قدس آنلاین - امروز اختتامیه یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در مشهد برگزار می‌شود. در آستانه برگزاری یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی در حوزه شعر، مهدی قزلی مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات ایرانیان و دبیر اجرایی یازدهمین جشنواره شعر فجر به سؤالات اختصاصی «قدس» درباره جشنواره امسال پاسخ داد.
اختتامیه یازدهمین جشنواره شعر فجر در حالی امشب برگزیدگانش را اعلام می‌کند که چندی پیش نامزدهایش را در ۳ شاخه شعر بزرگسال، شعر نوجوان و درباره شعر اعلام کرده بود. این جشنواره امسال با بخشی ویژه تحت عنوان «بخش افغانستان» گامی مهم در جهت بین‌المللی‌شدن برداشت.
از زمانی که شما به عنوان مدیر عامل بنیاد شعر و ادبیات ایرانیان و دبیر اجرایی جشنواره شعر فجر فعالیت می‌کنید، سفرهای خارجی برگزیدگان جشنواره حذف شده است. چرا؟
سفرهای خارجی برای برگزیدگان جشنواره در تمام دوره‌ها برقرار نبود. در دوره‌هایی برقرار بود که این امکان مالی و اجرایی به‌طور عمومی وجود داشته که در آن دوره‌ها جوایز جشنواره هم میزانش کم بود. اما الان جایزه جشنواره شعر فجر در حد جوایز «کتاب سال» یعنی ۳۰ سکه است که به تقدیرشدگان هم ۱۰ سکه اهدا خواهد شد.
ضمن اینکه اگر سفر خارجی ادبی برقرار باشد حتماً کسانی که برندگان جوایز و حتی کسانی که در برپایی و شکل‌گیری جشنواره شعر فجر نقش دارند، اعم از داوران و اعضای هیأت علمی، از اولویت برخوردارند. در سفر تاجیکستان سال گذشته، پونه نیکویی که از برگزیدگان جشنواره بود به این سفر رفت اما این مسأله تا به حال به عنوان یک امتیاز مطرح نشده چون امکانش برای ما مهیا نبوده است.
داوران و دبیر جشنواره شعر فجر بر چه اساسی انتخاب می‌شوند؟ بعضی از داوران در فضای شعری و در میان شاعران چهره‌های شناخته‌شده‌ای نیستند و انتخاب آنها به عنوان داور جایزه معتبری مثل جشنواره شعر فجر برای عده‌ای شایبه رفاقتی‌بودن برگزارکنندگان را ایجاد کرده است.
این جشنواره یک هیأت علمی ۷ نفره دارد متشکل از: اسماعیل امینی، محمدحسین مهدوی(م. مؤید)، جواد محقق، فاطمه راکعی، دکتر محمدجعفر یاحقی و مصطفی رحماندوست. داور و دبیر توسط این افراد و رایزنی این هیأت علمی انتخاب می‌شوند و اصلاَ نمی‌توان تصور کرد که این جمع به شعر، شاعر و جامعه شعری تسلط ندارند. چه کسی بیشتر از جواد محقق و مصطفی رحماندوست بر فضای شعر نوجوان تسلط دارد؟ همین افراد داوران بخش نوجوان جشنواره را انتخاب کرده‌اند.
این هیأت علمی به عنوان ریش‌سفید و اهل فن تعداد زیادی از افرادی که امکان داوری جشنواره برای آنها فراهم بود را بررسی کرده و از بین آنها با اولویت، افرادی انتخاب شدند و مذاکره با آنها انجام شد. بعضی از افراد به دلیل اینکه کتاب داشتند و در بخش رقابت حضور داشتند، در بخش داوری قرار نگرفتند. عده‌ای هم خودشان نخواستند. در نهایت این هیأت به اجماع فعلی رسید. مثلاً بهمن ساکی پیش از این داور جشنواره شعر فجر و عضو هیأت علمی جشنواره همین جشنواره بود، دکترای ادبیات دارد و حداقل ۲۰ بار برنده جوایز شعری شده است اما چون در اهواز ساکن است، برای شاعران ناشناخته است. اما هیأت علمی بر قابلیت علمی او مبنی بر داوری صحه گذاشته‌اند. یا فریبا یوسفی که پیش از این داور، برنده و عضو هیأت علمی جایزه «پروین» بوده است. بنابراین سابقه‌های شعری و علمی داوران برای همه روشن و دقیق است.
به هر حال انتقادهای شاعران هم قابل طرح و بررسی است.
شاعران نسبت به انتخاب این داوران هم بازخوردهای مثبت داشته‌اند و هم بازخوردهای همراه با سؤال. سلیقه در این حوزه بسیار دخیل است و همیشه انتخاب‌ها با نظرات منفی و مثبت همراه است. اما به هر حال جشنواره باید طبق قانون و آیین‌نامه عمل کند و قانون هم این است که داوران با انتخاب هیأت علمی متعادل، ریش‌سفید و دارای سوابق درخشان انتخاب شوند و جامعه شعری هم این انتخاب را بپذیرد. ضمن اینکه در انتخاب نهایی فقط هیأت داوران نظر نمی‌دهند و دبیر جشنواره و ۳ نفر از اعضای هیأت علمی به‌تفکیک به این داوران اضافه شدند. در بخش شعر بزرگسال اسماعیل امینی که قبلاً دبیر جشنواره بود،. در بخش «درباره شعر» فاطمه راکعی و در قسمت شعر نوجوان مصطفی رحماندوست در کنار هیأت داوری قرار گرفتند تا هم عقل جمعی بزرگ‌تر شود و هم سلیقه‌های بیشتر و تجربه‌های بیشتری در آن قضاوت کنند.
بعد از اعلام برگزیدگان، جشنواره برای نامزدها چه برنامه‌ای دارد؟ به هر حال نامزدها تا مرحله نهایی مورد تأیید جشنواره بوده‌اند.
در همه دنیا وقتی مسابقه و جشنواره‌ای برگزار می‌شود، توجه به برگزیده‌هاست و نه نامزدها. با همه اینها، نامزدهایی که در مراسم اختتامیه شرکت می‌کنند هدیه ناقابلی از سوی جشنواره دریافت می‌کنند. ضمن اینکه اعلام عنوان نامزدها باعث می‌شود مورد توجه رسانه‌ها قرار گیرند و همین مسأله جنبه حمایتی دارد. از طرفی، اعلام نامزدها و دعوت آنها به اختتامیه برای این است که خودشان و اثرشان مورد توجه و مورد نقد قرار بگرد تا در فضای ادبی ظهور و بروز بیشتری داشته باشند. اما بعد اعلام برگزیده‌ها، قاعده این است که برنامه‌ها برای برگزیده‌ها باشد.
چرا بخش شعر از جایزه کتاب سال حذف شد؟
پیش از این در تمام ادوار جایزه کتاب سال به غیر از یک سال، شعر در این جایزه برگزیده‌ای نداشت و این به خاطر شرایط خاص جایزه کتاب سال است. برای همین قرار شد که شعر در همین جشنواره شعر فجر مورد توجه قرار بگیرد. اما امکان دارد از سال بعد جشنواره شعر فجر قبل از جایزه کتاب سال برگزار شود و مثلاً اتفاقی که برای کتاب «لم‌یزرع» رخ داد، از امکان و عنوان جایزه کتاب سال هم استفاده کند (البته فقط از عنوان و امکان معنوی و نه مادی). البته تعداد سکه‌های جشنواره شعر هم به تعداد سکه‌های جایزه کتاب سال رسید تا حقی از شاعران ضایع نشود.
نظر شما