باستان شناسان اولین دست ساخته های بشر را مربوط به 800 هزار سال پیش می‌دانند که از اطراف رودخانه کشف رود خراسان به دست آمده. هر یک از آثار موزه‌ای به هنگام ساخت به عنوان یک اثر دستی قلمداد می‌شده اند و اگر امروزه، ایران به لحاظ تنوع در تولید صنایع دستی جهان، رتبه اول را داراست، نتیجه همین تاریخ کهن است. دشوار است بتوان در یک مقاله کوتاه به قطع ارتباط این حلقه مفقود شده پرداخت، ولی این سؤال اساسی است که چرا امروزه ما در سبد کالای خانواده ها صنایع دستی را خیلی کم می‌بینیم .

شناسایی گذشته خیلی کار دشواری نیست، ولی مهم این است که عوامل قهری با صنایع دستی را بشناسیم . بعد از ورود فناوری به جامعه و صنعتی شدن، ابزار و وسایل زندگی هم دستخوش تغییرات و ماشین جای دست را گرفت، کشف نفت و تولیدات و فرآورده های آن، صنایع دستی را نیز تحت تأثیر قرار داد. تورم، دستمزد بالا و گران شدن مواد و مصالح اولیه هنرمندان را در تنگنا قرار داد.

ورود صنایع دستی نامرغوب و ارزان و خارجی بویژه از کشور چین، از دست دادن بازار هدف فروش در داخل و خارج از کشور، وجود رقبای جدی در دنیا، مهاجرت روستاییان به شهرها که بیشتر تولید کنندگان را در برمی گرفتند و روی آوردن به شغل های کاذب، خروج غیراصولی و صادرات چمدانی صنایع دستی به خارج از کشور، بسته بندی نامناسب، آموزش ناکافی، حضور نداشتن شایسته در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی هنرمندان، بیمه هنرمندان، و ... یک نوع غفلت و بی هویتی را در سبد کالای خانواده ها ایجاد کرده است.

 به عنوان مثال اگر جوایز و هدایای غیر نقدی که بانک ها، سایر موسسات و ادارات در نظر می‌گیرند که رقم بسیار چشمگیری هم هست، بخشی از آن را به خرید و حمایت از صنایع دستی اختصاص بدهند به چرخه تولید و مصرف و احیای صنایع دستی و ایجاد انگیزه وشغل وتشویق هنرمندان کمک شایانی کرده اند.اگر امروزه آرامش از فضای خانه ها رخت بر بسته، یکی از دلایل آن را استفاده نکردن از ابزار و وسایل سنتی و صنایع دستی می‌توان دانست. پنجره های چوبی، جای خود را به فلزات زمخت داده اند؛ شیشه های رنگی به کار گرفته شده در تزیینات پنجره ها و نورگیرها که استفاده می‌شدند، علاوه بر زیبایی شناسی به طور طبیعی و بدون هیچگونه عوارض شیمیایی از ورود حشرات به خانه جلوگیری می‌کردند. فرش های دستباف انواع گلیم و گبه و سایر زیراندازها با رنگهای طبیعی، الوان و شاد که از دل طبیعت الهام گرفته شده بودند، جای خود را به فرش های ماشینی داده اند.انواع ظروف سفالی، مسی و خیلی از دیگر ابزار و وسایل زندگی که دل و دست و در یک کلام با عشق خلق می‌شدند به زندگی عاشقانه لبخند می‌زدند و آرامش را به خانواده هدیه می‌کردند.شاید در دنیای کنونی پیشرفت فناوری و ارتباطات برگشت به گذشته نوعی پس وارفتگی محسوب گردد، ولی در هنر اینگونه نیست.بیایید عشق، هنر، احساس و آرامش را دوباره با آوردن صنایع دستی به خانواده هایمان هدیه کنیم.

مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی

 صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی