این‌ها قسمتی از دیالوگ ماندگار زنده‌یاد «خسرو شکیبایی» در سریال «خانه سبز» خطاب به همسرش بود که پس از قهر، لب از سخن گفتن فرو بسته بود. این مقدمه را گفتم تا زود‌تر بروم سر اصل مطلب؛ کمرنگ شدن فرهنگ گفت‌و‌گو در خانواده‌های ایرانی و خشکیدن این چشمه محبت بین آن‌ها.
باورتان می‌شود، ما، همین چند نفر که زیر یک سقف مشترک با هم زندگی می‌کنیم، فقط روزی ۱۷ دقیقه با هم صحبت می‌کنیم؟ اگر بدانیم این زمان احتمالا شامل گفتن جملاتی مانند این می‌شود که «بیایید سر سفره غذا سرد شد و...»، «بچه بنشین پای درس و مشقت و...»، «بزن آن کانال می‌خواهیم اخبار ببینیم...» و یکسری مکالمات دیگر که رنگ و بویی از چشمه‌سار جوشان محبت ندارند، واقعیت تلخ‌تر می‌شود.

 رابطه مستقیم طلاق با کم شدن رابطه گفتاری
در این زمینه با دکتر مجید ابهری جامعه‌شناس و استاد دانشگاه گفت‌وگو می‌کنم. او معتقد است، سبک زندگی ما ایرانی‌ها که مبنای بسیاری از رفتارهای فردی و اجتماعی است و گفتار، طرز غذا خوردن، راه رفتن و لباس پوشیدن و برقراری روابط عاطفی و اجتماعی را شامل می‌شود، تحت تاثیر جنگ نرم و تهدید فرهنگی قرار گرفته است.
وی تأکید می‌کند: یکی از اصلی‌ترین نمادهای سبک زندگی، رفتار خانوادگی و مهارت زناشویی و فرزند پروری است که متاسفانه در دو دهه گذشته بویژه 10سال اخیر با تاثیر از شبکه‌های ماهواره‌ای و بخشی از فضای مجازی، از مسیر خود منحرف شده و کم کم هویت اصلی خود را از دست داده است.
این جامعه‌شناس تصریح می‌کند: یکی از پیامدهای تغییر سبک زندگی، افزایش آمار طلاق و تنش‌های خانوادگی است و این ناهنجاری بر اساس کمرنگ شدن مهارت‌های خانوادگی بوده و اصلی‌ترین اهرم در این مهارت گفتمان و رابطه گفتاری است.
ابهری تأکید می‌کند: هم اکنون بر اساس یک پژوهش علمی که روی بیش از ۶ هزار خانواده در شهرهای تهران، اصفهان، شیراز، مشهد، ابهر و رودبار انجام شده، رابطه گفتاری در میان خانواده‌های ایرانی به ۱۷ دقیقه رسیده است.
وی ادامه می‌دهد: یعنی زمانی که باید برای صحبت کردن در خانواده صرف شود با تماشای فیلم‌ها و سریال‌ها یا در شبکه‌های اجتماعی و پای گوشی‌های تلفن همراه هدر می‌رود و این موضوع سبب سرد شدن روابط عاطفی، گسست نسل‌ها و اختلافات زناشویی شده است.

 سفره‌های بی‌برکت تک نفره
این آسیب‌شناس اجتماعی می‌گوید: اگر دیروز خانواده هنگام غذا خوردن دور سفره‌ای صمیمی گرد هم جمع می‌شدند و ضمن صرف غذا از حال و اوضاع یکدیگر با خبر می‌شدند، اما حالا فرزندان نسل‌های چهارم و پنجم، پیتزا و پاستا را می‌شناسند، اما کوفته و فسنجان را نه دیده‌اند و نه می‌شناسند، به خاطر اینکه امروز سفره‌های تک نفره در خانه‌ها باب شده است.
ابهری گفت‌و‌گو را سبب حفظ سلامت خانواده می‌داند و می‌افزاید: از نگاه رفتار‌شناسی همین دور سفره نشستن یا پیک نیک‌های خانوادگی، میهمانی‌های فامیلی گرفتن و به بهانه‌های مختلف از حال یکدیگر خبردار شدن از عوامل تحکیم روابط عاطفی بوده‌اند، در حالی که امروز نسل‌های حاضر از برکات این دور همی‌ها بی‌بهره‌اند و حتی بسیاری از اقوام خود را نمی‌شناسند.

 بازی اشکنک دارد
او معتقد است هر چه فرصت تعامل و گفت‌و‌گو بین اعضای خانواده کمتر شود، به‌‌ همان میزان ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی در جامعه افزایش خواهد یافت.
ابهری می‌گوید: امروز دوستان افراد، به تبلت و گوشی همراه تبدیل شده است، نسل لوس خواستار همیشه برنده بودن حاصل دوستی با همین بازی‌های رایانه‌ای است، دیگر در بین کودکان نمی‌شنویم که «بازی اشکنک دارد سر شکستنک دارد»، گریه‌ها با خنده‌ها پوشش داده نمی‌شود، افسردگی، انزوا جانشین نشاط و مراودات شده و همه این‌ها پیامد کاهش ارتباط گفتاری در بین خانواده است.
وی با اشاره به ارتباطات دنیای مجازی و گپ و گفت‌هایی که در آن با دوستان و خانواده رد وبدل می‌شود، می‌افزاید: ارتباطات مجازی، جایگزین ارتباطات چهره به چهره و رودر رو محسوب نمی‌شود، چون وقتی کسانی را دوست داریم و با آن‌ها از نزدیک ملاقات می‌کنیم، هورمون اکسی توسین که هورمون عشق است در بدن ما ترشح می‌شود که موجب نشاط و سلامتی است، یک صورتک خنده هیچ‌وقت احساس شادی واقعی را منتقل نمی‌کند و عاطفه بین افراد را تحریک نمی‌کند.
محمود یزدانی، کار‌شناس ارشد مشاوره خانواده نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما با تأکید بر اینکه ارتباط کلامی سنگ بنای صمیمیت است و اگر خوب گذاشته نشود، در کارکرد نهاد خانواده اشکال ایجاد می‌کند، ادامه می‌دهد: اینکه اعضای یک خانواده با هم کم حرف می‌زنند، دلیلش این است که با هم صمیمی نیستند، فقدان صمیمیت سبب می‌شود رشته کلامی که بین آن‌ها ایجاد می‌شود خیلی زود گسیخته شود.

 باهم بد صحبت می‌کنیم
وی یکی از دلایل کم شدن ارتباط کلامی را بد صحبت کردن افراد با یکدیگر می‌داند، تا حدی که طرفین ترجیح می‌دهند در حد اشاره به برخی مکالمات ضروری با هم حرف بزنند و سپس به سرعت آن را پایان بدهند.  یزدانی می‌گوید: اگر حرف‌هایمان را در خانه رصد کنیم، احتمالاً در حد گفتن برخی خواسته‌ها و توقعاتی است که پدر، مادر و فرزندان هر یک از دیگری دارند، که نتیجه آن سرد و بی‌روح شدن محیط خانواده است.  وی تأکید می‌کند: وقتی پیوسته من نوجوان یا همسر مورد انتقاد قرار می‌گیرم و تنها حرف‌هایی که در خانه رد و بدل می‌شود به گرفتن ایراد از من بسنده می‌شود و خبری از تمجید و احترام نیست، من هم ترجیح می‌دهم با موبایلم صحبت‌ کنم و این طور می‌شود که آدم‌ها به سمت اشیا می‌روند.
وی با اشاره به اینکه خوب صحبت کردن در اسلام یک فضیلت است، نقطه شروع بسیاری از دعوا‌ها در نهاد خانواده و جامعه را پیامد بد صحبت کردن می‌داند و می‌افزاید: باید مراقب باشیم هنگام گفت‌و‌گو یا صدا زدن یکدیگر حسن خطاب داشته باشیم.
وی ادامه می‌دهد: در حدیث کسا می‌بینیم که بانوی بزرگ اسلام حضرت زهرا (علیه‌اسلام) فرزندانشان را با عناوین «یا قره العینی» و ثمره فؤادی» به معنای «‌ای نور چشمم» و «میوه دلم» مورد خطاب قرار داده‌اند، حالا چقدر از مادر‌ها و پدرهای ما این حسن خطاب را مد نظر دارند و همسرشان را چطور صدا می‌کنند، مگر قرار است صمیمیت از کجا آغاز شود، از همین خطاب‌های زیبا شروع می‌شود، محبت می‌آفریند و سپس ادامه پیدا می‌کند.