این برنامه زنده به تهیه کنندگی کوروش انصاری جزو اولین تولیدات تلویزیونی است که به طور تخصصی و متمرکز به شعر معاصر توجه و تمامی حواشی و اخبار پیرامون این مسأله را به طور اختصاصی بررسی می‌کند.
این برنامه که با اجرا و کارشناسی سعید بیابانکی پخش می‌شود، هر هفته از منتقدان و شاعران معاصر دعوت می‌کند تا پیرامون یک موضوع مشخص صحبت کنند. در این برنامه همچنین بخش‌های مختلفی گنجانده شده که شعر معاصر را از نگاهی خاص و متفاوت تر مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد.
در خصوص «نقد شعر معاصر» با سعید بیابانکی، مجری این برنامه گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
چه شد که سیما برای اولین بار به فکر برنامه‌ای تخصصی با موضوع شعر افتاد؟
- بعد از انتصاب دکتر غلامرضا غلامی به مدیریت شبکه چهار، کل فضای این شبکه دگرگون شد. با توجه به اینکه مدتی برنامه‌های زنده در تلویزیون کمرنگ شده بود، طرحی از سوی شبکه چهار ارایه شد تا این شبکه که «شبکه دانایی» نام گرفته است، برنامه‌هایی در حوزه‌های مختلف مثل تئاتر، شعر، سینما، کتابخوانی، معماری، گرافیک و هنرهای هفت گانه داشته باشد که هر شب تحت عنوان برنامه نقد چهار اجرا شود. این برنامه هر شب به یک هنر می‌پردازد و یکشنبه به شعر اختصاص پیدا کرده است.
پیش از این هم سیما برنامه‌هایی با موضوع شعر مثل «مشاعره» و «قند پهلو» داشت، اما این برنامه اولین برنامه‌ای است که به شعر و مخاطب خاص آن اختصاص یافته و هدفش تفنن نیست و فقط شعر است.
- بله، این اولین برنامه جدی تلویزیون با محوریت شعر است که به صورت زنده پخش می‌شود و هدف برنامه هم ایجاد چالش است. بحث‌های چالشی بین میهمانانی که به این برنامه دعوت می‌شوند، رد و بدل می‌شود تا برنامه برای بیننده جذاب باشد.
در هر برنامه دو میهمان داریم که این میهمان‌ها یا شاعرند یا پژوهشگر. این افراد اگر چهره تلویزیونی نباشند، چهره‌های ادبی هستند که بعضی از آن‌ها برای اولین بار به تلویزیون می‌آیند و فقط به خاطر نوع برنامه و فضای جدیدی که برای آن چیده شده، به دعوت ما پاسخ داده‌اند و شروع نقد شعر معاصر با موضوع اخوان ثالث بود تا تراز برنامه برای مخاطب مشخص شود. در این برنامه صدای اخوان پخش شد که مورد اقبال قرار گرفت. برنامه بعدی در مورد سهراب سپهری بود و سومین برنامه درباره حسین منزوی بود که این برنامه هم مورد توجه قرار گرفت. این برنامه، نخستین برنامه ویژه‌ای بود که بعد از انقلاب به منزوی می‌پرداخت و قرار شد اگر شبکه زمانی را در اختیار ما قرار داد، در یک ویژه برنامه دیگر، باز هم به این شاعر بپردازیم. دو برنامه بعدی هم که همزمان با تاسوعا و عاشورا بود، به نقد شعر عاشورا پرداخت.به نظرم این برنامه می‌تواند برای شعر کشور مرجع علمی شود. متأسفانه جوانان امروز اهل مباحث نظری و مطالعه نیستند و بیشتر به دنبال گشت و گذار در شبکه‌های مجازی و انتشار شعر خودشان هستند. در این شرایط این برنامه مجالی فراهم می‌کند تا چند حرف حساب راجع به شعر بشنوند. این برنامه بخش دیگری هم دارد که برنامه‌های ادبی کشور مثل شب‌های شعر، جشنواره‌ها و کنگره‌های ادبی را پوشش می‌دهد. همچنین شعرخوانی شاعران از بخش‌های دیگر این برنامه است که تعدادی از این شعرخوانی‌ها یا به صورت زنده و یا ضبط شده داخل استودیو انجام می‌شود و بعضی از شاعران هم که شهرستانی هستند، به صورت تماس تلفنی اشعارشان را می‌خوانند. البته این قسمت‌ها هنوز پخش نشده است و به مرور به برنامه اضافه می‌شود. به هرحال تلاش برنامه سازان این برنامه این است که جنگ ادبی در خصوص شعر اتفاق بیفتد که در این جنگ هم مباحث کارشناسی باشد و هم شعرخوانی و مردم هم با نقد و نظر و یا پاسخ به پرسش‌های ادبی که در برنامه طرح می‌شود، در این برنامه مشارکت داشته باشند.
برنامه کاستی‌هایی دارد که به مرور رفع خواهد شد، مثلاً یکی از این موارد زمان معین شده برنامه است که این زمان برای شعر که ثروت ملی ما محسوب می‌شود، بسیار کم است.
برای افزایش زمان برنامه، پیشنهادی به مدیران داده شده است؟
- من پیشنهاد داده‌‍‌‌ام زمان برنامه را به دو ساعت افزایش دهند. این پیشنهاد در دست بررسی است تا مشخص شود برنامه آن قدر جذابیت دارد که مردم را دو ساعت پای تلویزیون بنشاند یا نه. به هرحال مخاطب این برنامه خاص است و همه تلاش برنامه سازان این است که گستره مخاطب را افزایش دهند.
البته شعر، موضوعی است که مخاطبان زیادی دارد و فقط مخاطب خاص ندارد. مطمئناً اگر بخش‌های گفته شده به برنامه اضافه شود، دایره مخاطب گستره تر خواهد شد.
- ما به خاطر مشکلات مالی که سال‌هاست گریبان رسانه ملی را گرفته است، به سختی می‌توانیم زمان برنامه و یا بخش‌های دیگری را افزایش دهیم. چون اضافه کردن هر بخش مستلزم هزینه پرسنل و نیروی فنی است و اگر ما بتوانیم حامیان مالی جذب کنیم، می‌توانیم برنامه را ارتقا دهیم. این حامیان مالی می‌توانند مؤسسه‌های علمی، فرهنگی و یا اقتصادی باشند که به میدان بیایند و برنامه را حمایت کنند.
یکی از معضل‌های مهم شعر امروز، قهر مخاطب با مجموعه‌های شعر و نخریدن و نخواندن آن‌هاست. گنجاندن بخش معرفی کتاب می‌تواند این معضل را رفع کند. برای این مسأله چه چاره ای اندیشیده شده است؟
- این برنامه تلاش کرده برای شاعرانی که گمنام هستند، اما آثار خوبی سروده‌اند، عرصه‌ای فراهم کند. مثلاً از آن‌ها دعوت کند در استودیو حاضر شوند و اشعارشان را بخوانند و یا مجموعه‌های شعر آن‌ها را معرفی کند.
اما در بخش معرفی اثر مهم‌ترین مسأله، کتابی است که از رسانه ملی معرفی می‌شود، چون یک نوع تبلیغ محسوب می‌شود. این اثر باید به تراز شعر کشور نزدیک باشد و متأسفانه بسیاری از مجموعه شعرهایی که در حال حاضر منتشر می‌شود، قابلیت معرفی از رسانه را ندارند. بخش معرفی کتاب کار سختی است که یک گروه متخصص آن را انجام می‌دهد، چند نفر شاعر، منتقد و کتاب‌شناس کتاب‌های پیشنهاد داده شده را بررسی می‌کنند و بعد از تأیید این گروه، تیزر معرفی اثر ساخته می‌شود.
آیا در این برنامه مباحث موضوعی هم مطرح می‌شود، مثلاً جریان‌های شعر امروز یا مسایلی مثل حضور شعر در فضای مجازی؟
- روزی که ما با مدیر شبکه چهار صحبت کردیم، دغدغه‌های شاعران را مطرح کردیم و گفتیم، در کشور ما چند گفتمان در مورد شعر وجود دارد و این گفتمان‌ها حیات دارند و قانونی‌اند و مخاطب دارند. یک گفتمان متعلق به شاعران انقلاب و یک گفتمان دیگر متعلق به شاعران جبهه روشنفکری است و گفتمان آزاد که متعلق به هیچ گروهی نیست و این برنامه قرار است از همه جریان‌ها که قانونی‌اند، استفاده کند و شبکه هم موافقت کرده و به ما قول مساعدت داده که ما بتدریج وارد این مباحث می‌شویم . به هر حال این برنامه تا به حال شاعر محور بوده، اما قرار است به موضوع‌هایی مثل حضور شعر در مطبوعات، فضای مجازی، نقد شعر و شیوه‌های جدید ارایه شعر با توجه به دنیای مجازی پرداخته شود. ضمن اینکه در مواقع خاص مثل فرارسیدن بهمن ماه راجع به جشنواره شعر فجر و چگونگی آن صحبت خواهیم کرد و دیدگاه‌های موافق و مخالف را درخصوص این جشنواره خواهیم شنید تا مدیریت کلان فرهنگی با جنبه‌های مختلف آشنا شود و درست تصمیم بگیرد. البته این برنامه برای دعوت از میهمان هم جلسات زیادی می‌گذارد و بحث می‌کند.
نظر شما