عرق جنگ از سر و رویش می‌ریخت، اما خدمت امام عرض سلام کرد و گفت: قربانتان شوم وقت نماز است و می‌خواهم آخرین نماز زندگی‌ام را به امامت شما بخوانم. حسین بن علی(ع) شمشیر را غلاف کرد و با مهربانی به وی فرمود:«نماز را به یادمان آوردی، خداوند تو را از نماز گزارانی که به یاد اویند قرار دهد.» و چنین مسافران عاشورایی یک به یک پروانه سان گرد شمع وجود مولایشان ایستادند تا آخرین نماز را اقامه کند... راستی که قیام امام حسین(ع) سرشاراز درسهای بزرگ رستگاری است که با تکیه بر آنها می‌توان زندگی را مجالی برای خودسازی قرار داد. چنانکه اقامه نماز ایشان هم درسی برای رستگاری است. همزمان با ایام محرم و برای واکاوی جایگاه نماز در سیره عبادی سالار شهیدان با حجت الاسلام والمسلمین محمد علی جاودان، استاد حوزه و دانشگاه ومحقق تاریخ و معارف اسلامی گفت و گو کرده ایم که در ادامه می خوانید.
جناب جاودان! نماز، در سیره امام حسین(ع) چه جایگاهی دارد؟
نماز، یکی از زیباترین حالات بنده در برابر خدای متعال است و این فریضه دینی جایگاه ویژه ای در سیره زندگی ائمه هدی(ع) دارد، چنانکه در زندگی امام حسین(ع) نیز توجه به اقامه نماز بسیار پررنگ و مشهود است. البته این امام همام تربیت یافته مکتب وحی هستند و پدر ارجمندشان مولی الموحدین(ع) در محراب عبادت و در حال نماز به شهادت رسیدند. از این روی می بینیم که در تمام زوایای عمر شریف سیدالشهدا(ع)، جلوه‌های بندگی و عبادت خدا به چشم می‌خورد و مواعظ و ارشادهای فراوان آن حضرت در منابع روایی بویژه در نصیحت اعرابی آمده است که همواره توصیه به بندگی خدا و ترک گناه داشتند. نماز، در سیره امام حسین(ع) حقیقتی است که انسان را تا خدا اوج می دهد و مهر قبولی سایر اعمال انسان در گرو توجه به نمازاست. امام حتی در سخت ترین شرایط کربلا باز هم نماز اول وقت را بر ادامه جنگ در راه خدا ترجیح داد، چنانکه در فصلی از زیارتنامه آن حضرت می‌خوانیم: «اَشهَدُ اَنَّکَ قَد اَقَمتَ الصَلوهَ وَ آتَیتَ الزَکواهَ... ، شهادت می‌دهم که تو اقامه کننده نماز بودی.»
این فراز زیارتنامه سیدالشهدا(ع) به اقامه نماز از سوی این امام همام تاکید دارد، اینجا سوالی مطرح می شود که مگر اقامه نماز با خواندن آن تفاوت دارد؟
مفهوم این عبارت نشان دهنده اوج اهمیت امام حسین(ع) به مساله اطاعت خدا و عمل به واجب دینی یعنی انجام فریضه نماز است. اما اقامه نماز غیر از نماز خواندن است، اقامه از قیام کردن می آید که این قیام، گاهی در برابر قعود و نشستن است و گاهی در برابر انحراف. یعنی امام حسین(ع) با اقامه نماز، در حقیقت مقابل انحرافهای زمانه خویش ایستادند و قیامی در برابر کفر از خود نشان دادند.چنانکه قرآن نیز در این زمینه می فرماید:«اَقِمِ الصَّلواهَ یا اَقیموُالصَّلواهَ»، امر می‌کند که به نماز قوام و ایستادگی ببخشید تا نماد بندگی خدا پا برجا بماند. بر اساس این عبارات، اگر نماز ما قوت و غنا داشته باشد، آثار و برکات آن در تمامی امور دینی و زندگی ما جریان خواهد داشت. این مساله تأکید دارد صرف اینکه بگوییم نمازخوان هستیم نمی توانیم جایگاه خود را در لشکر حسینی تعریف کنیم، بلکه نماز ما باید موجب تعالی روحمان شود و در آن آثار و برکاتی باشد که رستگاری را برای ما به ارمغان بیاورد؛ چنانکه لشکریانی که در مقابل امام حسین(ع) صف آرایی کردند نیز نماز می خواندند، اما نماز آنها کجا و نماز حر کجا؟ یعنی فطرت متصل به حق حر این قابلیت را در این شخصیت به وجود آورد که از سپاه کفر به سپاه سیدالشهدا(ع) بپیوندد و در رکاب ایشان شهید شود. بنابراین نماز، باید این چنین اقامه شود.
اما یکی از زیباترین صحنه های ماندگار کربلا، به مهلت خواستن امام حسین(ع) در شب عاشورا و ادای فریضه نماز و مناجات با خدای متعال اختصاص دارد، در این زمینه چه نکاتی قابل طرح است؟
وجود مقدس سیدالشهدا(ع) ممزوج در محبت و عشق خداست و نماز فرصتی برای خلوت و انس بیشتر است. از این روی آن حضرت در پاسخ به دشمن که شب عاشورا قصد حمله داشت، فرمودند: «امشب را مهلت بگیرید تا به نماز و دعا بپردازیم، چون خدا می‌داند که نماز و دعا و استغفار را دوست دارم.» و این آرزوی امام حسین(ع) است که در آخرین شب زندگی خویش با علم به مصایبی که فردا برای ایشان پیش خواهد آمد رو به خدا بایستند وعبادت کنند. قرآن کریم در وصف ایشان می‌فرماید: «اَلَّذینَ اِن مَکَّناهُم فِی اَلارضِ اَقاموُالصَّلوه، آنان را که قدرت فرمانروایی در زمین بخشیدیم، اقامه نماز می‌کنند.»
امام حسین(ع) را سیدالشهدا(ع) می نامند، برتری ایشان بر سایر شهدا برآیند کدام وجه اخلاقی و معرفتی ایشان است؟
همان طور که می دانید امام حسین(ع) سید جوانان اهل بهشت هستند و این مقام رفیع، ایشان را تا مرتبه سیدالشهدایی صعود داد، اما این مقام به واسطه طاعت و عبادت پروردگار متعال به ایشان اعطا شد، زیرا آن حضرت تسلیم محض خدا بود. امام حسین(ع) با نماز خویش، تنها به پیشگاه خدا سر تعظیم و کرنش و خضوع فرود آوردند و به همین دلیل هرگز حاضر نشدند در برابر حاکمان جورخاضع و تسلیم شوند و این مقام بلند به واسطه بندگی خالص برای خدا به انسان عنایت می شود. چنانکه عبارات شورانگیز آن حضرت در دعای عرفه، بیانگر اوج بندگی و عرفان ایشان است که دعاهای آن حضرت در شب و روز عاشورا هم تداوم این عشق به بندگی وعرفان را به تصویر کشیده است.
و نماز ظهر عاشورای امام حسین(ع) در بحران جنگ اقامه شد و برخی از یاران صدیق آن حضرت در هنگام نماز به شهادت رسیدند، این مساله نشانگر چه درسهایی برای ماست؟
امام حسین(ع) به ما آموختند که باید تحت هر شرایطی فرهنگ نماز را ترویج کنیم و حتی در سخت ترین لحظات زندگی نیز از نماز یاری بجوییم. بنابراین سیره عبادی و بندگی امام حسین (ع)، آن هم در شرایط بحرانی ظهر عاشورا و توجه ایشان به نماز، از این مسأله حکایت دارد که تنها راه رسیدن به مقام قرب الهی در دنیا و لقاء ا... در آخرت، نماز است. ایشان به ما آموختند که هیچ حادثه‌ای حتی جنگ نمی‌تواند از اهمیت نماز بکاهد و حتی با نماز ظهر عاشورا تأکید کردند که نماز جماعت حتی در اوج جنگ هم ارزش و مقام بالایی دارد. بنابراین همه ما وظیفه داریم از مسیر این درس بزرگ سیدالشهدا(ع) راه رستگاری بجوییم و خود را با نماز اول وقت آن هم به جماعت، در برابر وسوسه های شیاطین و دشمنان، مسلط و مجهز نگه داریم.
نظر شما