شب‌های قدر که به حرم می‌رویم نخستین چیزی که دنبالش می‌گردیم کتاب دعاست تا جوشن کبیر را بخوانیم و اعمال مستحب شب قدر را انجام دهیم. اما در این شب‌ها معمولاً سراغ قفسه‌های همیشه مرتب صحن‌ها و رواق‌ها نمی‌رویم و عادت کرده‌ایم همان جلو در ورودی خادمان این کتاب‌ها را به دستمان بدهند. خادمان بخش کتب و انوار حرم مطهر رضوی که نظم و ترتیب قفسه‌های کتب ادعیه نتیجه تلاش و دقت مستمر آن‌هاست. در گفت‌وگویی با مسئول این بخش از مجموعه آستان قدس رضوی فعالیت‌های ویژه این حوزه را در شب‌های قدر مرور خواهیم کرد.
ادعیه‌ای با ترجمه‌های مختلف
کتاب‌های قرمز و سبز و سرمه‌ای که در قفسه‌ها به ردیف چیده شده‌اند جزو جدانشدنی حرم هستند. مرتب و منظم در قفسه‌هایی که گاهی چوبی، گاهی فلزی و گاهی سنگی‌اند، کنار هم نشسته‌اند. همیشه در دسترس‌اند و در همه صحن‌ها و رواق‌ها وجود دارند.
طالب خوشنویس در ابتدا توضیحاتی درباره تعداد قفسه‌ها و کتب ادعیه موجود در حرم مطهر می‌دهد: در مجموع بیش از ۴۵۰ جایگاه برای دسترسی به کتب ادعیه در کل صحن‌های مرکزی، پیرامونی و رواق‌های حرم مطهر وجود دارد. کتاب‌هایی هم که همیشه در این قفسه‌ها به چشم می‌خورند شامل نزدیک به ۴۰ هزار قرآن، ۸۰ هزار منتخب ادعیه، ۳۶ هزار کلیات مفاتیح الجنان، ۲ هزار نهج البلاغه و ۲ هزار صحیفه سجادیه، ۲ هزار و ۵۰۰ کتاب عیون و تعدادی کتاب دعا مخصوص کودکان به نام گل‌یاس است.
اما حرم مطهر رضوی سالانه میزبان میلیون‌ها زائر خارجی هم هست که هزاران نفر از آنان اردوزبان و آذری زبان‌اند. طالب خوشنویس درباره کتاب‌های ترجمه شده برای این دسته از زائران غیرایرانی می‌گوید: حدود هزار کتاب ادعیه با ترجمه اردو در رواق غدیر و دارالرحمه در دسترس این زائران است. کتاب ادعیه با ترجمه زبان آذری هم در طول ماه رمضان در حرم توزیع شد. علاوه بر آن حدود ۲۰۰ جلد کتاب با خط بریل هم ویژه روشندلان در مخازن بیت انوار صحن‌های مرکزی و رواق‌ها وجود دارد که این عزیزان با کمک خدام برای استفاده از این کتاب‌ها هدایت می‌شوند.
شب‌های ویژه برای خدام بخش کتب و انوار
اما برای خادمان بخش کتب و انوار داستان شب‌های قدر با دیگر ایام سال خیلی متفاوت است. حجم خدمات این سه شب بهقدری زیاد است که به گفته خوشنویس علاوه بر ۲۰۰ نفر نیروی ثابت، حدود ۳۵۰ نفر نیروی فوق‌العاده هم فراخوان می‌شوند: در شب‌های قدر به علت حضور گسترده مردم، در مجموع حدود ۶۰۰ نفر نیروی آماده به خدمت در حرم مطهر حضور دارند. برای خدمت‌رسانی بهتر به غیر از نیروهای ثابت شیفت، ۳۵۰ نفر از خدام پنج کشیک دیگر بخش کتب و انوار هم به صورت آماده‌باش حضور دارند.
چیزی که در شب‌های قدر هر زائری معمولاً به دنبال آن است، کتاب‌های دعایی است که دعای جوشن کبیر و سوره‌های عنکبوت، روم، دخان و قدر و مابقی اعمال مستحب این سه‌شب را دارد. اگر در این شب‌ها به حرم مطهر مشرف شده باشید به خاطر دارید که همیشه در ورودی‌های مختلف حرم خدام مشغول توزیع این کتاب‌ها هستند. وی درباره تعداد این کتب و نحوه توزیع آن‌ها می‌گوید: ۵۰۰ هزار کتاب مناسبتی شب‌های قدر به تناسب در ورودی‌ها و داخل حرم توزیع می‌شود. در کنار آن در این شب‌ها تعداد قرآن‌ها و مفاتیح‌الجنان‌ها هم تقریباً افزایش ۱۰۰ درصدی دارد. علاوه بر آن کتاب‌هایی مانند نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه هم کتبی است که در این سه شب مورد اقبال مردم است. البته با توجه به ازدحام جمعیت به‌خصوص در شب بیست و یکم ماه مبارک، در مبادی اطراف حرم مانند ورودی شیخ طوسی، باب الجواد و باب الرضا و حتی در خیابان‌های مجاور مانند خیابان شهید اندرزگو هم توزیع کتب ادعیه انجام می‌شود. این کتاب‌ها پس از پایان مراسم شب بیست و سوم جمع‌آوری و باردیگر بسته‌بندی شده و به مخزن بازگردانده می‌شود.
خدام بخش کتب و انوار همه‌جوره به فکر رفاه زائران هستند. خوشنویس توضیحات دیگری هم در این‌باره داد: قطعاً در شب‌های قدر کفشداری‌های حرم مطهر به تنهایی پاسخ‌گوی نیاز زائران نیستند، به همین دلیل خدام در تمام ورودی‌ها در کنار توزیع کتب ادعیه، کیسه‌های نایلونی را در اختیار زائران قرار می‌دهند. برای سهولت در خدمت‌رسانی در هرکدام از ورودی‌ها ۱۰ تا ۱۵ نفر فقط از خادمان بخش کتب و انوار به توزیع پلاستیک پرداختند. برای برگزاری نماز عید فطر هم بیش از هزار دعای قنوت میان زائران توزیع خواهد شد.
نظر شما