به گزارش قدس آنلاین، از زمانی که دولت سیزدهم روی کار آمد موضوع خنثی سازی تحریم از طریق توجه به افزایش سطح همکاری ها با کشورهای همسایه و عضویت در پیمان های منطقه ای و بین المللی به شدت مورد توجه قرار گرفت. به طوری که در گام اول عضویت در مجموعه کشورهای اوراسیا، سپس عضویت دائم در پیمان شانگهای و این روزها هم شاهد عضویت دائم در پیمان بریکس هستیم. پیمانی که غیراز اعضا بیش از ۴۰ کشور درخواست عضویت در آن را دارند.
هم اکنون عضویت «کامل» ایران در این ائتلاف را در میان چند کشور دیگر، از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، اتیوپی و آرژانتین تایید شده است، اما با وجود اینکه ایران به تازگی به عضویت این بلوک درامده است، شراکت بین ایران و بریکس، در برخی حوزه‌ها عملا آغاز شده که در این ارتباط می‌توان به موضوع حمل و نقل اشاره کرد.
در این حوزه، کریدور شمال-جنوب که هند را از طریق ایران به روسیه متصل می‌کند، عملا بخشی از یک پروژه حمل‌ونقل در قالب بریکس است. همکاری‌های ایران و چین برای اتصال چین به خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند، عملا چین و هند را به هم وصل می‌کند و از طریق حمل‌ونقل ترکیبی می‌تواند چین را به آفریقای جنوبی و برزیل متصل کند.
مقامات کشورمان اعلام کرده‌اند که ارتقاء همکاری‌های ایران با این گروه یک منفعت دو جانبه هم برای ایران و هم برای اعضای بریکس است و در این ارتباط معتقد هستند در حوزه انرژی و تامین امنیت پایدار آن، ایران یک ارزش افزوده مطلق برای اعضای بریکس و اعضای آتی آن است و حضور ایران و کشورهایی مانند عربستان سعودی، عراق، امارات و برخی از دیگر کشورها به عنوان دارندگان مهم ذخایر انرژی در جهان در کنار بریکس و مشارکت در حوزه انرژی، موقعیت این بلوک اقتصادی را تقویت خواهد کرد. برای بررسی بیشتر انگیزه‌ها و مزیت‌های عضویت ایران در بریکس با دو تن از کارشناسان تجارت خارجی دکتر لطفی نیا و سید حسن محفوظی گفت و گو کردیم که در زیر می خوانید.
دکتر یحیی لطفی نیا کارشناس تجارت خارجی در گفت و گو با خبرنگار قدس با اشاره به چشم انداز مثبت اقتصادی گروه بریکس میگوید طبق آنچه محققان غربی پیشبینی کرده اند اندازه اقتصاد گروه بریکس به زودی بزرگتر از اقتصاد گروه جی هفت می شود که شامل آمریکا، ژاپن، بریتانیا، آلمان، فرانسه و ایتالیا و کانادا بوده و جزو کشورهای بزرگ صنعتی جهان هستند.
به گفته وی، رویکرد کلی این گروه برای مقابله با جهان تک قطبی با محوریت و سردمداری آمریکاست و تمرکزشان بر این است که یک نظم جدید جهانی مبتنی بر احترام به حقوق متقابل و همچنین برپایی عدالت شکل بدهند و پیگیری این موارد بعد از جنگ روسیه با اوکراین شدت بیشتری نیز گرفته است.
هدف بریکس دلار زدایی از مبادلات با ارزهای ملی
لطفی نیا می گوید: در بُعد اقتصادی مهمترین هدف بریکس، دلارزدایی از مبادلات تجاری با بهره گیری از ارزهای ملی است و در ادامه ایجاد یک ارز جدید و جایگزین را دنبال می کنند.
وی با بیان اینکه ایران به عنوان کشوری که مشمول سخت ترین رژیم های تحریمی بوده و یکی از قربانیان جهان تک قطبی در عضر حاضر به شمار می رود و از سوی دیگر به دنبال حذف دلار از نظام پرداختی و استفاده از سازو کار جایگزین ارزی در تجارت خارجی خویش است، قرابت زیادی با اهداف و سیاستهای گروه بریکس دارد.
احیاء نقش سنتی ایران به عنوان تامین کننده انرژی
این کارشناس تجارت خارجی تاکید می کند: انتظار می رود عضویت دائمی ایران در بریکس به خنثی سازی تحریم ها از طریق ایجاد تعریف نقش های جدید برای ایران در اقتصاد جهانی و بازآفرینی نقشهای سنتی ما به عنوان تامین کننده انرژی کمک کند.
لطفی نیا با اشاره به تلاش برای حذف کشورمان از زنجیره ارزش جهانی یادآور میشود: با توجه به نیازی که کشورهای نو ظهور به انرژی دارند، ایران می تواند با تامین پایدارانرژی این کشورها به باز تعریف و احیاء نقش سنتی خود بپردازد و در حوزه های علم و فناوری مثل نانو و بیوتکنولوژی و حتی تکنولوژی مربوط به صنایع دفاعی نیز می تواند نقش جدیدی در منطقه و جهان ایفا کند.
افزایش قدرت چانه زنی با شکست سیاست منزوی سازی
این کارشناس اقتصادی عضویت ایران در گروه بریکس بعد از عضویت در پیمان شانگهای را به عنوان آخرین میخ بر فشار حداکثری تحریمها تعریف می کند و می افزاید: پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای و ائتلاف بریکس به مثابه پیامی سیاسی از سوی ایران به آمریکا و اتحادیه اروپاست که این کشور می‌تواند بدون احیای توافق نیز از انزوا بیرون بیاید چرا که ایران بعد از سیاست فشار حداکثری نه تنها منزوی نشد که به عضویت پیمانهای اقتصادی منطقه و جهانی درآمد که این نشان از شکست سیاستهای تحریمی علیه ایران است و مزیت این شکست این است که قدرت چانه زنی ایران را در مذاکرات با غربی ها یا هرکشور دیگری افزایش بدهد.
وی رسالت گروه های رسانه ای دراین برهه زمانی را نیز ایجاد امید آفرینی در سطح جامعه میداند و معتقد است که این متغیر می تواند آثار مثبتی در کاهش سطح انتظارات تورمی و افزایش اعتماد عمومی به حاکمیت را در پی داشته باشد. لطفی نیا پیشنهاد می کند که ایران همزمان با عضویت در بریکس یک راهبرد کلان و برنامه محور برای بهره گیری از ظرفیت های موجود را دنبال کند.
چالشهای احتمالی ایران در گروه بریکس
این تحلیلگر اقتصادی نکته مهم در ارتباط با عضویت ایران در بریکس را کمک به رفع چالش های کشورمان با برخی کشورهای تازه به عضویت درآمده در این گروه از جمله عربستان، مصر و امارات دانسته و اظهار امیدواری می کند که در سایه این عضویت چالشهای سیاسی و امنیتی بین ما با این کشورها حذف شود. به ویژه اینکه برخی از کشورهای هم پیمان با امریکا عضو بریکس هستند که احتمال اعمال نفوذ در پیشبرد برنامه های آنها نیز وجود دارد.
لطفی نیا تاکید می کند: برخی رویکردهای بریکس مثل پایبندی به سند ۲۰۳۰ مورد توافق ایران نیست و این ممکن است به یک چالش تبدیل بشود و دیگر اینکه مسیر دستیابی به اهداف از جمله دلار زدایی نیز طولانی خواهد بود و انتظار نداریم طی یک دهه آینده بتوانیم ساختار جهانی را در این حوزه تغییر بدهیم.
نگاهی به توانمندی های کشورهای عضو بریکس
سید حسن محفوظی عضو اندیشکده اقتصاد مقاومتی نیز در گفت و گو با خبرنگار قدس یادآور می شود که بریکس یک سازمان اقتصادی نیست که بین آنها تعرفه ترجیحی و تجارت آزاد وجود داشته باشد، بلکه بلوکی از کشورهاست که در واکنش به گروههای جی هفت و تصمیمهای یک جانبه آنها برای صنعت، تجارت و نظام های مالی و سرمایه گذاری در دنیا شکل گرفت.
وی می گوید در پاسخ به این نیاز و اینکه همواره این سئوال وجود داشت که چرا اقتصادهای بزرگی مثل چین و هند و... در گروه جی هفت حضور ندارند، سبب شد تا این کشورها دور هم جمع شوند و ایده تشکیل بریکس را بدهند.وی در یک نگاه اجمالی درباره وضعیت کشورهای عضو بریکس توضیح می دهدکه هر کدام از این کشورها درچه حوزه ای سرآمد هستند.
به گفته وی، روسیه یک تامین کننده خوب انرژی برای تولید و صنعت محسوب می شود. چین که کارخانه بزرگ دنیاست و در بسیاری از حوزه های دانش، صنعت و فناوری در مرز علم قراردارد، سرآمد تولید ابزارآلات صنعتی و تجهیزاتی است که برای راه اندازی خطوط تولید نیاز است. هند نیز با جمعیت زیاد در حوزه صنعت، تولید تجارت برنامه های زیادی دارد و دنبال دستیابی به چشم انداز تجارت هزار میلیاردی دلاری با کشورهای دیگراست که نشان دهنده برنامه های جدی این کشور برای توسعه صنعت خویش است و به این ترتیب هند را می توان یکی از مشتریان اصلی انرژی توصیف کرد.
محفوظی یادآور می شود: حال با توجه به چالش هایی که روسیه به عنوان تامین کننده انرژی ایجاد کرده است، به نظر می رسد جذابیت عضویت کشوری مثل ایران و عربستان و امارات برای گروه بریکس ملموستر باشد.
مکمل بودن؛ استراتژی بریکس در انتخاب اعضا
وی در ادامه از افریقای جنوبی دیگر کشور عضو این اتحادیه به عنوان صادرکننده و منبع خوبی از فلزات گرانبها و کشوری پررونق و توسعه یافته نسبت به دیگرکشورهای افریقایی یاد می کند که طبیعتاً این شاخصه یک پارامتر خوب اقتصادی محسوب می شود. در نهایت برزیل را داریم که تولیدکننده کالاهای اساسی است و وقتی در مجموع نگاه می اندازیم متوجه یک جور مکمل بودن شرایط بین کشورهای بریکس می شویم.
محفوظی با اشاره به اینکه هر کدام از کشورهای عضو بریکس وظیفه تامین بخشی از نیازهای بقیه کشورهای عضو را برعهده دارد تاکید می کند: کالاهای اساسی از برزیل، انرژی از روسیه، تجهیزات صنعتی از چین و هند و افریقای جنوبی هم با دارا بودن فلزات گرانبها نقشی مهمی در غنی شدن این چرخه ایفا می کند. با اضافه شدن آرژانتین به عنوان تولیدکننده کالاهای اساسی است و مصر، عربستان و امارات در حوزه انرژی و... نیز می توان به استراتژی عضوگیری و افزایش اعضای بریکس پی برد که حتماً باید نسبت درستی از مکمل بودن اقتصادی با سایر اعضا داشته باشند.
محفوظی با اشاره به اینکه در صورت نبود مکملیت اقتصادی تجارتی هم شکل نخواهد گرفت، می افزاید: اعضای بریکس از این لحاظ خیلی خوب چیده شده اند و توجه به این مساله این نوید را به ما می دهد که شاهد افزایش کنشکری و مسئولیت پذیری کشورها در بریکس خواهیم بود.
افزایش سرمایه گذاری از دستاوردهای عضویت در بریکس
این عضو اندیشکده اقتصاد مقاومتی درباره دستاوردهایی که ایران از این عضویت کسب می کند می گوید: در شرایطی عضو بریکس شدیم که به صورت ستنی صادر کننده انرژی هستیم و در این جا باید بیش از گذشته در تامین انرژی های کشورهای هم پیمان خودمان تلاش کنیم. ما در این پازل می توانیم توسعه خوبی داشت باشیم و متقابلا ًبرای تامین انرژی همین کشورها ما نیاز به جذب سرمایه گذاری در بخش چالایشگاهی و استخراج نفت و توسعه صادرات گاز داریم و می توانیم از ظرفیت بریکس برای این کار استفاده کنیم.
محفوظی می افزاید: در مقابل برزیل، آرژانتین که تولید کننده کالاهای اساسی خوبی هستند و همچنین روسیه و چین و هند، کشور ما یک واردکننده است که ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار صرف واردات کالاهای اساسی می کند و برخی اوقات نیز این اقلام را از کشورهای واسطه تامین می کند که هزینه بالاتری برای کشور خواهد شد و به تبع با عضویت ایران در بریکس ایران دسترسی بیشتری به این کالا داشته و امنیت غذایی کشور به شکل پیدارتری تامین میشود.
عضویت ایران در NDB و نهادهای ذیل بریکس
این کارشناس اقتصاد بین الملل توضیح می دهد: ازدیگر دستاوردهای ایران افزایش فعالیت کشورمان در نهادهایی است که ذیل بریکس تعریف شده اند، مثلا بانک توسعه جدید بریکس NDB که با هدف تامین مالی و سرمایه گذاری در کشورهای عضو بریکس شکل گرفته است و می تواند به توسعه و افزایش نقش کشورها در اقتصاد جهانی کمک کند.
به گفته محفوظی این بانک در حوزه های هایی از جمله آی تی، حمل و نقل و انرژی های نو سرمایه گذاری می کند و حجم سرمایه گذاری این بانک از ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۲ بین ۳۰ تا ۴۰ میلیارد دلاربوده است. وی با تاکید بر اینکه در استراتژی جدید بانک گفته شده که ۳۰ درصد وام‌های اعطایی باید با ارزهای ملی کشورهای عضو باشد یادآوری می کند که الان کشورهای برزیل روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی، بنگلادش، امارات، مصر عضو بانک NDB هستند.
وی با اشاره به اینکه ایران از دیرباز با اکثرکشورهای عضو بریکس یا موسس بریکس روابط خوبی داشته است می گوید: ما باید از روابط دو جانبه به سمت چند جانبه گرایی حرکت کنیم واگر با کشوری مثل چین وارد تعاملات ۲۵ ساله می شویم، دیگر کشورها را نیز در این برنامه ها دخیل کنیم تا حضور ایران در زنجیره ارزش منطقه ای پر رنگ شود.
وی می گوید: در خصوص حضور ایران در بریکس یک سری ملاحظه وجود دارد، یکی اینکه خیلی از گروه های جهانی هستند که بین اعضای آنها هیچ همکاری شکل نگرفته و اگر کشورها به سمت همکاری های چند جانبه با یکدیگر نروند و چالش ها را پر رنگ کنند این گروه نیز مانند آنها به حاشیه کشیده خواهد شد. ایران باید در نظر داشته باشد چالش ها با برخی از کشورهای عضو این پیمان را حل و فصل کند وگرنه به همان نسبت دستاوردهای ما از این پیمان کمتر خواهد شد.
اصلاح ساختارها در کنار مشارکت های بین المللی
وی می افزاید: ملاحظه بعد بحث در هم تنیدگی و همکاری شرکتها و بنگاه های اقتصاد بزرگ کشورهای عضو بریکس با یکدیگر هست. این موضوع می تواند به کشورهای عضو پیشنهاد می شود که در سطح دولتها و کلان حاکمیتی راهبرد همکاری بین این بنگاه های بزرگ در دو کشور تعیین و اعلام شود. مثلا مپنا می تواند وارد مشارکت های راهبری با بنگاه های اقتصادی سایر عضوها مخصوصاً چین و هند و امارات و عربستان شود و خروجی راه افتادن خط تولید یک محصولی از مپنا در کشوری دیگری باشد و متقابلا کشورهای منتخب چینی یا روسی یا مصری در ایران فعالیت کنند. یعنی یک نقشه جامع همکاری بین بنگاه های اقتصادی این کشورها طراحی بشود و دولت ها نیز از معافیت مالی تا معافیت تجاری گسترده یا سایر مشوق های دولتی برای تسهیل این کار بهره بگیرند.
محفوظی بیان می کند: ملاحظه بعد این است که عضویت در هر گروهی و سازمانی یک سری از قواعد خودش را دارد و ما باید وارد یک سری مشارکت ها و قراردادهایی بشویم و به انها پایبند باشیم. اصلاح حکمرانی اقتصادی یا کم کردن برورکراسی مربوط به کسب وکار در ایران از جمله ملاحظات دیگری است که باید مد نظر قرار بگیرد چرا که در کنار افزایش مشارکت بین المللی نیاز به اصلاح ساختارهای اقتصادی و حکمرانی اقتصادی در داخل داریم.
نظر شما