سید عباس عراقچی رئیس هیئت مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی در وین همانند دیگر مقام‌های کشورمان تنها گزینه روی میز ایران در توقف گام‌های هسته‌ای را لغو عملی همه تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن عنوان کرده است. با این حال تهران و واشنگتن از لغو تحریم‌ها تعریف خاص خود را دارند و بر سر اینکه آمریکا در صورت بازگشت دوباره به برجام قرار است کدام بخش تحریم‌های ضد ایرانی را لغو کند ابهاماتی وجود دارد. در گفت‌وگو با دکتر فؤاد ایزدی، تحلیلگر ارشد سیاسی و استادیار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران این موضوع را به چالش کشیده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
برداشت شما از مذاکرات وین چه بود؟ این دیدگاه که برخی معتقدند آمریکا به دنبال فرسایشی کردن گفت‌وگوها و در نهایت تحمیل «برجام پلاس» به جمهوری اسلامی است را چگونه می‌بینید؟
واقعیت آن است ایالات متحده برای خود چند هدف ترسیم کرده و سعی دارد از طریق این مذاکرات آن‌ها را دنبال کند. در وهله نخست به نظر می‌رسد آن‌ها اصلاً نمی‌خواهند به برجام آن هم به شکل کنونی برگردند. بهترین نمود در این مورد آن است رابرت مالی مسئول پرونده ایران در دستگاه سیاست خارجی آمریکا هر بار درباره برجام صحبت کرده اصطلاح طولانی‌تر و قوی‌تر «longer and Stronger» را به کار برده است. معنی این کلمه هم همان برجام پلاس است؛ یعنی مسائل موشکی، منطقه‌ای و حقوق بشری را هم وارد کنند. آن‌ها می‌گویند می‌خواهند به برجام برگردند اما واقعاً چنین قصدی ندارند. پس تحریم‌ها را هم واقعاً نمی‌خواهند بردارند. اما اگر بتوانند تحریم‌ها را طولانی کنند چند منفعت برای آن‌ها خواهد داشت. نخست اینکه می‌توانند لغو تحریم‌ها را به بهانه ادامه مذاکرات کشدار کرده و به عقب بیندازند. نکته دوم به برداشت آن‌ها از نحوه مذاکره دستگاه دیپلماسی کشورمان برمی‌گردد. آن‌ها به این درک رسیده‌اند که دولت کنونی در ابتدا با درخواست آن‌ها مخالفت کامل خواهد کرد اما پس از مدتی امتیاز می‌دهد. این داستان در قضیه برجام هم اتفاق افتاد. پس این طولانی شدن در اینجا هم به نفع آن‌هاست.
ایران و آمریکا در مورد لغو تحریم‌ها برداشت خاص خود را دارند. آیا واشنگتن با لغو کامل تحریم‌ها و آنچه مد نظر تهران است همراهی خواهد کرد؟
ترامپ در چهار سال گذشته تحریم‌های گسترده‌ای علیه کشورمان اعمال کرد. به عنوان نخستین نتیجه مذاکرات برجامی در مرحله اول این تحریم‌ها اعم از هسته‌ای و غیر هسته‌ای بایدبه‌طور کامل لغو شود. غیر از این، برخی تحریم‌های گسترده از جمله سیسیادا (قانون جامع تحریم‌های ایران)، لایحه تحریم‌های ایران (ایسا) و ایفکا (قانون کاهش تهدید ایران) در دوره اوباما اعمال شده که پس از برجام متوقف شد، اما ترامپ همه آن‌ها را با برچسب‌های تروریستی و حقوق بشری برگرداند. این‌ها نیز همه باید لغو شود.
دوران دولت اوباما- بایدن، دوران اوج سیاست تحریمی آمریکا در طول تاریخ بود. این تحریم‌ها ذیل هسته‌ای بود اما همان‌گونه که گفته شد دولت ترامپ با برچسب‌های دیگر آن‌ها را احیا کرد. اکنون باید حواسمان باشد اگر قرار است تحریم‌ها لغو شود در گام نخست باید به‌طور کامل لغو شود و دوم اینکه این‌گونه نباشد آن‌ها مدعی لغو تحریم شوند اما آن را با عناوین دیگر ادامه دهند.
آیا امریکا آمادگی دارد تحریم‌های دوره اوباما را هم کنار بگذارد یا باز با همان برچسب‌زنی، تحریم‌ها تداوم پیدا خواهد کرد؟
به نظر نمی‌رسد آمریکا آمادگی چنین کاری را داشته باشد و چون این آمادگی را ندارد می‌خواهد با برگ برجام بازی کند. اگر آمادگی داشت هنگامی که بایدن به ریاست جمهوری رسید با حکم ریاست جمهوری همان‌گونه که به توافق آب و هوایی پاریس بازگشت به برجام هم برمی‌گشت. اما اصلاح نکردن حماقت ترامپ نشان می‌دهد بایدن مصمم نیست.
در نهایت اینکه موضوع راستی‌آزمایی هم بسیار مهم است. نباید از یاد برد در دوره اوباما هم همین کار را کردند، یعنی روی کاغذ بر لغو تحریم‌ها صحه گذاشتند اما از سوی دیگر با استفاده از ظرفیت نهادهای بین‌المللی همچنان بر سیاست‌های ضد ایرانی خود تداوم بخشیدند. خلاصه حرف ما این است و چیز پیچیده‌ای نیست؛ اگر قرار است لغو تحریمی اتفاق بیفتد باید نتیجه آن بر زندگی مردم محسوس باشد، ایران بتواند بدون هیچ مشکلی نفت خود را بفروشد و پول آن هم به‌راحتی از طریق تراکنش‌های مالی و بانکی قابل انتقال به داخل باشد. اگر این اتفاق افتاد آن‌وقت ایران می‌تواند به تعهدات برجام برگردد اما اگر این‌گونه نشد متوجه می‌شویم آن‌ها نمی‌خواهند به برجام برگردند، حالا روزی ۱۰۰بار بگویند می‌خواهیم برگردیم اما اگر آن تعهدات خود را اجرا نکنند فایده‌ای ندارد.
پیش‌بینی شما از آینده مذاکرات برجامی چیست؟
واقعیت این است دولت آقای روحانی نشان داده به‌شدت به مذاکرات علاقه‌مند است. شیفتگی نسبت به برجام و بیان عبارت توبه آمریکا چیزی جز این ذهنیت که جمهوری اسلامی تحت فشار است را مخابره نمی‌کند و نتیجه آن هم تداوم سیاست تحریمی است. این در حالی است که همان‌گونه که گفته شد آمریکا تنها به دنبال بازی با برگ برجام است. در این شرایط ما باید هوشیاری بیشتری به خرج دهیم و سیاست اعلام شده را دنبال کنیم تا زمانی که تحریم‌ها به‌طور کامل لغو و راستی‌آزمایی نشود ایران به تعهدات برجامی برنخواهد گشت. قانون مجلس هم کمک کرده و پشتوانه محکمی ایجاد نموده و راه تأمین امنیت منافع ملی ایران است.
نظر شما