این سفر کوتاه موجب شد به توصیه مادردرباره صحت وسقم ادعای «چشمه حضرت» از یکی از استادان تاریخ پرس و جو کنم و جواب متقن ایشان که چشمه ده سرخ از مستند ترین آثار مربوط به سفر امام رضا(ع) است تصمیمم را برای تهیه یک گزارش از این روستا که روزی میزبان امام رئوف ما بوده است راسخ ترکرد....
... در سه راهی باغچه (مشهد- نیشابور) «ملک آباد» قرار دارد که در فاصله کوتاهی به جاده‌ای با چشم اندازی زیبا ختم می‌شود. جاده‌ای که ترکیب رنگ قرمز، زرد و همراهی سبزی برگ درختان، زیبایی خیره کننده‌ای ایجاد کرده است. قبل از ورود به روستا قلعه‌ای قرار دارد که کمی به ویرانه می‌ماند و مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.(ده سرخ در 45 کیلومتری مشهد قرار دارد)
در فاصله‌های کوتاهی در جاده ده سرخ کارگران راه سازی در حال تعریض یا تعمیر جاده هستند که به گفته اهالی ده، بخشی از «جاده ولایت» است.
... «چشمه حضرت» در یک حصار سیمانی قرار گرفته که حصیرهای چوبی اطراف آن تعبیه شده و چند تابلو تنها نشانی است که در اطراف چشمه دیده می‌شود و یک بنای یاد بود که تاریخچه چشمه و مصلی که در سمت چپ چشمه است قرار گرفته است. چند پله را باید پایین بروی تا به چشمه امام برسی. آب از دالانهای کوچک سیمانی به بیرون می‌ریزد. خنک و گواراست؛ نوش جان!
اما مصلای امام هم دیدنی است. دو فرش روی زمین پهن است که غبار کفش و خاک اثر کم رنگی از گلهای قالی باقی گذاشته است. یکی از مسافران می‌گوید اینجا مصلی است. تخت امام یا همان مصلی را علفهای هرز و بوته‌های کوچک خار پوشانده است.
باورش سخت است، میراث معنوی و فرهنگی سرزمین ما این‌گونه در معرض خاک و گرما و باد قرار گرفته است. حال بماند که این مکان منسوب به امام هشتم شیعیان و تنها امام مدفون در سرزمین ماست.
تلاش برای یافتن اهالی شورای اسلامی روستا بی‌نتیجه می‌ماند. اما این اتفاق هم خالی از حکمت نیست، چون موجب شد با زائران و اهالی با صفای روستا همصحبت شوم.
* این چشمه، معجزه امام رضا ست
حاج غلامرضا نقیمی که به گفته خودش ازروستای سلطان آباد معدن نمک در نزدیکی نیشابور است، برای دیدار با دختر و دامادش به ده سرخ آمده است، اطلاعات خوبی درباره «چشمه حضرت» دارد. او می‌گوید:
در این چند باری که برای زیارت به این روستا آمده ام،امام جماعت اینجا گفته است که این روستا یکی از ثابت ترین قدمگاه‌های امام رضا است. من آن قدمگاه معروف که درنزدیکی نیشابور است هم رفته‌ام اما حاج آقای روستا می‌گفت: این قدمگاه از همه ثابت تر است. این زمین هم که می‌بینید مصلی امام رضا(ع) است که با یارانش در آن نماز خوانده است. هرکس اینجا می‌آید دو رکعت نماز برای امام (ع) می‌خواند.
این پیرمرد 67 ساله در بین صحبت‌هایش مدام تأکید می‌کند «من که سوادی ندارم، اما از علما و روحانیت شنیده ام که اینجا قدمگاه امام رضا(ع) است.»
اوکه دقایقی قبل برای وضو گرفتن از پله‌های چشمه پایین رفته بود و با آستین‌هایی بالا زده برگشته بود تا پاسخ پرسشهايم را بدهد، می‌گوید: آب همه جا پاک کننده است اما این آب، معجزه امام رضا(ع) است و خاصیتش با بقیه آبها و چشمه‌ها فرق می‌کند. مردم روستاي اطراف از این آب برای شفای بيماران می‌برند.
حاج غلامرضا معتقد است اینجا هم مثل حرم، متعلق به امام رضاست و برای من محترم است. او ادامه می‌دهد: وقتی به زیارت آقا می‌روم، می‌دانم که امام شفا دهنده ونجات دهنده در دنیا و آخرت هستند، به حرم که می‌روم ذره‌ای در دریای زائران حرم آقا هستم.
آقای نقیبی با چشمانی به اشک نشسته از دردمندی و غریبی اش در حرم امامی می‌گوید که خود نیز غریب است. به اینجای کلام که می‌رسد اشکهای حاج غلامرضا بر گونه‌های چروکیده و آفتاب سوخته‌اش می‌غلتد. پیرمرد روستایی که به گفته خودش سوادی ندارد از غربت امامش چه می‌داند که این‌گونه چشمهایش بی‌تاب می‌شود و اشکهایش جاری؟ حاج غلامرضا می‌گوید همان حس غریب را اینجا کنار چشمه حضرت هم دارم چون قدوم آقا امام رضا (ع) بر این خاک گذاشته شده است. او معتقد است هرجایی که نام و نشانی از امامان باشد برایش عزیز است، حتی اگر همه عالم هم بگویند که این‌گونه نیست.
* حرمت این چشمه از آب زمزم بالاتر است
سکینه رضا زاده را از ابتدای ورودی روستا عصا به دست می‌بینم. از زیارت و عکس گرفتن‌هایم که مدتی می‌گذرد پیرزن خوش برخورد ده سرخی تازه به چشمه رسیده است. او که به گفته خودش فقط 70 سال دارد و البته با خنده از پاسخ دادن هم فرار می‌کند، آثار خستگی راه بر چهره ندارد. گرچه کمرش خمیده شده، اما ایستاده به سؤالاتم پاسخ می‌دهد.
از او می‌پرسم:حاج خانوم از «چشمه حضرت» چه میدانی؟، می‌گوید: درباره چشمه در تاریخ نوشته‌اند که امام هشتم(ع) که به ده سرخ تشریف آورده‌اند، اینجا آب نبوده و چون ظهر بوده می‌خواستند نماز بخوانند عصای مبارکشان را به زمین زدند و آب بالا آمده ودر این زمینی که اینجا می‌بینید با همراهانشان نماز خوانده اند.
سکینه خانوم مدعی است وقتی امام رضا(ع) نمازشان را تمام می‌کنند اهالی ده سرخ از امام می‌خواهند در روستا بمانند و بچه هایشان را «ملا» کنند، اما امام قبول نکرده وبه سمت توس می‌روند. او می‌گوید: رفتن امام رضا(ع) و نماندن ایشان در ده ما هم امر خدا بوده است.
او با دست جاده‌ای را نشان می‌دهد که از طریق آن از ملک آباد به ده سرخ آمدیم و کارگران مشغول بازسازی آن هستند. سکینه خانوم ادامه می‌دهد: امام (ع) از همین جاده به سمت مشهد رفته اند. الان دارند جاده را می‌سازند و اسمش را هم «جاده ولایت» گذاشته اند.
اطلاعات حاجیه خانوم برایم جالب است. از او می‌پرسم: این چشمه برای مردم ده سرخ چه جایگاهی دارد؟، پاسخ می‌دهد: عالمان می‌گویند حرمت این چشمه از آب زمزم بالاتر است. چون این چشمه به دست امام رضا(ع) ایجاد شده و این مصلی هم قدمگاه امام رضا(ع) است. مردم به این چشمه خیلی اعتقاد دارند چون عظمت و ارزش چشمه حضرت در مفاتیح و کتابها نوشته شده. او ادامه می‌دهد: حاج آقای روحانی دو سه سالی است که به ده سرخ آمده و تلاش می‌کند این چشمه ومصلی درست شود. می‌گویند بودجه اش را هم ریخته اند و به زودی اینجا را می‌سازند.
*دیگهای نذری درمراسم نماز باران
سکینه خانوم به دفتر خاطراتش هم نگاهی می‌اندازد و گرچه معتقد است خیلی هم از قدیمی‌های روستا نیست! اما حاضر می‌شود از خاطراتش و گذشته ده سرخ و چشمه حضرت برایمان بگوید. او این‌گونه ادامه می‌دهد: قدیم ترها که من بچه بودم این چشمه این‌طوری نبود. دو- سه پله می‌خورد. «چشمه حضرت» به همان شکل اولیه بود و پیرمردی اینجا می‌آمد و آب را تمیز می‌کرد. مردم روستا از همان زمانی که من یادم می‌آید احترام زیادی به چشمه و مصلی امام رضا(ع) می‌گذاشتند.
او معتقد است، برکت حضور امام رضا(ع) برای مردم این روستا معجزات زیادی داشته. او به جوانی اشاره می‌کند که چند سال پیش در زمستان و یخبندان از کوچه شیب روبه‌روی چشمه کنترل خودرو را از دست می‌دهد و به داخل «کال» کنار چشمه می‌افتد، اما اتومبیلش روی لاستیک درون کال می‌افتد و جوان بدون کمترین جراحتی از کال خارج می‌شود. پیرزن ده سرخی از دیگهای «بلغور راه خدا» و «حلیم» می‌گوید که در ایام شهادت امام رضا(ع) و یا وقت نماز باران در همین مصلی برپا می‌شود و هرکس به اندازه وسعش به آن دیگهای نذری کمک می‌کند. پیرزن ده سرخی با همان لبخند برلب خدا حافظی می‌کند چند گام آن سوتر برمی گردد و می‌گوید بعد نماز بیایید خانه ما، ناهار در خدمت باشم. از او تشکر می‌کنم و برایش آرزوی سلامت و طول عمر.
*120 خادم افتخاری برای یادگارامام هشتم(ع)
صدای اذان ظهر از امامزاده سید عبدالعزیز به گوش می‌رسد. نماز جماعت در همان امامزاده که بالای تپه است برگزار می‌شود.
سخنرانی حاج آقای رفعتی که پیرامون تاریخچه روستا و ماجرای سفر، چشمه و نماز امام رضا(ع) در ده سرخ است به پایان می‌رسد. از روحانی کوشایی که به گفته اهالی روستا پیگیر احیا و بازسازی چشمه حضرت ومصلای امام بوده است می‌خواهم درباره فعالیتهای صورت گرفته در این رابطه بگوید. وی که مدیر اجرایی مجموعه امامزاده، چشمه ومصلی حضرت رضا(ع) است، درباره وضعیت ظاهری چشمه ومصلی می‌گوید: متاسفانه بازسازی این دو یادگار امام هشتم(ع) خیلی زودتر باید آغاز می‌شد.
او ادامه مي‌دهد: از دو سال گذشته به صورت ویژه به این منطقه توجه شد. ما هرساله در ایام میلاد امام رضا(ع) برنامه‌های ویژه‌ای داریم، اما این برنامه‌ها به تنهایی کفایت نمی‌کرد و باید به بحثهای زیر بنایی مثل احیای بنای چشمه و مصلی و امامزاده و نیز جاده ولایت هم پرداخته می‌شد. او می‌گوید: یکی از نقاط اصلی جاده ولایت ده سرخ است.
او که جزء کارگروه جاده ولایت بوده، ادامه می‌دهد: مستندترین اثر به جای مانده از امام رضا(ع) که در همان کارگروه و پس از انجام پژوهشهای فراوان مطرح شد، «ده سرخ» است.
حجت الاسلام رفعتی می‌گوید: از بین 900 نفراهالی روستا، 120 نفر خادم افتخاری این مجموعه فرهنگی هستند. با این همت مردمی و نیز همکاری برخی نهادها مانند اداره کل اوقاف استان خراسان خوشبختانه این مکان از آن مهجوریت پیشین خارج شده و مسافران بسیاری از زائران حضرت رضا(ع) که از وجود این مکان اطلاع یافته اند به ده سرخ می‌آیند. پیش از این زائران به 500 نفر در ماه هم نمی‌رسید، اما در حال حاضر ماهانه ده هزار زائر به این روستا می‌آیند که برای این زائران برنامه‌های فرهنگی خاصی تدارک دیده ایم.
*بی توجهی مسؤولان گردشگری به یک اثر ثبت شده ملی
وی در پاسخ به این پرسش که «چرا با وجود این اماکن تاریخی مستند این روستا تاکنون به قطب گردشگری تبدیل نشده است؟» می‌گوید: بي‌توجهي دست اندرکاران مربوط عامل اصلی مهجوریت این منطقه است. به عنوان نمونه وقتی همایشی مانند جاده ولایت برگزار می‌شود، باید کار به صورت میدانی و کاربردی پیگیری شود. در حال حاضر سهم ده سرخ از برپایی همایش جاده ولایت چه بوده است؟ این پرسش باید در این همایش پاسخ داده شود. در حالی‌که کار خاصی صورت نگرفته است. وی درباره کوتاهی‌های صورت گرفته توسط اداره میراث فرهنگی و گردشگری می‌افزاید: چشمه و مصلی امام رضا(ع) به نام «تخت امام» ثبت ملی میراث فرهنگی است، اما همکاری قابل توجهی با مجموعه ندارند. شاید در سال یک بار آن هم پس همایش جاده ولایت سری به اینجا بزنند و بروند.
مدیر اجرایی مجموعه فرهنگی ده سرخ ادامه می‌دهد: ما از مدیر کل میراث فرهنگی هم کمک خواسته ایم و اسنادش را هم داریم، اما مورد توجه واقع نشده است.
*بازسازی «زمزم رضوی» به همت مردم
رفعتی در ادامه با اشاره به پیشرفتهایی که این قدمگاه امام هشتم(ع) در سالهای اخیر داشته، اظهار می‌دارد: اینجا اگر پیشرفتی هم داشته به سبب کمکها و همت مردم است. ما با هتلها، مساجد بسیج و سپاه تفاهمنامه‌هایی امضا کرده ایم تا مسافران و زائران امام(ع) را برای بازدید به «ده سرخ» بیاورند، ضمن اینکه اداره کل اوقاف استان، هم در بعد فرهنگی و هم در بعد بودجه به این مکان کمک خوبی داشته است.
وی درپاسخ به این پرسش که احیای این منطقه در چه مرحله‌ای قرار گرفته، می‌گوید: چشمه و مصلی چون یک اثر تاریخی و اعتقادی است باید یک کار کارشناسی صورت می‌گرفت، به همین منظور چندین طرح برای بازسازی و احیای آن ارایه شده است که طرح نهایی تصویب و بودجه تخصیص داده شده و ان شاا... بزودی بازسازی فضا و جاده به مرحله نهایی خواهد رسید.
*ده سرخ میقات الرضا شود
رفعتی درباره ارتباط مردم این روستا با امام رضا(ع) می‌گوید: مردم ده سرخ سابقه‌ای مذهبی دارند و وجود آثار منتسب به امام هشتم(ع) در این منطقه کمک کرده که اتصال آنها به امام بیشتر شود. به همین مناسبت در فرهنگ عمومی مردم روستا مراسم و برنامه‌هایی برای عرض ارادت به امام رضا(ع) وجود دارد، مانند دیگهای نذری و یا گله داران روستا سالانه گوسفندی را نذر مجموعه می‌کنند. افزون براین در محل مصلی امام مراسم دعا و نیایش به مناسبتهای مختلف مانند دعای ندبه، شبهای قدر و ... برگزار می‌شود.
«زمزم رضوی» عبارتی است که حجت الاسلام رفعتی برای چشمه حضرت رضا به نیت احیای این مکان گذاشته است. وی در پايان عنوان می‌کند: «ده سرخ» باید باب ورود و منزلگاه تشرف به مشهد و میقات باشد. زمین به مساحت 4 هکتار برای احداث زائر سرا تهیه شده، اما متاسفانه هزینه‌ای برای ساخت و تجهیز این مکان نداریم که با مساعدت مسؤولان و مومنان خیر ان شاا.... در آینده‌ای نزدیک این اتفاق هم صورت بگیرد و ما شاهد رونق قدمگاه حضرت رضا(ع) در ده سرخ باشیم. من یقین دارم در این صورت زائران امام هشتم(ع) ضمن بهره مندی از یادگار آن حضرت در این روستا از مواهب طبیعی این منطقه که بسیار دیدنی وچشم نواز است نیز بی‌نصیب نخواهند ماند.
نظر شما