به گزارش قدس آنلاین، یک هفته پیش لیگ حرفه ای فوتبال عربستان سعودی، برای فصل ۲۰۲۳-۲۴ آغاز به کار کرد. تورنمنت فصل گذشته آنچنان هیجان انگیز نبود و فقط ۹۳۰۰ هوادار به طور متوسط از بازی ها دیدن کردند. در سه فصل از پنج فصل گذشته، بهترین گلزن مسابقات، عبدالرزاق حمدالله مراکشی بوده که برای هیچ یک از باشگاه های برتر جهان بازی نکرده است.

اما این فصل متفاوت است. تیم حمدالله یعنی الاتحاد، به تازگی کریم بنزما، برنده جایزه توپ طلای ۲۰۲۲ از رئال مادرید، انگولو کانته و فابینیو ستارگان چلسی و لیورپول را به خدمت گرفته است. کریستیانو رونالدو، برنده پنج توپ طلا، در ماه ژانویه گذشته از منچستریونایتد به النصر، دیگر باشگاه عربستانی نقل مکان کرد. سادیو مانه، وینگر سابق لیورپول، در آنجا به او پیوست، در حالی که کاپیتان لیورپول یعنی جردن هندرسون، با الاتفاق قرارداد امضا کرد و نیمار یکی از شناخته شده ترین چهره های فوتبال جهان نیز به الهلال آمد. در حالی که خریدهای باشگاه های عربستانی همچنان ادامه دارد در تابستان امسال آن ها تاکنون بیش از ۵۵۰ میلیون یورو هزینه کرده‌اند که آنها را در زمره بزرگترین خرج‌کنندگان فوتبال در جهان قرار داده است.

این خریدهای فوتبالی تنها بخشی از سرمایه گذاری چند میلیارد دلاری عربستان سعودی در ورزش است که توسط محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم واقعی این کشور حمایت می شود. این سرمایه گذاری ها فراتر از فوتبال است و برگزاری مسابقات جهانی گلف، مسابقات اتومبیل رانی فرمول ۱، بوکس و غیره را در تسخیر خود قرار داده است. جاه طلبی بن سلمان و استفاده از ورزش برای مدرنیزه کردن عربستان سعودی در تلاش برای تغییر درک جهان نسبت به این کشور ۳۶ میلیون نفری است.

ولخرجی عربستان درست زمانی اتفاق می‌افتد که صنعت ورزش جهانی تحت تأثیر رسانه های دیجیتال و موج جدیدی از سرمایه‌گذاری خصوصی دگرگون شده است. افراد بدبین به عربستان این کشور و پروژه های پر زرق و برق آن ها را توهین آمیز و «ورزش شویی» لقب می دهند یعنی استفاده از ورزش برای خوب نشان دادن چهره عربستان در میان نقض حقوق بشر توسط آن ها، و مقامات سعودی در برابر چنین انتقاداتی جبهه گرفته اند. فهد ناظر یکی از مقامات سفارت عربستان در واشنگتن می گوید این ایده که کشورش در حال ورزش شویی می باشد کاملا خلاف واقعیت است. او می‌گوید که چنین ادعاهایی بوی «قوم‌گرایی» می‌دهد و همه این پروژه ها با در نظر گرفتن عربستان سعودی و شهروندانش و نه غربی‌ها در حال انجام است.

بسیاری از ناظران بین المللی بر این باورند که این حرکت‌ها نه تنها عربستان سعودی، بلکه ورزش جهان را تغییر خواهد داد و ابتکار عمل را از دست غربی ‌ها و گرفته و نیروی جدید پویا را معرفی خواهد کرد.  این معاملات توسط گروهی از نهادهای سعودی از جمله خود دولت، صندوق سرمایه گذاری عمومی (pif)، صندوق سرمایه گذاری مستقل و حتی شرکت نفتی آرامکو که سودآورترین شرکت جهان است، دنبال می شود. دامنه هزینه ها چشمگیر است و شامل حداقل ۱۰ میلیارد دلار برای چندین ورزش جهان می شود.

رفتن به خاک انگلیس با خرید نیوکاسل

در سال ۲۰۲۱ یک کنسرسیوم به رهبری عربستان سعودی کنترل باشگاه نیوکاسل یونایتد، مالکیت یک تیم مشهور اما پر از معضلات اقتصادی در لیگ برتر انگلیس را به قیمت ۳۹۱ میلیون دلار به دست گرفت. علاوه بر تلاش برای توسعه لیگ داخلی خود، گمانه زنی های زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه عربستان سعودی احتمالاً در سال ۲۰۳۰ و به تبعیت از قطر در سال ۲۰۲۲، پیشنهاد میزبانی جام جهانی را بدهد. تصور می شود که کشورهای ثروتمند خلیج فارس در سال ۲۰۲۱ از به وجود آمدن سوپر لیگ اروپایی حمایت مالی کرده اند اما این پروژه پس از مخالفت شدید هواداران فوتبال از بین رفت.

در رشته گلف، تور جهانی این رشته مشهور به pga که بدنه اصلی آمریکایی دارد، به تازگی با ادغام با تورنمنتی به نام liv Golf موافقت کرده که یک تورنمنت جدید عربستانی است که قصد دارد صدها میلیون دلار به بازیکنان برتر این رشته برای به دست آوردن اعتبار حضور آن ها پول بدهد؛ تلاشی که این ورزش را به آشوب کشاند. تور جهانی dp اروپا، یکی دیگر از سازمان‌دهندگان مسابقات گلف، نیز بخشی از این معامله است. دونالد ترامپ که زمین های گلف متعلق به او جزو میزبان رویداد liv Golf است، این اتفاق را به عنوان یک «معامله زیبا و پر زرق و برق» توصیف می کند. الیزابت وارن و ران وایدن، دو سناتور چپ‌گرا، اخیراً در نامه‌ای عمومی به وزارت دادگستری آمریکا «جدیدترین تلاش رژیم سعودی برای پاکسازی سوء رفتارهایش» را محکوم کردند.

عربستان سعودی میزبان مسابقات گرندپری جدید فرمول ۱ در جده نیز هست و در حال ساخت یک پیست جدید در نزدیکی ریاض است. گزارش شده که سرمایه گذاران عربستانی در نظر داشتند سال گذشته ۲۰ میلیارد دلار برای برگزاری کل مسابقات فرمول ۱ در این کشور پیشنهاد دهند، اما وزیر ورزش عربستان این گزارش ها را صرفاً حدس و گمان خوانده و آن را رد کرده است. آرامکو همچنین یکی از اسپانسرهای اصلی مسابقات فرمول یک است.

یکی از مقامات تور تنیس atp مردان نیز در خصوص انجام شدن گفتگوهای مثبت با سرمایه گذاران احتمالی عربستانی در راه برگزاری بخشی از این مسابقات در عربستان صحبت کرده است. تور تنیس زنان یعنی wta، نیز در حال بررسی این است که آیا رویدادی را در عربستان برگزار کند و یکی از مقامات این نهاد اخیراً از عربستان بازدید کرده است. عربستان اکنون میزبان مسابقات بزرگ بوکس، مسابقات کشتی کچ و رویدادهای ورزش الکترونیکی است. و البته با وجود آب و هوای خاص عربستان، این کشور به عنوان میزبان بازی های آسیایی زمستانی در سال ۲۰۲۹ نیز انتخاب شده است.

بازی در لیگ خودشان

چرا عربستان اینگونه خود را درگیر ورزش کرده است؟ یکی از دلایل آن غرور و رقابتی بودن چهره های عربی با هم برای نقش پر رنگ داشتن در ورزش است. بسیاری از خاندان سلطنتی عربستان طرفدار ورزشهای مختلف هستند. آنها در نقاط دیگر جهان روی تیم ها سرمایه گذاری کرده اند و اکنون تیم های خود را می خواهند. آنها همچنین می خواهند در میان نخبگان ورزشی جهانی جدی گرفته شوند. یاسر الرمیان، رئیس صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان، دیوانه وار گلف را دوست دارد. اسناد منتشر شده به عنوان بخشی از جلسات اخیر کنگره آمریکا در مورد قرارداد pga Tour-liv نشان می دهد که یکی از ایده های پیشنهادی به عنوان بخشی از معامله ورود عربستان این بود که الرمیان ممکن است بتواند عضویت آگوستا، انحصاری ترین باشگاه گلف آمریکا را به دست آورد.

سعودی ها شاهد افزایش قدرت همسایگان خود در ورزش نیز بوده اند. دانیل رایش از دانشگاه جورج تاون قطر می گوید که این رقابت از سال ۱۹۹۳ آغاز شده یعنی زمانی که قطر برای اولین بار میزبان مسابقات تنیس مردان atp را به دست آورد و بوریس بکر در آن مسابقات قهرمان شد. قطر همچنین ۲۰۰ میلیارد دلار برای آماده سازی میزبانی جام جهانی ۲۰۲۲ هزینه کرد. یکی از اعضای سلطنتی این کشور همچنین مالک پاری سن ژرمن، یک باشگاه بزرگ فرانسوی است. باشگاه منچسترسیتی نیز که متعلق به یکی از اعضای سلطنتی ابوظبی است، اکنون با ارزش ترین برند فوتبال جهان محسوب می شود.

اما طرح سعودی ها بسیار فراتر از فراهم آوردن تفریح برای اعضای عالی رتبه این کشور و رقابت با همسایگان است. افزایش قیمت انرژی و تولید به این معنی است که انتظار می رود صادرات نفت این کشور در سال جاری از ۱۶۶ میلیارد دلار یا ۱۶ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور فراتر رود. با امکان عوض شدن توازن در انرژی جهان و با طرح «چشم انداز ۲۰۳۰» که عربستان راه انداخته، این کشور قصد دارد با توسعه صنایع جدید و آزادسازی اقتصاد، از جمله با جذب بیشتر زنان به نیروی کار، اقتصاد خود را به دور از نفت برده و متنوع کند. صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان یک بازیگر کلیدی در این قضیه است که از بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار سرمایه خود را برای توزیع مجدد سرمایه در حوزه های جدید اقتصاد و سرمایه گذاری استراتژیک در برندها و فناوری ها استفاده می کند.

عربستان می خواهد لیگ حرفه ای فوتبال این کشور برای جذب سرمایه گذاری و هواداران باشد. آن ها در نظر دارند تا سال ۲۰۳۰ مسابقات این لیگ شاهد ۱۰۰ میلیون بازدیدکننده در سال باشد در حالی که در سال ۲۰۲۱ ۶۴ میلیون بازدید کننده  داشت. مقامات این کشور امیدوارند که لیگ عربستان تا آن زمان درآمد خود را چهار برابر کرده و به ۴۸۰ میلیون دلار برساند، اگرچه این درآمد در مقایسه با مثلا لیگ برتر انگلیس که سال گذشته ده برابر این رقم بود، همچنان کمرنگ است.

امید می رود که ورزش بر بقیه اقتصاد عربستان نیز تأثیر بگذارد. بخشی از این برنامه، تغییر چهره در منطقه ای است که به دلیل اختلافات مذهبی، افراط گرایی و جنگ شناخته شده است. عربستان با یک برند بهتر و برگزاری رویدادهای بیشتر می‌تواند بخش گردشگری خود را تقویت کند، و دولت امیدوار است صنعت گردشگری از ۳ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۹ به ۱۰ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش یابد. یک کشور وقتی می‌خواهد به کانون گردشگری تبدیل شود، می تواند روی قدرت ستاره ها حساب باز کند. لیونل مسی که از او به عنوان بزرگترین بازیکن فوتبال نام می برند، سفیر گردشگری عربستان سعودی است و عکس های خود در این کشور را برای ۴۸۲ میلیون دنبال کننده خود در اینستاگرام منتشر می کند.

ورزش حتی ممکن است به عنوان مکانیزمی برای تکمیل اصلاحات اجتماعی عربستان مفید واقع شود.  وادیح ایشاک، استادیار مدیریت ورزشی در دانشگاه قطر، می‌گوید: در سراسر منطقه، میزبانی رویدادهای ورزشی به طور کلی توسط ساکنان آن مثبت تلقی شده است. آقای ناظر از سفارت عربستان در واشنگتن نیز اشاره می کند که ۷۰ درصد از جمعیت عربستان زیر ۳۵ سال بوده و جوانان عاشق رویدادهای ورزشی هستند.

اما این طرح جامع با دو خطر بزرگ مواجه است. اولین مورد این است که مدل های تجاری آن ممکن است کارایی نداشته باشند. مالکان ورزشی از خلیج فارس به وضوح نشان داده اند که می توانند مشاغل ورزشی را به خوبی اداره کنند. منچسترسیتی زیر نظر سرمایه گذار امارات متحده عربی پیشرفت کرده است اگرچه در ماه فوریه لیگ برتر انگلیس آن ها را به نقض قوانین مالی متهم کرد، اتهامی که باشگاه آن را رد کرده است. در اولین سال مالکیت عربستان بر نیوکاسل یونایتد حدود ۱۰۰ میلیون پوند (۱۲۶ میلیون دلار) هزینه کرد و از منطقه سقوط از لیگ خارج شد. در فصل دوم، این باشگاه چهارم شد و برای اولین بار در ۲۰ سال گذشته به لیگ قهرمانان اروپا، بزرگترین رقابت باشگاهی اروپا راه یافت.

با این حال، در عربستان سعودی، ورزش به جای یک نگرانی کارآفرینانه، مورد حمایت دولت است و این مشکلاتی می تواند به همراه داشته باشد. در ماه ژوئن، برخی از باشگاه‌های برتر فوتبال عربستان، که قبلاً تحت کنترل وزارت ورزش این کشور بودند، به طور صوری خصوصی شدند. اما صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان در باشگاه این کشور ۷۵ درصد سهام دارد. آرامکو، تیم دیگری دارد و نئوم، که قرار است یک کلانشهر باشد که در صحرا ساخته می شود، یک تیم در دسته دوم دارد. سیمون چادویک از مدرسه بازرگانی Skema در پاریس می‌گوید: «در عربستان سعودی ورزش به جای تبدیل شدن به یک موتور پویای جدید اقتصادی، می تواند به مظهر سیستم حمایتی قدیمی و دولتی آن تبدیل شود.»

برای جذب ستاره ها، حقوق آن ها باید زیاد باشد. بنزما قراردادی دو ساله به ارزش ۴۴۰ میلیون دلار امضا کرده و گفته می شود رونالدو سالانه ۲۰۰ میلیون دلار درآمد دارد. الهلال تابستان امسال پیشنهادی بی‌سابقه به مبلغ ۳۰۰ میلیون یورو (۳۳۰ میلیون دلار) به پاری سن ژرمن برای کیلیان امباپه، ستاره فرانسوی ارائه کرد که رد شد اما نیمار را با حقوق ۹۰ میلیون یورو در سال به خدمت گرفت. فیل میکلسون که چهره ای مشهور در رشته گلف است، با وجود اینکه یک بار سعودی ها را با لفظی زشت خطاب کرده بود (البته بعداً عذرخواهی کرد)، ۲۰۰ میلیون دلار از گلف این کشور به جیب زد. صورت‌حساب‌های هنگفت دستمزد به این معناست که حتی موفق‌ترین تیم‌های اروپایی هم برای کسب درآمد از این کشور تلاش می‌کنند. بیش از نیمی از تیم های لیگ برتر انگلیس در سال ۲۰۲۲ ضررده بودند و به طور کلی لیگ های ایتالیا، آلمان و اسپانیا در وضعیت قرمز مالی هستند.

به لطف ثروت نفتی، سعودی ها از پرداخت های خود دچار مشکل نخواهند شد. طبق گزارش سالانه صندق سرمایه گذاری عربستان در سال ۲۰۲۱، اوقات فراغت و سرگرمی تنها ۱.۶٪ از هزینه آن ها را تشکیل می دهد. اما ترکیب درآمدهای داخلی پایین و هزینه های بالا ممکن است به این معنی باشد که بسیاری از سرمایه گذاری های ورزشی عربستان نمی توانند خود را حفظ کنند یا در سطح جهانی بدون گرفتن یارانه رقابت کنند. عربستان سعودی ممکن است با مشکلاتی مشابه چین در دهه گذشته مواجه شود که تلاش کرد تا سرمایه گذاری عظیمی بر سوپرلیگ فوتبال خود انجام دهد. ستارگان وارداتی گران قیمت ممکن است در مورد استاندارد فوتبال در این کشور گلایه کنند و تردیدهای زیادی در مورد پایداری سطح فعلی هزینه ها وجود خواهد داشت اما به خاطر حمایت دولت از لیگ، مشکلات مالی و نگرانی های سیاسی را که پروژه چین را با مشکل مواجه کرد بعید است به این راحتی عربستان را درگیر کند. سعودی‌ها همچنین در تلاش هستند تا استعدادهای جوان‌تر را جذب کنند تا مانند ایالات متحده نباشند، جایی که بسیاری از بازیکنان برتر باشگاه‌های اروپایی به‌طور سنتی برای بازی در سال‌های آخر فوتبال خود به آنجا می‌روند.

اما مخاطبان داخلی کم تعداد در عربستان نیز ممکن است مانع جاه طلبی های آنان  شوند. هند نمونه ای از یک اقتصاد نوظهور است که نقشی مسلط در عملیات تجاری یک ورزش جهانی داشته است. در سال ۲۰۰۸ این کشور لیگ برتر کریکت را راه اندازی کرد. سال گذشته حق پخش مسابقات این لیگ در طول پنج سال آینده به قیمت بیش از ۶ میلیارد دلار فروخته شد که آن را به دومین لیگ ورزشی پردرآمد بعد از لیگ فوتبال آمریکایی ایالت متحده تبدیل کرده است. نفوذ مالی هند به آن صدای قدرتمندی در کریکت در سراسر جهان داده است اما شالوده موفقیت هند در مقیاس وسیع تماشاگران در این کشور با ۱.۴ میلیارد دیوانه کریکت بوده است اما عربستان نمی تواند چنین چیزی را عرضه کند.

دومین خطر بزرگ برای عربستان این است که این موجی که آن ها راه انداخته اند باعث واکنش شدید شود. ورزش می تواند صنعت حساسی برای سرمایه گذاری باشد و چهره عربستان سعودی به عنوان یک کشور مستبد در جهان به این امر اصلاً کمکی نخواهد کرد. چندین گروه مدافع حقوق بشر، سعودی ها را به ورزش شویی متهم کرده اند، که یک نمونه آن زمانی بود که فیفا میزبانی جام جهانی باشگاه ها را در سال ۲۰۲۳ به آنها اعطا کرد. این حرکتی جدید بر روی یک ایده قدیمی است. رژیم‌های استبدادی که از ورزش برای نشان دادن مدل‌های سیاسی خود استفاده می‌کنند، همانطور که موسولینی با جام جهانی ۱۹۳۴ و هیتلر در بازی‌های المپیک در سال ۱۹۳۶ انجام داد، یا آلمان شرقی و اتحاد جماهیر شوروی در دوپینگ سازمان یافته در رویدادهای ورزشی در دهه های ۷۰ و ۸۰ داشتند. یا چین در زمان میزبانی بازی‌های المپیک زمستانی در سال گذشته یا مانند روسیه در هنگام برگزاری جام جهانی فوتبال در سال ۲۰۱۸، به ورزش شویی متهم شدند. قطر نیز در سال ۲۰۲۲  با ضربه‌های زیادی از سازمان های حقوق بشری مواجه شد.

امروزه منتقدان به کمبود آزادی های دموکراتیک و سرکوب حقوق زنان در عربستان سعودی اشاره می کنند. قتل هولناک روزنامه نگاری به نام جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول در سال ۲۰۱۸ و نقش مرکزی پادشاهی عربستان در جنگ خونین یمن نیز فراموش نشده است.

شبه جزیره ایزوله

با این حال، سیاست خودکامه عربستان سعودی احتمالاً مانع از ایفای نقش فزاینده آن ها در ورزش جهانی نخواهد شد. راهیابی به لیگ قهرمانان اروپا تا حد زیادی باعث کاهش انتقادات از سرمایه گذاری عربستان در نیوکاسل یونایتد شده است. جو بایدن، که پادشاهی عربستان را در سال ۲۰۱۹ منفور توصیف کرده بود، اکنون مشتاق ترمیم اتحاد آمریکا با این کشور است. اما شهرت بد عربستانی ها در هر حال ممکن است برخی از معاملات آن ها را با شکست مواجه کند. ادغام رقابت های گلف پیشنهادی، حواشی زیادی ایجاد کرده و توسط وزارت دادگستری ایالات متحده در حال ارزیابی است تا ببیند آیا قانون این کشور را نقض می کند و در این صورت جلوی آن را خواهد گرفت. مدیران رقابت های گلف pga Tour ماه گذشته به کمیته سنای آمریکا برای توضیح معرفی شدند. سناتور ریچارد بلومنتال می گوید در قرارداد پیشنهادی عربستان بندی وجود دارد که می‌تواند گلف بازان را از هر نوع بدگویی از عربستان سعودی باز دارد، که چنین چیزی بی سابقه است.

اما حتی اگر برخی از معاملات، این کشور را آنطور که امیدوار هستند متحول نکند، عربستان سعودی بخشی از یک تغییر گسترده تر برای ورزش جهانی است. افزایش سرمایه گذاری از سوی عربستان بخشی از ظهور گروه جدیدی از صندوق های مستقل و خصوصی است که در مقیاس بزرگ در ورزش سرمایه گذاری می کنند. بلومبرگ گزارش داد که شرکت‌های سهام خصوصی ۵۱ میلیارد دلار برای معاملات ورزشی در سال ۲۰۲۱ هزینه کردند که تقریباً دو برابر کل هزینه ها در سال ۲۰۱۷ است.

قوانین مالکیت در حال آزاد شدن هستند زیرا باشگاه ها و مسابقات به دنبال منابع جدید سرمایه برای ماندن در رقابت هستند. لیگ های ورزشی آمریکایی در کسب پول بهترین لیگ های جهان هستند اما از سال ۲۰۱۹، چندین لیگ بزرگ آمریکایی سخت گیری های خود را کاهش داده اند تا سرمایه گذاری های اقلیت توسط نهادهای مختلف سرمایه گذاری را مجاز کنند. در ماه ژوئیه، مقامات سرمایه گذاری قطر برای خرید ۵ درصد از شرکت مادر باشگاه واشنگتن ویزاردز که یک تیم بسکتبال مشهور آمریکایی است به توافق رسیدند.

انقلاب دیجیتال بالاخره به پخش زنده ورزشی نیز رسیده که یکی از آخرین سنگرهای تلویزیون سنتی بود. به‌طور فزاینده‌ای بینندگان به جای تماشای تلویزیون به سراغ سرویس‌های استریم رفتند که بازی‌های زنده و همچنین هایلایت ها، تحلیل‌ها و سایر افزودنی‌های دیجیتالی را ارائه می‌دهند. این تغییر دیجیتال با چرخش ها و تغییرات غیرمنتظره در مخاطبان همراه است. به عنوان مثال، فرمول ۱، که زمانی حضور کم رنگی در ایالات متحده داشت، اکنون به تصویری محبوب در آنجا تبدیل شده، که همکاری با سرویس استریم نتفلیکس یکی از اصلی ترین دلایل آن بوده است. 

حرکت ورزشی عربستان تا حدی منعکس کننده تلاش آن ها برای پویا کردن این کشور است. سیل جدید دلارهای نفتی، جاه طلبی بن سلمان برای ایجاد یک جامعه آزادتر اجتماعی و ترمیم شهرت لکه دار خود در غرب از این جهت است. اما این حرکت ها همچنین نشان دهنده این است که دریچه جدیدی از فرصت در ورزش جهانی به وجود آمده که آن جذب مخاطبان بزرگتر و جدیدتر، ایجاد انواع مختلف رویدادها و مسابقات و رونق گرفتن مجدد ورزشهای قدیمی هستند.

آخرین گزارش سالانه صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان که در این هفته منتشر شد، شامل اعلام یک محرک سرمایه گذاری ویژه ورزشی بود که به برنامه های گسترده تر در آینده اشاره می کند. بنزما، رونالدو و نیمار در پاییز، گل های زیادی خواهند زد اما خود عربستان نیز اهداف بزرگی برای رسیدن دارد.

منبع: اکونومیست

مترجم: امیرمحمد سلطانپور