خداوند و پیشوایان معصوم(ع) در آیات و روایات فراوانی سفارش و تشویق به شکرگزاریکرده و شاکران را ستوده اند. قرآن کریم میفرماید: یَا أَیُّهَاالَّذیِنَ اَمَنُوا کُلُوا مِنْطَیِّبَاتِ مَارَزَقْنَاکُمْ وَاشْکُرُوالِلَّهِ إِنْکُنْتُمْ إِیَّاهُتَعْبُدُونَ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید از آن پاکیزه هایی که روزی شما کرده ایم بخورید و اگر خدا را میپرستید سپاسش را بجای آورید (بقره: ۱۷۲) و نیز میفرماید: وَ مَنْ یُرِدْ ثَوَابَ الْاَخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهَا وَ سَنَجْرِی الشَّاکِریِنَ؛ و هر کس خواهان پاداش آن جهان باشد به او می دهیم و شاکران را پاداش خواهیم داد(آل عمران: ۱۴۵) . رسول خدا (ص) در این رابطه میفرماید: خورنده ی سپاسگزار پاداش روزه دار خداجو را دارد و اجر تندرست شاکر مانند گرفتار صابر است و بخشنده ی سپاسگزار پاداش محروم قانع را میبرد. همچنینحضرت علی (ع) بیان می دارند: کُنْ فِی السَّرَّاءِ عَبْداً شَکُوراً وَ فِی الضَّرَّاءِ عَبْداً صَبُوراً؛ در گشایش و راحتی بنده ی سپاسگزار و در تنگنا و سختی بندهای بردبار باش.
شکر عام
شکر عام تشکری است که نسبت به همه ی نعمت ها انجام میگیرد و با همه ی آنها مناسبت دارد. امیر مؤمنان علی (ع) در این باره میفرماید: شُکْرُ کُلِّ نِعْمَةٍ الْوَرَعُ عَمَّا حَرَّمَ اللَّهُ؛ سپاسگزاری هر نعمتی پرهیز از چیزهایی است که خدا حرام کرده است. هشام بن احمر میگوید: در بیرون مدینه با حضرت کاظم (ع) سواره میرفتیم امام ازمرکبش پایین آمد و سر به خاک نهاد و سجده ای طولانی کرد. پس از آنکه سر از سجده برداشت و سوار مرکب شد، عرض کردم: فدایت شوم! سجدهات طولانی شد؟ فرمودند: آری. من هر گاه نعمتی را که خدا ارزانیم داشته بیاد میآورم، دوست دارم (اینگونه) شکرش را به جای آورم. همچنین حضرت صادق(ع) میفرمایند: هرگاه خداوند نعمتی را ارزانیت کرد، دو رکعت نماز بجای آور و در رکوع و سجود آن بگو:«اَلْحَمدُ لِلَّهِ شُکْراً وَ حَمْداً» و در رکوع و سجده ی رکعت دوّم بگو: «اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذیِِ اِسْتَجَابَدُعَائیِِ وَ أَعْطَانیِِ مَسْئَلَتیِِ» سپاس خدایی را که دعایم را پذیرفت و خواسته ام را عطا فرمود.
شکر خاص
منظور از شکر خاص سپاسگزاری مخصوص هر نعمت است. نعمتپذیر باید موقعیت شناسو نعمت سنج باشد و هر فضل و بخششی را باسپاس مناسبی پاسخ بگوید. مثلاً: شکر نعمت «سلامتی» به جای آوردن عبادت خدا وکمک و رفع نیازمندی بندگان اوست و سپاسگزاری از مال و ثروت، پرداختن خمس و زکات و انفاق و احسان به مستمندان و درماندگان است. امیر مؤمنان علی (ع) در این رابطه میفرماید: شُکْرُ الْعَالِمِ عَلَی عِلْمِهِ عَمَلُهُ بِهِ وَ بَذْلُهُ لِمُسْتَحِقِّهِ؛ سپاسگزاری دانشمند بر دانشی که دارد این است که به آن عمل کند و در اختیار نیازمندان نیز قرار دهد و نیز: شُکْرُ إِلهِکَ بِطُولِ الثَّنَاءِ؛ سپاسگزاری مناسب خدا به ثنا گفتن طولانی است.
منابع:
1-آمدی. شرح غررالحکم، ج ۴: ۶۰۲ . ج ۴، .۱۶۰
2-علامه مجلسی،بحارالانوار، ج ۷۱: ۴۲.
3-فیض. محجة البیضاء، ج ۲: ۶۲.
4-کلینی. اصول کافی، ج ۲:۷۷ .
5-مهدی عزیزان. اصول اخلاق فردی: 97-100.
نظر شما