به گزارش قدس انلاین زلزله یکی از ده‌ها سوانح طبیعی است که از آغاز آفرینش ذهن آدمی را به خود مشغول کرده و به مانند معمایی قرن‌ ها فکر و اندیشه او را به بازی‌ گرفته است. هر چند پیش بینی دقیق زلزله ممکن نیست ولی با توجه به وجود گسل ها، بزرگی گسل ها و سوابق زلزله خیزی یک منطقه می توان ریسک و خطر پذیری یک منطقه از دید زلزله را بررسی کرد .

آرزو علومی بایگی مدرس دانشگاه و باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان تربت حیدریه در این باره به خبرنگار ما گفت: طبق اسناد تاریخی موجود (منابع ایرانی و خارجی) در منطقه بخش مرکزی تربت حیدریه زلزله اتفاق نیفتاده است، اما این منطقه در محدوده زلزله های مخرب است و در طول قرن ها زلزله های مخرب متعددی در اطراف منطقه مورد مطالعه اتفاق افتاده است. این  منطقه در داخل پهنه بندی ریسک خطر زلزله قرار دارد و همین امر موجب می گردد که توجه به استاندارد های ساختمان سازی در بخش مرکزی تربت حیدریه را باید کاملاَ اعمال کنند.

این کارشناس تاریخ محلی در ادامه افزود: تعدادی از زلزله های تاریخی اتفاق افتاده که بطور مستقیم بر منطقه ی تربت حیدریه تاثیر داشته است و می توان آنها را در ردیف زلزله های تاریخی مخرب ایران به شمار آورد که به عنوان نمونه می توان به این موارد اشاره داشت:

زلزله 21 اکتبر 1336 میلادی که به بزرگی 6/7 در مقیاس ریشتر بود در محدوده شهرستان  خواف اتفاق افتاد. این زمین لرزه در اوایل صبح روز 21 اکتبر 1336 مطابق با دوشنبۀ 14 ربیع الاول 737 روی داد که جان 20 الی 30 هزار نفر از اهالی زوزن و میان جرد و روستاهای اطراف آنها را گرفت. پس از این زمین  لرزه بیماری وبا شیوع پیدا کرد و باعث گردید 11 هزار  نفر دیگر بر اثر این بیماری در مناطق زاوه و دوغ آباد تلف شوند.

زلزله 1619 میلادی دوغ آباد که از زلزله های مخرب و ویرانگر منطقه تربت حیدریه به حساب می آید. در محدوده ی دشت زاوه و محولات و شهر تربت حیدریه و روستاهای اطراف حدوداً 800 نفر را از بین برد. این زلزله که مطابق با سال 1028 قمری اتفاق افتاد علی رغم اینکه مردم در خارج از خانه های خود و بیشتر در مزارع و کشتزارها مشغول به کار بودند تلفات زیادی را داشته است . به طوری که اسکندر بیک منشی در تاریخ عالم آرای عباسی درباره این رویداد نقل کرده است: سانحه ديگر از علامات آسمانى آنكه در اين سال در بعضى محال ولايت زاوه و محولات‏ خراسان زلزله وقوع يافت اما در دوغ اباد نام محلى كه از قرى معموره معتبره آن ولايت است چنان زلزله عظيمى شد كه در هيچ زمان وقوع نيافته بود از صحيح القولى مسموع شد كه خانه‏ها بنوعى بر زير يكديگر فرود آمده بود كه كُل آن قصبه معموره يك تَل خاك مي نمود كه گويا هيچ آثار عمارات و علامت جدار پيدا نيست. اكثر مردمان آن بموضع جهت حصاد غلات به صحرا رفته بوده‏اند معهذا تا هفتصد بلكه هشتصد از سكنه آنجا در زير خاك ماندند. در خانه شخصى عروسى بوده قريب به فتاد نفر از عورات مجلس عروسى در زير خاك مانده از حكمت بالغه الهى آن سور و سرور به چندين تعزيه و سوگوارى تبديل يافت.

علومی بایگی همچنین بیان داشت: زلزله کاج درخت زلزله ی مهیبی دیگری بود که در 25 ماه مه 1923 مطابق با 5 خرداد 1302 در منطقه ای به نام کاج درخت واقع در قسمت غرب محدوده ی تربت حیدریه اتفاق افتاده است. این زلزله در سپیده دم، هنگامی که همه در خواب بودند اتفاق افتاد. اگر چه قدرت زلزله 8/5 ریشتر بوده است ولی قدرت تخریبی آن بالا بوده است. تعداد 818 نفر در کاج درخت و تربت حیدریه و دیگر روستاهای اطراف جان خود را از دست دادند. لازم به ذکر است که در بعضی از منابع تعداد کشته شدگان این زلزله را 2200 نفر عنوان کرده اند. این زمین لرزه تغییرات جزئی و موقتی در جریان آب زیر زمینی پدید آورد که باعث شد بعضی از روستاها متروک و رها شوند.

وی اشاره داشت: در فاصله سالهای 1619 تا 1900 زلزله های متعددی در مناطق دیگر استان اتفاق افتاد که بعضاَ تاثیر مهمی در محدودۀ تربت حیدریه نداشته است و یا در تاریخ ثبت نشده، اما در سال 1903 دو زلزله اتفاق افتاده که اولی دارای کانون سطحی در محدوده ی روستای درخش و آسیابان درخش بیرجند بوده و آثار تخریبی آن تا روستای دوغ آباد کنونی مشاهده شده است. دومین زلزله که در روز 25 سپتامبر 1903 مطابق با سوم رجب سال 1321 در ترشیز (کاشمر) اتفاق افتاد ضرر و زیان زیادی به منطقه وارد آورد. تعداد 680 نفر جان خود را در جنوب شهر کاشمر و روستاهای اطراف از دست داده و خانه های قالیبافی بیشماری ویران شدند. در این زلزله بسیاری از ساختمان ها و بناهای قدیمی مثل منار فیروز آباد و منار کاشمر که یک برج قدیمی است تخریب شدند.