مکان‌هایی که روزی روزگاری و به دلایلی که دیگر کسی از آن اطلاعی ندارد، شکل گرفته‌اند و با گذر سال‌ها و قرن‌ها، نقشی از عرف روی آن‌ها افتاده ‌است. شاید یکی از دلایلی که این مکان‌ها کمتر به چشم زائران و حتی مجاوران می‌آید، وجود حرم مطهر به عنوان قلب تپنده شهر مشهد باشد؛ مصداق همان سخن لطیفی که می‌گوید: «چون که صد آید، نود هم پیش ماست». یکی از این اماکن جالب و البته کمتر دیده شده، سنگی سیاه‌رنگ است که در کوچه «پنجه» در محله چهارباغ مشهد قرار دارد؛ سنگی که می‌گویند رد دست مبارک حضرت ثامن‌الحجج(ع) بر آن است.

نماد یک ارادت دیرین

رسیدن به کوچه پنجه خیلی سخت نیست؛ باید خودتان را به خیابان آیت‌الله خزعلی برسانید؛ آیت‌الله خزعلی «یک» یا همان کوچه شوکت‌الملک قدیم. به نخستین فرعی که برسید؛ جایی روی دیوار ورودی آن، علاوه بر تابلو راهنمای مدرسه سلیمانیه، نام «کوچه پنجه» حک شده ‌است. درست در میانه همین کوچه به سمت راست که بپیچید، حفره‌ای روی دیوار می‌بینید که سنگ سیاهی درون آن قرار دارد و ادعا می‌شود رد دست مبارک امام هشتم(ع) روی آن نقش بسته است. فضای داخل جایگاه سنگ به دلیل روشن کردن شمع، طی سالیان طولانی، از رنگ دوده‌های آن تأثیر گرفته و سیاه شده ‌است. برخی می‌گویند محل قرار گرفتن سنگ در زمان‌های قدیم، جایی در ابتدای کوچه بود و تغییرات سده اخیر آن را به مکان فعلی انتقال داد. این ادعا هم مانند آنچه درباره اصالت سنگ نقل می‌شود، قابل استناد نیست و اصلاً مدرکی برای ارائه در این زمینه، جز آنچه در بین مردم معروف است، وجود ندارد. با این حال هنوز هم در شب شهادت امام رضا(ع) افرادی می‌آیند و شمع شام غریبان را در این محل روشن می‌کنند. با این همه کوچه پنجه و سنگ معروفش، نماد یک ارادت ساده‌دلانه است؛ نماد یک عادت عرفی که فضای یک محله را از معنویت آکنده می‌کند مثل خیلی از رسم‌های زیبا و سابقه‌داری که پشتوانه عرفی دارند و امروزه در میان ما جاری است و منشأ خیرات و مبرات گسترده‌ای می‌شوند. به هر حال کوچه پنجه و سنگ معروفش بخشی از هویت شهری است که بر پایه قرار گرفتن مرقد مطهر امام رضا(ع) شکل گرفته و ماندگار شده است.