ضمن توجه به شرایط اقتصادی کشور و با عنایت به ماهیت گردشگری از نگاه رفتار شناسیِ این صنعت چهار نوع گردشگر وجود دارند:گردشگری با هدف مشاهده طبیعت و استفاده از مواهب و نعمات خدادادی ،گردشگری به منظور بازدید از اماکن تاریخی و باستانی ،گردشگری به منظور دیدارهای جغرافیایی و آب و هوایی و گردشگری مذهب محور .
با توجه به وجود اماکن زیارتی و فرهنگی در کشورمان به ویژه وجود مرقد مطهر امام هشتم شیعیان ایران ,مشهد مقدس همواره مورد توجه مسلمانان جهان بوده است و همه عاشقان اهل بیت آرزومند زیارت بارگاه نورانی امام هشتم هستند.قائل شدن احترام برای تربت پاک مشهد به عنوان دارالزهد و دارالمومنین همواره سرلوحه اعمال مستحبی بوده و در تمام دوران تاریخ حتی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از آن هم ساکنان سعادتمند مشهد و زائرین احترام ویژه ای برای حرم مطهر قائل اند.
با این حال در سفر اخیر به مشهد شاهد مناظری بودم که باعث تاسف عمیق اینجانب و هر بیننده دلسوزی می گردد. چرا که احترام به مشهد مقدس به عنوان شهر امام رضا علیه السلام بر عهده همه گردشگران داخلی و خارجی است.
در سفر اخیر بانوانی را مشاهده کردم که با آرایش های غیر متعارف و با پوشش ظاهری نا مناسب بسیار راحت در اطراف حرم حضور داشته و متاسفانه همراه با چنین مناظر آزار دهنده ای ، شاهد حضور گردشگران غیر ایرانی بودم که بسیاری از آنها جوانانی بودندکه به همراه خانواده و یا به تنهایی به قصد سفر زیارتی و گردشی به این شهر مقدس آمده بودند.جوانان یاد شده که به زبان فارسی تکلم نمی کردند با صدای بلند با بیان الفاظی ناشایست خنده سر داده و هنگام مواجهه به این گونه زنان مرتکب رفتارهای کلامی ناپسند می شدند و در این میان مردم شریف و دین مدار مشهد به ویژه کسبه محترم اطراف حرم مطهر با نگاهی حزن آلود و بعضا خشمگین به این گونه افراد نگریسته و حتی در مواردی بانوان محجبه زائر یا مشهدی در پاره ای از موارد به این گونه از افراد تذکر می دادند .
امر به معروف و نهی از منکر ،این رفتار بسیار اصیل ،موثر و تاثیر گذار متاسفانه در مشهد مقدس کمرنگ شده است .شاید در مواقعی که اینجانب به حرم مشرف شده اینگونه رفتارها را ملاحظه نکرده ام و امیدوار هستم امر به معروف و نهی از منکر همچنان در این شهر و در ایران اسلامی مورد توجه همگان قرار داشته باشد . اما به عنوان یک شیعه و علاقمند به اهل بیت معصومین به ویژه امام رضا (علیهم السلام ) لازم است نکاتی را به استحضار مسئولین و دست اندرکاران فرهنگی و انتظامی مشهد مقدس برسانم.
علی رغم وجود نیروهای بسیار متعهد و متدین در مشهد مقدس لازم است نظام امر به معروف در قالب رفتاری بسیار متین در این شهر ایجاد و نهادینه شود .
بی تردید به بهانه افزایش گردشگری وگرداندن چرخ اقتصاد کشور نمی توان هر رفتارنابهنجاری را پذیرفت .مسلما این رفتارها در کاهش گردشگران مومن و متدین بی تاثیر نخواهد بود همچنان که آمارها نشان می دهد تعداد زائران مشهد مقدس در دهه های قبل به مراتب بیشتر از ماه ها و دو سال اخیر بوده است .
به عنوان یک رفتار شناس لازم میدانم به این موضوع اشاره کنم جوانان و مردان جوان غیر ایرانی که مرتکب رفتارهای خلاف اخلاق اسلامی در خیابانها،معابر و بازارها می شوند آیا به این موضوع واقف هستند که در کدامین مکان مقدسی دست به چنین رفتارهای ناپسندی می زنند؟آیا آنها به دیگر افراد اجازه می دهند در کشورشان با نگاهی هرزه به نوامیسشان بنگرند؟
با توجه به درآمد زایی گردشگری لازم است گردشگران به این موضوع اگاه باشند که باید در چارچوب قوانین و مقررات جاری ایران اسلامی به ویژه در اماکن مقدسه رفتار کنند تا به اهداف گردشگری خود دست بیابند.بدین معنی که گردشگری در اشکال مختلفی از جمله زیارت،سیاحت،بازدید از اماکن تاریخی و طبیعی به گونه ای باید صورت بگیرد که در زمان ورود گردشگران به کشور, آنها را با ارائه جزوه و بروشور به مطالب یاد شده و قوانین جمهوری اسلامی رهنمون کرد تا شاید دیگر شاهد رخداد اینگونه رفتارها نباشیم .
و اما به بانوان ایرانی _ که متاسفانه برخی از آنها با آرایشهای غیر متعارف و بسیار زننده در خیابانهای اطراف حرم ظاهر می شدند _ باید یادآور شد که در پاره ای از موارد شخصا مشاهده کردم بانوان غیر ایرانی مخصوصا بانوان عرب با حجاب های کامل و با نگاهی بسیار محقر به چنین زنانی نگاه کرده و آنها را مورد شماتت و انتقاد قرار می دادند .
آیا صحیح است برخی از بانوان ایران اسلامی، الگوی منفی رفتاری برای دیگر گردشگران باشند؟بدون هر گونه شائبه سیاسی و جناحی باید خاطر نشان شد روحانیت معزز و بزرگوار خراسان رضوی به ویژه مشهد مقدس و نهادهای فرهنگی به ویژه سازمان گردشگری و میراث فرهنگی که اخیرا با مدیریت فردی متدین و شناخته شده اداره می گردد لازم است در چنین زمینه هایی تمهیدات مناسبی اندیشیده و با ایجاد اتاق فکر فرهنگی ابعاد و جوانب آسیبها و معضلات رفتاری در گردشگری را مورد بررسی دقیق قرار دهند .بی تردید در صورت غفلت و بی توجهی به مسائل یاد شده به زودی شاهد وقایع و مناظری خواهیم بود که در فردای قیامت باید پاسخگوی امام معصوم علیه السلام و ارواح طیبه شهدا باشیم.
* آسیب شناس اجتماعی و استاد دانشگاه
نظر شما