به گزارش قدس آنلاین، ایران و روسیه با تهدیدات و مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مشترکی مواجه هستند که همین موضوع سطح مراودات و همکاری‌های اقتصادی و سیاسی آن‌ها را به حوزه نظامی و امنیتی نیز گسترش می‌دهد. در همین راستا، مقامات روسی در ماه‌های گذشته بارها نسبت به تقویت و تداوم همکاری‌های نظامی با ایران تأکید کرده‌اند. در این میان حتی مؤسسه «مطالعات جنگ» واشنگتن به‌تازگی مدعی شده وزرای دفاع ایران و روسیه درباره قرارداد بزرگ نظامی میان دو کشور صحبت کرده‌اند.
در همین زمینه، حمید حکیم، پژوهشگر مسائل اوراسیا در گفت‌وگو با قدس به بررسی چشم‌انداز همکاری‌های نظامی ایران و روسیه و مسائل پیرامون آن پرداخته است.
دلایل و منافع همکاری‌های نظامی و امنیتی ایران و روسیه چیست؟ شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی چه نقشی در تمایل طرفین برای همکاری دارد؟
ایران به سطحی از توانمندی در حوزه نظامی دست یافته که کشورهای بسیاری خواهان همکاری نظامی با آن هستند و همین عامل در ایجاد انگیزه روسیه برای خرید تسلیحات و تعاملات نظامی با ایران بر سایر عوامل تأثیر دارد. عامل دیگر، شرایطی است که روسیه با آن مواجه بوده و طبیعی است نیاز تسلیحاتی را از طریق کشورهای صاحب توان و ادوات نظامی رفع کند و ایران هم یکی از این کشورهاست.
روسیه از یک‌سو با تحریم‌های غرب علیه این کشور روبه‌رو است و از سوی دیگر جنگ اوکراین نیز در جریان است. البته تعامل و رقابت به صورت توأمان میان روسیه و غرب وجود دارد و حتی در بسیاری از حوزه‌های دیگر نیز راهبرد رقابت و همکاری همزمان پیگیری می‌شود. روسیه در مسئله اوکراین دچار مسائل پرشماری با کشورهای غربی است و همین موضوع مسیر مبادلات نظامی با این دولت‌ها را دشوار می‌کند. بنابراین ایران باتوجه به توان نظامی که دارد، گزینه مطلوبی محسوب می‌شود.
همچنین گاهی اوقات همکاری‌های حوزه نظامی از طریق تعاملات سایر حوزه‌ها تقویت می‌شود. درواقع، سیاست ضدغربی ایران و روسیه و رویکردهای مشترکی که در حوزه سیاسی دارند، پشتوانه‌ای است که تعاملات نظامی را تقویت می‌کند.
درباره ایران هم می‌توان گفت دلایلی مشابه دلایل روسیه مطرح است. تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، همسویی رویکردها در زمینه مقابله با هژمون غرب و آمریکا و نوع نگاه به نظام بین‌الملل، عامل سوق دادن کشورمان به سمت این همکاری‌هاست.
آیا می‌توان مدعی بود اتحاد نظامی پایدار میان دو کشور شکل گرفته است و رویکردها و منافع دو کشور چشم‌انداز دستیابی به اتحاد استراتژیک را ترسیم می‌کند؟
برخی بر این باورند به دلیل برخی تفاوت‌ها در اهداف و سیاست‌ها نمی‌توان نسبت به تحقق همکاری بلندمدت با روسیه خوشبین بود و اتکا کرد که آن‌هم به دلیل سابقه و عملکرد روسیه است.
روسیه در روابط با ایران بدعهدی‌هایی داشته است، چنان‌که تأخیر و عدم تحویل به موقع برخی سامانه‌های نظامی همانند سامانه پدافندی را شاهد بودید. گرچه گفته شد شباهت‌هایی در رویکرد دو کشور در برخی موضوعات وجود دارد، اما این صددرصد نیست.
به همین دلیل در رویکردهای سیاسی و امنیتی دو کشور اختلاف نظرهایی مشاهده می‌شود و این نگرانی وجود دارد اختلاف نظر بر همکاری‌های نظامی هم اثرگذار باشد. این اختلاف نظرها نیز ریشه در سابقه عمل‌گرایی روسیه دارد. روسیه در تعاملات نظامی و سایر حوزه‌ها رویکرد عمل‌گرایی را درنظر دارد و به ایران به عنوان کارت بازی نگاه می‌کند و باتوجه به شرایط ممکن است نوع مناسبات و موضع آن در قبال کشورمان تغییر یابد.
اگر روسیه برای رفع پیشینه منفی خود با ایران اقدام کند، آن‌موقع می‌توان نسبت به وقوع اتحاد نظامی پایدار میان دو کشور امیدوار بود. البته به نظرم کماکان همان رویکرد سابق منفعت‌گرایی و عمل‌گرایانه روس‌ها تداوم خواهد یافت و ایران باید این موضوع را درنظر داشته و با روسیه به همین روال تعامل کند. درمجموع، هر دو کشور در کوتاه‌مدت و برهه زمانی فعلی به توسعه روابط نظامی تمایل دارند اما ایران باید براساس رویکرد منفعت‌گرایی به همکاری‌های نظامی ادامه دهد و برمبنای شرایط موجود پیش برود.
تأثیرات همکاری‌های نظامی بر سایر موضوعات و مسائل مشترک دو کشور چیست؟
این‌گونه همکاری‌ها در عرصه‌های مختلف اثرگذار است و تأثیرات آن صرفاً به حوزه امنیتی و نظامی منحصر نمی‌ماند. همکاری‌های نظامی می‌تواند در شکل‌گیری نظم منطقه‌ای مطلوب ایران و روسیه مؤثر باشد.
نگرانی غرب و ناتو هم به این دلیل است که کشورهایی مانند ایران و روسیه بتوانند در قالب اتحادیه‌های اقتصادی همچون بریکس و شانگهای یا همکاری‌های نظامی علیه هژمونی غرب گردهم آیند و قدرت نقش‌آفرینی و بازیگری آنان در عرصه بین‌المللی افزایش یابد. اما نکته اینجاست که ایران در موضع و رفتارهای ضدهژمونی غرب از روسیه و چین ثابت‌قدم‌تر است.
اصل همکاری در پیگیری راهبرد «همکاری و رقابت» روسیه و چین در برخی حوزه‌های خاص سلطه دارد و این کشورها منافع تعامل با غرب را به منافع تعامل با دوستان همگرا ترجیح می‌دهند. این اقدام را بارها از سوی چین و روسیه دیده‌ایم. گرچه روسیه از طریق ایران درصدد ایجاد نظم چندقطبی است، اما باید برای تحقق آن به بازیگران همگرا و همسو توجه بیشتری داشته باشد. این درحالی است که متأسفانه روسیه به ایران به عنوان یک برگ برنده و ابزار امتیازگیری از غرب می‌نگرد و سیاست یکی به نعل یکی به میخ را دنبال می‌کند. شفاف‌سازی روسیه درباره اقدامات و برنامه‌های خود برای تحقق رویکرد ضد هژمون می‌تواند به تداوم همکاری‌ها کمک کند.
نظر شما