حال و حوصله خواندن يك رمان 700 صفحه اي را داشته باشم؛ اما فصل اول را كه شروع كردم، نتوانستم كتاب را كنار بگذارم، حتي نتوانستم از بعضي  صفحات يا بخش هاي آن بگذرم  تا سريعتر به پايان آن برسم.«نام من سرخ» رماني است كه بايد فصل به فصل و خط به خط آن را مثل تابلوي يك مينياتور به تماشا نشست.

«نام من سرخ» يكي از بهترين آثار اورهان پاموك است كه براي او جوايز متعددي را به ارمغان آورد، از جمله جايزه بين المللي و گرانقيمت «ايمپك دوبلين» در سال 2003 ميلادي.اين كتاب كه تا كنون به 24 زبان زنده دنيا ترجمه شده، از طرف كتابخانه كنگره ملي آمريكا، جزو بيست و پنج رمان برگزيده اي شناخته شده كه تا پايان قرن 21 نظر خوانندگان را به خود جلب خواهد كرد.نشر چشمه اين رمان را با ترجمه «عين ا... غريب» منتشر كرده و بعد از آن ، چاپ ديگري از آن با ترجمه «تهمينه زاردشت» از سوي نشر مرواريد به بازار آمده است كه اين دو ترجمه تفاوت هايي در لحن و نثر با يكديگر دارند.

داستان كتاب از اين قرار است كه پادشاه عثمانی تصمیم دارد به مناسبت هزارمین سال هجرت پیامبر(ص) کتابی را به دوک ونیز هدیه کند. نقاشی های این کتاب به خواست پادشاه، باید بر اساس اصول نقاشی غربی (با در نظر گرفتن پرسپكتيو) کشیده شوند. نقاشان دربار،  وظیفه کشیدن این نقاشی ها را به سرپرستی یکی از راویان کتاب، با نام « شوهر عمه» بر عهده دارند.در این میان ، قتلی اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود  خواننده كتاب، تا پایان و گام به گام با راويان كتاب به دنبال قاتل بگردد.  به موازات ماجراي اين قتل، یک داستان عاشقانه هم در طول كتاب، جريان دارد.« کارا »  جواني نويسنده،  که دوازده سال پیش به خاطر ابراز عشقش به «شكوره»، دختر «شوهر عمه» طرد شده و به ایران آمده بود ،بعد از دوازده سال به استانبول برمي گردد و دوباره برای به دست آوردن معشوق قدیمی اش ، تلاش مي كند... .

پاموک در گفت و گو با مجله نافه درباره انگیزه خود از نوشتن این رمان گفته‌است «بین ۷ تا ۲۲ سالگی‌ام می‌خواستم نقاش شوم. بعدها وقتی نویسنده شدم همیشه دوست داشتم درباره لذت نقاشی بنویسم. می‌خواستم توصیف کنم که نقاشی کردن چه حسی دارد و یک نقاش چه عقایدی دارد.»

اين كتاب يك اثر پست مدرن است كه به شيوه روايت پلي فونيك نوشته شده است.هر فصل كتاب از زبان يكي از شخصيت ها روايت مي شود و ما صداي افراد مختلف با طرز فكرها و نگرش هاي گوناگون و لحن هاي متفاوت را در آن مي شنويم. اين اشخاص، تنها انسان ها و موجودات زنده نيستند، بلكه فصل هايي از كتاب از زبان جسد مقتول،  تصوير يك سگ، درخت، زن، شيطان و... روي پرده   نقاشي نقل مي شود و حتي يك فصل از كتاب كه نام رمان نيز از آن گرفته شده، از زبان رنگ سرخ در نقاشي ها ، روايت مي شود.

 روایتی از استانبول

حوادث اين كتاب مربوط به تركيه قرن 16 مي شود و در خلال ماجراهاي آن، خواننده به خوبي با جغرافيا، فرهنگ، آداب و رسوم مردم تركيه آشنا مي شود. گويي تمام اين كتاب از مجموعه اي نقاشي و مينياتور تشكيل شده كه كوچه پسكوچه هاي سرد و يخ زده استانبول، خانه ها و  قهوه خانه ها و مداحان( نقالان) و ... را براي خواننده  كتاب به زيبايي نشان مي دهد.

 نويسنده به بيان چگونگي روابط بين دو فرهنگ غرب و شرق مي پردازد. او در جاي جاي اين كتاب اشاره هايي به ارادت نقاشان عثماني به استاد بهزاد، مكتب نقاشي هرات ، شيراز و تبريز، و نيز به داستان خسرو و شيرين و برخي حكايت هاي شاهنامه و ... دارد.شناخت  پاموك از فرهنگ و ادبيات و هنر ايران، شگفت آور است.

خودش می‌گوید: بعضی ها معتقدند« نام من سرخ» یک رمان ایرانی است، و من همیشه این را یک افتخار بزرگ و تحسین می‌دانم....یکی از انگیزه‌های من برای نوشتن اين رمان بازآفرینی داستان‌های ادبیات کلاسیک بود. زمانی که داشتم کتابم را می‌نوشتم، از خواندن شاهنامه و خسرو و شیرین لذت می‌بردم.

داستان اين كتاب در حقيقت مواجهه شرق و غرب و نگاه حاكم اين دو فرهنگ به مقوله نقاشي و تقابل سنت و مدرنيزم است. نقاشان ایرانی و عثمانی، به مينياتور نگاهي عرفاني داشتند و به دلیل وجود اعتقادی مبنی بر پرهیز از خلق دوباره‌ جهان،در آثارشان از پرسپکتیو استفاده نمی‌کردند؛ از نگاه آنها، باید همه‌ عالم از منظر خدا مورد نظر قرار گیرد، مساوی و در یک سطح؛ حتی بسياري از آنها در اواخر عمر کور می‌شدند (یا خود را کور می‌کردند) و با نگاه درونی   و با چشم دل به نقاشی کردن ادامه می‌دادند.

در مقابل آن ، در نگاه هنرمندان دوره رنسانس غرب ، هنرمند در جایگاه خدا می‌نشیند و از او تقلید می‌کند. نام من سرخ، بین این دو نگاه تنش ایجاد می‌کند، بدون اين كه جهت گيري و اعلام موضعي در اين خصوص از سوي نويسنده مطرح شود.

قلم اورهان پاموك به قدري سحر انگيز و زيباست كه بدون شك  خواننده  پس از مطالعه اين رمان، شيفته و عاشق مينياتور خواهد شد.