اما یکی از اشعاری که این شاعر دلسوخته را بیش از پیش عاشورایی کرده است، شعر «شهادتنامه» است که به حال و هوای شب عاشورا و خلوت عاشقانه سیدالشهدا(ع) و یاران باوفایشان با خدای مهربان اختصاص دارد. در بخشی از ابیات این شعر که قطعاً برای همه عاشقان مکتب حسینی آشناست، چنین آمده است:
امشب شهادتنامه عشاق امضا می شود
فردا ز خون پاکشان این دشت دریا می شود
امشب کنار یکدگر، بنشسته آل مصطفی
فردا پریشان جمعشان، چون قلب زهرا می شود
امشب بود بر پا اگر، این خیمه خون خدا
فردا به دست دشمنان، بر کنده از جا می‌شود
امشب صدای خواندن قرآن به گوش آید ولی
فردا صدای الامان، زین دشت بر پا می شود
امشب کنار مادرش، لب تشنه اصغر خفته است
فردا خدایا بسترش، آغوش صحرا می‌شود...
استاد چایچیان این شعر را در حال و هوایی متفاوت سروده و ابیات آن با دل انسان بازی می کند، در ایام حزن عزاداری سیدالشهدا(ع) و اسارت خاندان آل ا...، بی مناسبت نبود که سراغی هم از این شاعر پیشکسوت بگیریم و حال و هوای شعر عاشورایی را در کلام وی مرور کنیم.
استاد با وجود اینکه مدتی است درگیر کسالت و بیماری است، اما به خاطر نام بلند امام حسین(ع) پذیرای گفت وگو می شود، در این مجال عاشورایی همراه ما باشید.
استاد چایچیان! زندگی همه محبان امام حسین(ع) بخصوص ما ایرانی ها با شعر شهادتنامه شما انس دیرینه دارد، این شعر زیبا و شورانگیز را در چه حال و هوایی سرودید؟
پیش از ورود به حال و هوای سرودن شهادتنامه، باید بگویم که اگر این شعر در دلها جاودانه شده، به نظر خاص سیدالشهدا(ع) برمی گردد که ایشان به این شعر و همه اشعار این بنده حقیر خدا عنایت فرموده اند، بنابراین شاعری به نام حسان خسی در میقات حسینی است نه بیشتر.
اما حال و هوای سرودن این شعر به سالهای خیلی دور بر می گردد که جوان بودم و آرزو داشتم عرض ارادتی کوچک به ساحت قدسی امام حسین(ع) داشته باشم و اتفاقاً بارها و بارها به مسأله آخرین لحظات شهادت سیدالشهدا(ع) و یاران با وفای ایشان فکر می کردم، به آن لحظات خلوت عاشقانه ایشان با خدا و پس از آن به لحظات جانسوز اسارت خاندان آل ا... . در نهایت یادم هست که در شب عاشورا این ابیات به عنایت حسین بن علی(ع) به زبان من جاری شد و در حالی که بسیار منقلب شده بودم، بند بند ابیات را در کنار هم می نشاندم و این شد که شما می بینید.
در ابیات این شعر، تمامی لحظات شب شهادت امام حسین(ع) و وقایع اسارت خاندان مطهر ایشان ترسیم شده است، برای رسیدن به این تصاویر و توصیفات چقدر عاشورای حسینی را مورد واکاوی قرار دادید؟
ببینید، عاشورای امام حسین(ع)، یک انقلاب بزرگ الهی است که قلب انسان را دچار دگرگونی می کند، انقلابی که روح ما را متعالی می کند و به قیمت شهادت مظلومانه این امام مظلوم تمام شده است. یعنی انسانیت و رستگاری با خون حسین(ع) زنده مانده است و از این جهت همه ما ملزم به کسب آگاهی در این زمینه هستیم.
بنده هم به فراخور عمر، این واقعه را از زوایای مختلف بررسی کرده ام و بخصوص از مقاتل بهره بردم که نکات ارزشمندی را در خود جای داده اند. از این جهت روایت این شعر به نوعی مقتل خوانی است که از شب شهادت امام حسین(ع)، یعنی شب عاشورا، آغاز و تا اسارت خاندان عترت ادامه دارد.
در یکی از ابیات این شعر این چنین آمده که «امشب به دست شاه دین، باشد سلیمانی نگین، فردا به دست ساربان، این حلقه یغما می شود» این بیت به اوج ددمنشی و وحشی گری امویان اشاره دارد، این کینه و بغض نشان از چه مسأله ای دارد؟
در مقاتل آمده که انگشتر امام حسین(ع) نیز پس از شهادت ایشان به غارت می رود و این نشان دهنده حقیقتی است که مردم در آن دوره تاریخی نسبت به آن غفلت کردند.
آنها ولی خدا را به شهادت رساندند و حال آنکه ایشان را نمی شناختند، بنابراین وقتی بصیرتی برای شناخت امام معصوم(ع) وجود نداشته باشد، دیگر هر اتفاقی ممکن است بیفتد.دیگر حتی انگشت هم بریده می شود تا انگشتر سلیمانی به یغما برده شود. به اعتقاد من، کوفیان حقیقت امام معصوم(ع) را در کربلا ذبح کردند و حال آنکه این حقیقت با روشنگری های امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) برای همیشه تاریخ، ماندگار شد.
استاد! شما سالهاست که در حوزه شعر آیینی و عاشورایی قلم می زنید و سرشار از تجربیات گرانسنگی در این زمینه هستید، توجه به چه ویژگی هایی شعر آیینی و بخصوص عاشورایی را ماندگار می کند؟
ببینید، هدف از سرودن شعر آیینی و اشعاری در رثای امام حسین(ع)، توصیف کردن صرف از حالات و سیره زندگی ایشان نیست، بلکه باید عملکرد و مشی حسینی را از طریق شعر به دیگران منتقل کنیم. اشعار عاشورایی ما باید مبتنی بر شناخت حقیقت کربلا و قیام امام حسین(ع) باشد.در چنین شرایطی قطعاً اثرگذاری خوبی خواهد داشت.
به نظر شما چه آسیبهایی شعرعاشورایی را تهدید می کند؟
مواردی چون غلو کردن، دروغ پردازی، مستأصل و بی پناه نشان دادن امام حسین(ع) و حتی خوار کردن اهل بیت(ع) ایشان در دوران اسارت، از مهمترین آسیبها در این عرصه هستند و پرداختن به حالات چهره و توصیف کردن نقش چشم و ابروی حضرت سیدالشهدا(ع) یا حضرت عباس(ع) نیز از دیگر آسیبهایی است که در این عرصه ورود کرده است.
به اعتقاد من، این مسایل حاکی از نبود شناخت کافی در مورد این بزرگواران است و اگر حقیقت امام حسین(ع) و قیام ایشان را به خوبی درک کنیم، از نگاه های سطحی و پیش پا افتاده در مورد آنها، دور خواهیم بود.
گاهی برخی شاعران، شعرهایی می‌سرایند که بیشتر شباهت به اشعار عاشقانه دارد تا آیینی، در شعر عاشقانه، شاعر آزاد است از هر واژه و تشبیهی استفاده کند، اما در شعر آیینی نباید این گونه عمل کرد، هدف شعر آیینی توصیف صرف نیست، قرار نیست ما شکل و شمایل ائمه اطهار(ع) را در شعر آیینی توصیف کنیم، بلکه باید شناختی از عملکرد، رفتار و اهداف ائمه(ع) را بازتاب دهیم.
سیدالشهدا(ع) برای اشاعه حق قیام کردند و کافی است نگاه حق طلبانه ایشان را به خوبی درک کنیم، آن وقت اشعارمان پر مغز و محتوا خواهند شد، هر چند که در سالهای اخیر اشعار خوبی هم با محوریت امام حسین(ع) و عاشورا سروده شده است.
توصیه شما به شعرای جوانی که به عرصه شعر آیینی ورود کرده اند، چیست؟
اهل دقت و مطالعه باشند، زندگی اهل بیت(ع) را مورد واکاوی قرار دهند و همان‌گونه که رهبر انقلاب فرموده‌اند، شعر آیینی را تنها در مدح و مرثیه خلاصه نکنند، بلکه معرفت، هدایت و امر به معروف و نهی از منکر نیز از دیگر ابعاد شعر آیینی است که برای کامل شدن این منظومه باید به آنها نیز توجه داشته باشم، زیرا اگر شعر آیینی با معرفت توأم نباشد، تأثیرگذار نخواهد بود و شاعران آیینی باید در مسیر تبیین کلام اهل بیت(ع) گام بردارند.
نظر شما