بلکه این مسیر برای زندگی دنیوی نیز دستورعمل‌های جاویدان ارایه کرده است. چنانکه بر اساس روایات متقن معصومین(ع) و اندیشمندان دینی، فرهنگ عاشورا در دل خود سبک زندگی الهی دارد که بهره گیری مناسب از این سبک، زندگی ما را دگرگون کرده و به سمت رستگاری سوق می‌دهد. بر این اساس، پیروان سیدالشهدا(ع) در جامعه شیعی می‌توانند این سبک زندگی را مورد توجه قرار داده و بن مایه‌های امور روزمره خویش را مبتنی بر آن استوار کنند. برای واکاوی ویژگی های فرهنگ عاشورا و استفاده از آنها به عنوان سبک زندگی، با حجت الاسلام والمسلمین حبیب ا... فرحزاد، کارشناس معارف اسلامی و استاد حوزه و دانشگاه گفت و گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
جناب فرحزاد! چگونه می‌توانیم از دل فرهنگ عاشورایی به الگویی برای سبک زندگی برسیم؟
زندگی امام حسین(ع) مانند سایر معصومین بزرگوار، سرشار از درسهای خودشناسی، خداشناسی و زندگی الهی است. به خودشناسی اشاره داشتم و امام حسین(ع) در دعای پرشور عرفه این مسأله را برای همه ما بخوبی تبیین کرده اند. ایشان در فرازهایی از این دعا، خود را در برابر پروردگار متعال معرفی و نعمت های الهی را مرور می‌کنند که این مسأله گواه بر این است که خودشناسی مسیر رسیدن به خداشناسی است. این راهبرد مهم، به عنوان سبک زندگی از سوی سیدالشهدا(ع) برای ما عرضه شده تا در زندگی خود با شناخت، به وقایع هستی توجه کنیم. اما در ابعاد دیگرهم این امام همام برای ما الگو ارایه کرده اند که تمام آنها در کربلا به منصه ظهور رسیده و از این جهت عاشورا فرهنگی است برای استخراج سبک زندگی.
در فرهنگ عاشورا مهمترین وجهی که می‌تواند برای سبک زندگی ما به عنوان الگو مطرح شود، نوع رفتار، برخورد و تعاملات امام حسین(ع) در جایگاه رهبر دینی با کاروانیان عاشوراست، در این زمینه چه نکاتی قابل طرح است؟
به نکته خوبی اشاره داشتید؛ زیرا امام حسین(ع) در جایگاه رهبر دینی و امام معصوم کاروانیان کربلا را هدایت می‌کردند و ما اوج حمایت ایشان را از همه همراهیان می‌بینیم، ضمن اینکه فارغ از نقش رهبری، ایشان جایی برادر هستند، جایی عمو، جایی پدر و... اما در بررسی سفر ایشان به کربلا از ابتدا تا لحظه شهادت در می‌یابیم که آن حضرت در تعاملات و ایفای نقش‌های خود غفلت نکردند. در حقیقت کاروانیان کربلا برای این امام معصوم حکم خانواده ای را داشتند که منزل به منزل حضرت را همراهی می‌کردند. ادب و وفاداری در وجود تک تک افراد همراه سیدالشهدا(ع) موج می‌زد و به نوعی جانبازی و عبودیت حضرت در برابر خدای متعال در وجود همه از زن و مرد و کودک متجلی بود. این مسأله از این حکایت دارد که جایگاه رهبری در خانواده بسیار ارزشمند و تاثیر گذار است و اگر هدایت بزرگ قوم الهی باشد، بی‌گمان همه را به صورت زنجیره به یکدیگر اتصال می‌دهد. این نوع رفتار حضرت الگویی برای تحکیم خانواده است.
عنصر تحکیم خانواده در سبک زندگی حسینی چیست؟
همدلی و همراهی دینی مهمترین عنصر تحکیم خانواده است. در فرهنگ حسینی خدا و زندگی بر محور رضایت الهی حرف اول را می‌زند. در چنین سبک زندگی، دیگر هراسی از مرگ نیست و آنچه می‌بینیم جانفشانی در برابر حق است. چنانکه وقتی امام حسین(ع) برای سفر به کربلا مهیا شدند خانواده و دوستدارانشان نیز ایشان را همراهی کردند، چون نمونه و الگوی زندگی آنها سیدالشهدا(ع) بودند. زندگی در مدار دین، سرانجامی جز رستگاری ندارد. اگر می‌خواهیم از سبک زندگی حسینی الگو بگیریم باید تمام و کمال در اختیار خدا باشیم و در عمل اثبات کنیم که خدا باوریم. در چنین شرایطی حرفهای ما تأثیرگذار می‌شود و در هر نقشی اعم از پدر، مادر، عمو،خواهر و...که باشیم، الگویی برای دیگران خواهیم بود.
با توجه به اینکه خداباوری نقش مهمی در سبک زندگی ایفا می‌کند، امام حسین(ع) برای تبیین این مسأله مهم از چه راهبردی بهره بردند؟
نماز، مهمترین راهبرد سیدالشهدا(ع) برای تثبیت خداباوری است. در جریان سفر کربلا نماز، محور است و کاروانیان هر کدام به نوبه خود توجه ویژه به نماز اول وقت دارند. حتی این مسأله در ظهر عاشورا هم به خوبی دیده می‌شود و امام حسین(ع) در شرایط سخت جنگ هم نماز را به تاخیر نمی اندازند. نماز، محور خداباوری است و اگر در خانواده ای پدر و مادر به این مسأله اهمیت بدهند، الگوی زندگی آنها برای تربیت فرزندان، سبک زندگی دینی خواهد بود و برعکس اگر توجه به نماز در والدین کمرنگ باشد، به همان نسبت نیز اعضای خانواده خداباوری سستی خواهند داشت. بنابراین، راز زندگی خداگونه در فرهنگ عاشورایی، توجه به نماز اول وقت است.
بدین ترتیب خداباوری در سبک زندگی حسینی ما را از خودخواهی و منیت ها رها می‌کند؟
- بله، ما این مسأله را بخوبی در فرهنگ عاشورا می‌بینیم، چنانکه امام حسین(ع) به عنوان قافله سالار شهیدان از جان گذشتند تا به رضایت پروردگار برسند و در کنار ایشان هم فرزندان و یاران پاکباخته ای داشتند که جان در کف اخلاص گذاشتند تا خود را از حصار تن که منشأ خودخواهی هاست رها کنند. کربلا، سرزمین جانبازی برای خداست و عاشورا فرهنگی است که به ما می‌گوید اگر خود را پیرو سیدالشهدا(ع) می‌دانیم باید خودخواهی‌هایمان را به خاطر ایشان کنار بگذاریم که اگر این گونه باشد، چنانچه در شرایطی میان حق و باطل قرار گرفتیم، راه حسینی را انتخاب خواهیم کرد.
آزادگی و عزتمداری در سبک زندگی حسینی چه تأثیری در اصلاح نگرشهای ما در امور روزمره دارد؟
یکی از مهمترین اصول سبک زندگی حسینی، فرهنگ آزادگی و حفظ عزت در برابر باطل است. در این فرهنگ، آزاده بودن و رهیدگی از قید تعلقات مادی جایگاه ارزشمندی دارد؛ از همین روست که امام حسین(ع) در برابر سپاه کفر اعلام می‌کند که اگر دین ندارید آزاده باشید.
امام حسین(ع) به ما می‌آموزد اگر سبک زندگی ما مبتنی بر تعالیم دینی است، نباید جایی برای فرهنگ غیر دینی و باطل وجود داشته باشد. متاسفانه برخی برای اینکه به خواسته‌های مادی و رفاه دست پیدا کنند، حاضرند در برابر ظلم و سپاه کفر سر خم کنند که این مسأله با مرام حسینی منافات دارد، حال آنکه سیدالشهدا(ع) جان خود و یاران باوفایش را نثار اسلام کرد، اما هرگز ذره ای از عزت و آزادگی ایشان کم نشد و در برابر امویان کرنش نکرد. بنابراین در شرایط حاضر که جهان اسلام دستخوش ناملایمات، جنگهای مختلف و دسیسه گروه های تکفیری است؛ آزادگی امام حسین(ع) درس بزرگی نه فقط برای شیعیان، بلکه برای همه انسانهای عدالت خواه است. پس با دقت در فرهنگ عزتمداری حسینی باید نگرشهای خودمان را تغییر دهیم و سبک زندگی دینی را در فرهنگ حسینی جست و جو کنیم.
نظر شما