات مزیت‌هایی همچون سرعت، قیمت و قابلیت دسترسی مطرح است. این موارد هنوز در این شبکه راه نیفتاده است. در واقع قسمت اصلی شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی نشده، در حالی که اگر این مزیت‌ها محقق شود، کاربران به سمت آن می‌آیند.

 ضرورت پاسخگویی به منافع کاربران

مردم به منافع خودشان اهمیت می‌دهند و مسأله سود و ضرر مهم است. تا زمانی که در خیابان‌ها سرعت‌گیر گذاشته نمی‌شد، خودروها با سرعت می‌رفتند. جلالی با طرح این مثال، می‌گوید: اگر شبکه اجتماعی خارجی گران‌تر شود و شبکه‌های اجتماعی داخلی ارزان، مردم به سمت این شبکه‌ها میل پیدا می‌کنند. اگر سرعت سرویس‌های داخلی افزایش پیدا کند، کفه مزیت‌ها سنگین‌تر می‌شود و کاربران بیشتری جذب می‌کند. باید برای مردم منافعی تعریف شود.

به باور او فرهنگ‌سازی مهم است؛ اینکه از تولیدات داخلی باید استفاده شود. اما چند درصد مردم به این موضوع اهمیت می‌دهند؟ بیشتر مردم به دنبال منافع شخصی خودشان هستند. شبکه ملی اطلاعات باید پاسخگوی منافع شخصی کاربران باشد. کشور کره جنوبی شبکه ملی اطلاعات را راه‌اندازی کرده و موتور جست‌وجو و شبکه اجتماعی داخلی دارد. کشور چین چند کار موفق در زمینه فضای مجازی انجام داده است. اول اینکه شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی کرده، ثانیاً سیاست فیلترینگ را با قدرت اجرا نموده و سوم اینکه سرویس‌های جایگزینِ خوب و قوی راه انداخته است. هر کشوری به این 3 اصل عمل کند، استقلال کشورش در حوزه فضای مجازی را حفظ کرده است.

جلالی با اشاره به مباحثی که درباره انتقال سرور تلگرام به ایران مطرح و بعد تکذیب شد، یادآور می‌شود: این خبر شاید شبیه یک طنز بود اما ممکن است که این پیشنهاد در بین مردم پخش شده بود تا واکنش‌ها را بسنجند و بر اساس همین واکنش‌ها، این کار را انجام بدهند یا ندهند.

او می‌گوید: البته همان بهتر که واکنش‌ها نسبت به چنین خبری منفی بود و این اتفاق نیفتاد. چون اگر سرور تلگرام به ایران می‌آمد، اطلاعات داخلی کشورمان را دودستی تقدیم خارجی‌ها می‌کردیم، چون سرورهای تلگرام فقط یک سرور نیستند. در آن صورت هم از زیرساخت‌های ما استفاده می‌کردند و هم اینکه به اطلاعات ما دست پیدا می‌کردند. این شبکه برای ما صرفه اقتصادی نداشته و ندارد و از کشورمان ارز خارج می‌کند.