اخبار تبدیل به یک جریان مسلط و اثرگذار در زندگی روزمره ما شده‌اند و هر روز به صورت یک برنامه روتین و از پیش تعیین شده، اخبار را مصرف می‌کنیم؛ بله به راستی در حال مصرف اخبار همچون یک کالا هستیم به این معنا که اگر روزی پای خبر و رسانه ننشینیم مانند این است که پازلی مهم از اجزای تشکیل‌دهنده ذهن خود را از دست داده‌ایم و حتی ممکن است در طول آن روز از تعادل روانی و ذهنی لازم نیز برخوردار نباشیم.
اما جدا از بحث ارزش‌گذاری در مورد اینکه اساساً خبر خوب است یا نه، باید بدانیم در میان اخبار نیز با سیل وسیعی از اخبار فریبکارانه و یا جعلی روبه رو هستیم که همچون ناسره‌ای در میان سره اخبار خود را به ما قالب می‌کنند و بعضاً جزئی از سیاست‌گذاری‌هایی است که صاحبان رسانه‌ها با سوء و نیت قبلی دست به این اقدام می‌زنند.
کتاب «اخبار جعلی، روزنامه‌نگاری و اطلاعات فریبکارانه» که توسط انتشارات ثانیه روانه بازار شده، تلاش دارد بخشی از دغدغه‌ای را که در مقدمه بیان شد پوشش دهد. کتاب در بخش عظیم خود البته حالت یک راهنمای عملیاتی را نیز به خود می‌گیرد به این معنا که تلاش می‌کند به تمام افرادی که با خبر سروکار دارند، به صورت عام و دانشجویان حوزه روزنامه‌نگاری به صورت خاص راهکاری عملیاتی برای تشخیص اخبار جعلی ارائه دهد.
چالش‌های اطلاعات فریبکارانه، اطلاعات غلط و حتی اطلاعات مضر امروز تبدیل به یک رویه عام در جریان اخبار شده و تشخیص اینکه کدام خبر صحیح است و کدام یک مضر و غلط است بسیار سخت شده؛ از این حیث باید نگارش مشترک شریلین ایرتون و جولی پوزیتی در این کتاب را نوعی تلاش برای ارتقای سواد رسانه‌ای نیز قلمداد کرد؛ مسئله‌ای که در جامعه و نظام آموزشی خودمان به عنوان یک امر مغفول مورد بی‌توجهی قرار گرفته و تنها در سالیان اخیر بوده که تلاش‌هایی در راستای آموزش سواد رسانه‌ای در سطوح پایین آموزشی آغاز شده است.
نویسندگان کتاب معتقدند«خبر» باید به عنوان مجموعه‌ای از اطلاعات فراوری شده قابلیت راستی‌آزمایی داشته باشد؛ علاوه بر این خبر باید منفعت عمومی و مصلحت جامعه را در نظر داشته باشد و اگر این معیارها را رعایت نکند، قطعاً واجد ارزش و اهمیت نیست و می‌توان آن را در رده اخبار جعلی رده‌بندی کرد. از سوی دیگر کتاب به عنوان یک راهنمای عملیاتی سواد رسانه‌ای تلاش می‌کند به مخاطب عصر جدید یادآور شود که با وجود تمام سلاح‌های جدیدی که در حوزه آگاهی بدان مسلط شده اما باید مراقب باشد؛ زیرا جریان تمامی اخبار با منفعت عامه سازگاری ندارد و بسیاری از اخبار به صورت متعمدانه و آگاهانه از سوی سیاست‌گذاران دستکاری می‌شوند.
کتاب اشاره می‌کند که بعضاً شاهد هستیم همین دست اخبار جعلی و غیرواقعی که در زبان عامیانه با شایعات پیوند بیشتری دارند، مشتریان خوبی نیز دارند و البته که در بلندمدت بسیار مضر هستند؛ زیرا سطح اعتماد و سرمایه اجتماعی را کاهش داده و به همین نسبت ضریب همبستگی اجتماعی نیز پایین می‌آید.
کتاب علاوه بر اینکه به مخاطبان تجویز سواد رسانه‌ای و تلاش برای ارتقای آن دارد به سیاست‌گذاران رسانه‌ای نیز توصیه‌هایی اخلاقی دارد و معتقد است خبر را باید به عنوان خوراک فکری و ذهنی جامعه در نظر گرفت و ضروری است که پیش فرض‌های اخلاقی در نشر و فراوری اخبار لحاظ شود.
این کتاب توسط جواد دلیری ترجمه و روانه بازار نشر شده است.
نظر شما