آیت‌الله جوادی آملی؛ مفسر قرآن کریم و از مراجع تقلید، ۲ اسفندماه در جلسه درس اخلاق خود در مسجد اعظم قم با اشاره به روز ولادت حضرت علی اکبر(ع) و تبریک این روز، گفت: در کربلا وجود مبارک سیدالشهدا(ع) همان کاری را که برای حضرت علی‌اکبر(ص) انجام داد برای غلام سیاه هم انجام داد.

متن سخنان ایشان به شرح زیر است؛

در بحبوحه حادثه کربلا وقتی دشمنان به حضرت علی اکبر(ص) که شبیه پیامبر(ص) بود حمله کردند حضرت سیدالشهدا(ع) به بالین ایشان آمد، غلام سیاهی هم در کربلا در خدمت حضرت بود. نقل است که وجود مبارک سیدالشهدا(ع) همان کاری را که برای حضرت علی‌اکبر(ص) انجام  داد برای آن غلام سیاه هم انجام داد. یکجا رخ غلام و پسر بوسه داد و گفت/ در دین ما سیه نکند فرق با سفید.

نجات به واسطه محبت حضرت زینب(س)

مطلب دیگر در جریان شهادت حضرت علی اکبر کار حضرت زینب(س) بود. در قصه استادمان حضرت آیت‌الله داماد عرض کردیم وقتی ایشان وفات کردند برای حوزه سخت بود زیرا استوانه علمی بودند آن وقت، مرحوم آیت‌الله بروجردی کسالت داشتند و بزرگان سال‌های بعد حوزه مانند مرحوم آیت‌الله مشکینی، آیت‌الله موسوی اردبیلی، آیت‌الله شبیری زنجانی، آیت‌الله روحانی، آیت‌الله آذری، آیت‌الله احمدی میانه‌جی و آیت‌الله سیدجلال طاهری، آیت‌الله مکارم شیرازی و ...همه در پای درس ایشان با خضوع حضور داشتند و درسی نبود که هر کسی بیاید بفهمد، ایشان پرکار و دقیق بود و برای درس گفتن خیلی احترام قائل بود و درس چند روز را در یک جلسه می‌گفت؛ ایشان وقتی رحلت کردند، آقاسیدعلی حائری پدر را در عالم رؤیا دیدند، ایشان در عالم رؤیا از پدرشان پرسیدند وضع شما چگونه است و ایشان فرمود دو چیز مرا نجات داد؛ علاقه به زینب کبری(س) و قبه بیضاء.

حضرت زینب(س) برای ما روشن بود ولی وقتی در مورد دومی تحقیق کردیم متوجه شدیم که قبه مرقد مطهر حضرت امیر(ع) قبه بیضاء بوده است که الان مطلا شده است. این زینب کبری که دو پسرش قبلا شربت شهادت نوشیدند، وقتی خبر شهادت فرزندان را شنید از خیمه بیرون نیامد ولی وقتی خبر شهادت علی اکبر(ع) را شنید از خیمه بیرون آمد و به سمت میدان رفت؛ وجود حضرت سیدالشهدا از خواهرش تجلیل کرد و فرمود فهمیدم که برای چه آمدی؛ تو آمدی بیرون از خیمه که مرا متوجه کنی، تا مبادا عاطف پدری مرا متاثر نکند و من به پاس این قدردانی، خودم این نعش را به خیمه نمی‌آورم و به بنی هاشم فرمودند این کار را بکنند.

در فرمایشات قصار نهج‌البلاغه به کلمه ۱۳۱ رسیدیم که وجود مبارک علی(ع) فرمودند: وَ قَالَ (علیه السلام) -وَ قَدْ سَمِعَ رَجُلًا یَذُمُّ الدُّنْیَا: أَیُّهَا الذَّامُّ لِلدُّنْیَا الْمُغْتَرُّ بِغُرُورِهَا [الْمُنْخَدِعُ] الْمَخْدُوعُ بِأَبَاطِیلِهَا، أَ [تَفْتَتِنُ] تَغْتَرُّ [بِهَا] بِالدُّنْیَا ثُمَّ تَذُمُّهَا؟ أَنْتَ الْمُتَجَرِّمُ عَلَیْهَا أَمْ هِیَ الْمُتَجَرِّمَةُ عَلَیْکَ؟ مَتَی اسْتَهْوَتْکَ أَمْ مَتَی غَرَّتْکَ؟ أَ بِمَصَارِعِ آبَائِکَ مِنَ الْبِلَی أَمْ بِمَضَاجِعِ أُمَّهَاتِکَ تَحْتَ الثَّرَی؟ کَمْ عَلَّلْتَ بِکَفَّیْکَ وَ کَمْ مَرَّضْتَ بِیَدَیْکَ؟ تَبْتَغِی لَهُمُ الشِّفَاءَ وَ تَسْتَوْصِفُ لَهُمُ الْأَطِبَّاءَ غَدَاةَ، لَا یُغْنِی عَنْهُمْ دَوَاؤُکَ وَ لَا یُجْدِی عَلَیْهِمْ بُکَاؤُکَ ... .

امام فرمودند ای کسی که فریفته دنیایی من دنیا را شرح می‌دهم که دنیا استحقاق مذمت ندارد بلکه دنیازده‌ها مذموم هستند وگرنه دنیا مخلوق ذات اقدس اله است؛ من خبر می‌دهم دنیا چیست تا بفهمی که تو خودت فریب دنیا را می‌خوری، آیا او بر تو ظلم کرده است یا تو بر دنیا؟ مَتَی اسْتَهْوَتْکَ أَمْ مَتَی غَرَّتْکَ؛ کی فریب داد و خیانت کرد؟

قرآن کریم به وسیله نهج‌البلاغه تفسیر می‌شود، قرآن کریم دنیا را خوب تشریح کرده است، بخشی از آیات، حقیقت دنیا را برای اهل معرفت روشن می‌کند و بخشی از آیات قرآن، تعبیر دنیاست نه تفسیر آن؛ یعنی ای عابد و زاهد به تدریج از دنیا عبور کن و عبرت بگیر و عبرت یعنی عبور از زشتی و خوبی؛ کسی که تماشاگر یک صحنه است عبرت نگرفته است بلکه کسی که از تلخی به سمت شیرینی و از گناه به سوی اطاعت رفته، عبور کرده است؛ برای عده دیگری هم تعبیر عبور کردن است یعنی به او می‌فهماندند که اگر تو پشت میزی هستی که امضای تو خریدار دارد بدان در خواب هستی و این خواب تعبیر دارد یعنی عبور از آنچه دیدی به آنچه هست. اینکه یوسف(ع) در خواب دید که ۱۱ ستاره بر او سجده می‌کنند پدر بزرگوارش آن را به ۱۱ پسرش تعبیر کرد از همین نمونه است.

رؤیاهای انسان یا ساخته خیال است که اصلا تعبیر ندارد ولی یک وقتی شخص حقیقتی را در عالم مثال می‌بیند ذهن و نفس فعال او صورت اولیه را که دید از آن عبور می‌کند و معبر توانمند کسی است که در این عالم سیر کند و مسیر این رؤیا را بفهمد و بیان کند و منازل طی شده در این رؤیا را گوشزد کند.

بخشی از آیات قرآن، تعبیر دنیاست زیرا «الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا» چون مردم در خواب هستند و خیال می‌کنند امضای آنها خریدار دارد یا خواب می‌بینند که عظمی و اعظم و از این بازی‌ها هستند، وقتی قرآن یعنی معبر الهی سخن می‌گوید عبور می‌دهد. هیچ‌کس کنار قرآن نرفت مگر اینکه بخواهد معبرانه برگردد.

دین برخی بازی است

برخی دین دارند ولی دین آنها را هوس و میلشان برای‌شان تعبیر کرده است و نه اولیای الهی لذا دین آنها لعب و لهو است و وقتی دوره کهنسالی و مرگ فرارسید دائما سخن از این می‌گویند که ما اینقدر خوردیم و بازی کردیم و این کار و آن کار را کردیم و یا نکردیم. گروه دیگر کسانی هستند که برای آنها عزت و شکوه و جلال در دنیا و آخرت وجود دارد.

بخشی از آیات تاکید دارد که دنیا از آن جهت که دنیاست مایه خوشحالی نباید باشد؛ در روایت بیان شده است مبادا به زهره حیات دنیا دل خوش داشته باشید. درخت دنیا برای هیچ‌کسی میوه نمی‌دهد ولی مردان الهی که یا تفسیری یا تعبیری هستند دنیا برای آنان مزرعه آخرت است و حضرت درباره این دنیا فرموده است که بد نیست و هر چه را باید گوشزد کند کرده است لذا برای مردمان عابد و زاهد، مزرعه آخرت است تا از آن عبور کنند و به بهشت برسند. دنیا برای مجاهدین فی سبیل الله، که جان و مال خود را در راه خدا فدا می‌کنند بهترین تجارت است چون آن را می‌دهند و سعادت دنیا و آخرت را می‌خرند؛ گروهی هم هستند که از اول تا انتهای دنیا بازیگر هستند و وقتی بازنشست شدند صحنه‌گردان بازی هستند.

شیخ بهایی بر مبنای آیه شریفه سوره حدید فرمود که این گروه در ۵ بخش زندگی می‌کنند: اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ ۖ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطَامًا ۖ وَفِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ ۚ وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ؛ یعنی در همه حیات بازی می‌کنند و در دوره پیری هم به داشتن اینقدر نوه و مال و ... افتخار می‌کنند و می‌بالند. دنیا پیش دنیازده‌ها همین چند بخش آیه است. الان پیرمرد است و باز از غذا و خوراک خود در دوره جوانی می‌گوید.

بازی، بازی است و لعب را لعب گفته‌اند چون لعاب دهان است و انسان را سیراب نمی‌کند و با آمدن به دنیا و رفتن مشکلی از کسی حل نمی‌شود و «الهکم التکاثر» هم ناظر به این نوع نگاه است و نه کوثر. همین دنیا برای کسانی که اهل عبور و تفسیر هستند روز قیامت شهادت خواهد داد؛ تعبیر قرآن جالب است که همین زمین شهادت خواهد داد و نه زمین دیگری. آیه؛ یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا للهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ. زمین به زمین دیگری تبدیل خواهد شد ولی همین زمین دنیا شهادت خواهد داد و زمین جدید زمینی است که روی آن گناه نشده است. 

زینت انسان فقط به تقواست

پس ما می‌توانیم زمین و زمان خود را آباد کنیم و زمین هم به وجود عالمان متعبد و مجاهدان و زاهدان افتخار می‌کند؛ وقتی چنین فردی وارد قبر شود زمین می‌گوید من افتخار می‌کردم که روی من راه می‌رفتی و الان که به درون من آمدی من نهایت افتخار را برای خود دارم؛ پس زمین و آسمان حرف می‌زند و به ما گفته‌اند اگر شمس و قمر را هم به شما بدهند زینت شما نیست. اگر آفتاب هم در دست شما قرار گرفت زینت شما نیست، قمر و شمس برای نظام سپری است و زینت انسان تقواست.

بنابراین این کلمه نورانی حضرت امیر(ع) تفسیر آیات قرآن کریم است و قرآن دنیا را در چند بخش تفسیر و تعبیر کرد و امیدواریم همه مفسر و عامل به قرآن کریم باشیم.