محمد نظرزاده به خبرنگار قدس گفت: تاکنون در طرح تاریخ شفاهی اماکن متبرکه رضوی، بیش از هزار و ۲۰۰ ساعت مصاحبه با بیش از ۱۷۰ نفر انجام شده است.

محفوظ ماندن آداب و رسوم‌ اجتماعی و مذهبی

کارشناس مسئول بخش تاریخ شفاهی مدیریت امور اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی افزود: شهادت حضرت امام رضا(ع) در سال ۲۰۳ هجری قمری در خراسان به وقوع پیوست و دفن پیکر مطهر ایشان در سناباد، از مهم‌ترین دلایل ایجاد و گسترش شهر مشهد است و با وجود تمام حوادثی که بر حرم مطهر حضرت ثامن‌الائمه(ع) گذشته است، به دلیل تقدس و حرمت این بارگاه، نه تنها بافت تاریخی خود را حفظ کرده، بلکه همیشه در طول تاریخ با تلاش حکام و طبقات مختلف مردم هر روز بیش از پیش توسعه و گسترش یافته است.

وی ادامه داد: محفوظ ماندن آداب و رسوم‌ اجتماعی و مذهبی، حفظ برخی از خصوصیات نظام اداری گذشته و وجود اسناد دیوانی و اداری ارزشمند از دوره صفویه تاکنون در مدیریت امور اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی همه بیانگر قداست این مکان و تلاش مردم معتقد در حفظ این اماکن و اسناد است.

این مقام مسئول افزود: با توجه به اهمیت موضوع و پیوند این مکان مقدس با وضعیت سیاسی خراسان و شهر مشهد، بخش تاریخ شفاهی اداره اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی از بدو تأسیس خود در اسفند سال ۱۳۷۶، انجام مصاحبه درباره آستان قدس رضوی و اماکن متبرکه حرم مطهر امام هشتم(ع) را جزو اولویت‌های نخست فعالیت خود قرار داده است. نظرزاده اظهار کرد: تاریخ شفاهی عبارت است از روشی برای جمع‌آوری، حفظ و نگهداری اطلاعات متنوع تاریخی که از طریق مصاحبه با افراد مطلع که در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... حضور عینی و ملموسی داشته‌اند، صورت می‌گیرد و پس از طی مراحلی مانند پیاده‌سازی، تایپ و ویرایش به صورت یکی از منابع مهم در کنار اسناد مکتوب مورد استفاده محققان و پژوهشگران قرار می‌گیرد.

تنوع فعالیت‌های فرهنگی اقتصادی، اجتماعی و عام‌المنفعه

این کارشناس مسئول درباره طرح‌های تاریخ شفاهی مرتبط با آستان قدس رضوی بیان کرد: به خاطر تنوع فعالیت‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و عام‌المنفعه که آستان قدس رضوی در شهر مشهد داشته، امور این شهر در بیشتر موارد با فعالیت‌ها و برنامه‌های آستان قدس پیوند خورده است و ایجاد مؤسسه‌های تمدنی جدید مانند: بیمارستان امام رضا(ع)، بیمارستان منتصریه، آسایشگاه محراب‌خان، کارخانه قند آبکوه، کارخانه نخریسی، کارخانه نان قدس رضوی، دبستان شاهرضا در گذشته و گسترش بیش از حد این مراکز و دیگر مراکز اقتصادی، فرهنگی و آموزشی آستان قدس مانند بیمارستان رضوی، مراکز ورزشی و... پس از انقلاب همگی منشأ تغییر و تحول شگرفی در شهر مشهد شده است.وی تصریح کرد: توسعه اماکن متبرکه رضوی پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و گسترش صحن‌ها، رواق‌ها و تنوع هنر و معماری در آن‌ها و موروثی بودن مشاغل در تشکیلات اماکن متبرکه از دوره صفویه به بعد سبب شد، برخی خاندان‌ها طی سالیان طولانی دارای مشاغل کلیدی در تشکیلات آستان قدس رضوی شوند.

این مقام مسئول اضافه کرد: شناسایی این خاندان‌ها و بررسی نقش آنان در اداره این مجموعه در تبیین و شناخت بهتر تاریخ آستان قدس به پژوهشگر یاری می‌رساند. ضمناً مجموعه آستان قدس که خود چکیده‌ای از اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی هر دوره است در شناخت تاریخ محلی مشهد و در سطحی وسیع‌تر در شناخت تحولات کشور حائز اهمیت است و در زمینه تشکیلات اداری موروثی خدام، دربانان، حفاظ، فراشان و... نیاز به مصاحبه و حفظ آنان بود که این مهم را بخش تاریخ شفاهی اداره اسناد کتابخانه آستان قدس رضوی به انجام رسانید.

هزار و ۲۰۰ ساعت مصاحبه در ۶۰۰ جلسه

نظرزاده یادآور شد: این مصاحبه‌ها، مصاحبه‌هایی است که ارتباط مستقیم با تاریخ شفاهی اماکن متبرکه حرم امام هشتم(ع) دارد و به موضوعات آستان قدس رضوی و صحن‌ها و اماکن متبرکه، هنر و معماری، کاشی‌پزی و معرق‌کاری، آینه‌کاری، سنگ‌کاری، ساخت موزه و کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، خدام، کفشداری‌ها، نایب‌التولیه‌ها، حفاظ، ساخت و نصب ضریح، روشنایی حرم، ساعت‌های حرم، کرامت‌های امام رضا(ع)، مشکلات زائران و... می‌پردازد. وی تأکید کرد: تاکنون در طرح تاریخ شفاهی «اماکن متبرکه آستان قدس رضوی» با ۱۷۰ نفر در ۶۰۰ جلسه به مدت هزار و ۲۰۰ ساعت مصاحبه شده است که بیشتر این مصاحبه‌ها مراحل آماده‌سازی شامل: پیاده‌سازی، بازشنوایی، تایپ، نمایه‌سازی و ورود اطلاعات را سپری کرده و این بخش آماده ارائه خدمات به محققان و مراجعه‌کنندگان است.

این مقام مسئول متذکر شد: همین جا از مشهدی‌های کهنسال، پیشکسوتان، خدام قدیمی یا معماران و کاشیکارانی که با این بخش مصاحبه نکرده‌اند، دعوت می‌کنیم خاطرات ارزشمند خود را به همراه عکس‌ها و اسناد قدیمی، در اختیار این اداره قرار دهند تا با نام خودشان حفظ و نگهداری شده و از آن‌ها در تکمیل تاریخ شفاهی حرم مطهر استفاده شود.