نخست باید از دوستانی که پرسش‌هایشان را برای ما ارسال می‌کنند، تشکر کنیم.
مسأله ارتداد، یکی از مباحث مهم اعتقادی ـ فقهی دین ماست. در کتاب فرهنگ قرآنی جلد دوم صفحه‎ 552 به نقل از کتاب‌های «مفردات راغب؛ لسان العرب» این‌گونه آمده است:
ارتداد از «ردد» در لغت به معنای بازگشت و در اصطلاح، بازگشت از دین حق و اسلام، به سوی کفر و شرک است.
مرتد، مسلمانی است که خدا یا رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) را انکار کند، یا به طوری منکر یکی از ضروریات دین شود که انکار او به انکار رسالت برگردد. مرتد دو گونه است: مرتد فطری و مرتد ملی.
ارتداد آثاری مانند حبط عمل، مُهر خوردن قلب، خسارت دنیایی و آخرتی، ذلت، کفران نعمت، محرومیت از آمرزش الهی، محرومیت از هدایت الهی، شقاوت، فسق، ضررها و خسارت‌های دیگری را به همراه دارد.
در قرآن به ارتداد بلعم باعورا، ارتداد بخشی از بنی اسرائیل در زمانی که رهبر آن‌ها (موسی علی نبینا و آله و علیه السلام) به کوه طور رفته بود، ارتداد سامری، ارتداد منافقین و همچنین ارتداد عده‌ای در صدر اسلام که یهود و نصارا به دوستی و ولایت برگزیدند، اشاره شده است.
اما حکمت حکم ارتداد در اسلام چیست؟ در هر مجموعه‎ زنده‎ای «سیستم دفاعی» وجود دارد تا از هر گونه هجمه بیرونی و درونی، به سلامت آن مجموعه دفاع کند. سیستم دفاعی بدن انسان را تصور کنید. در بدن انسان اگر سیستم دفاعی تعبیه نمی شد، کوچک‌ترین باکتری و ویروسی می توانست در بدن خود را تکثیر کند و در کوتاه مدت، تمام بدن انسان را از آن خود کند و فساد را به بالاترین شکل ممکن آن به وجود بیاورد. انسان زنده و مرده را مقایسه کنید. بدنی که حیات ندارد در مدت کوتاهی فاسد می‌شود، به نحوی که تحمل چند ساعته آن غیر ممکن می شود و سریع باید به خاک سپرده شود. دین هم اگر بخواهد زنده باشد و یک نظام تشریفاتی نباشد، به حکم عقل باید حریم امن دینداری حفظ شود و هر چیزی که بخواهد دین مردم را مورد استهزا قرار دهد، باید محدود شود. سختگیری به کسی که بخواهد دین و دینداری را مورد استهزا قرار دهد، ضمانت اجرایی نظام دینی محسوب می شود برای حفظ شاکله‎ دینی جامعه.
در صدر اسلام اتفاقی افتاد که نقل آن خالی از فایده نیست. عده‌ای از مشرکین به خاطر سست کردن فکر و اندیشه مسلمانان، نقشه‎ای کشیدند که از صبح تا عصر به صورت تک تک به رسول خدا(صلی الله علیه و آله) رجوع کنند و اظهار بدارند که مایلند به دین اسلام بگروند و همه در ظاهر به دست رسول خدا(صلی الله علیه و آله) مسلمان شوند و در آخر روز همگی با هم اعلام عمومی کنند که این دین به درد نمی‎خورد و همان بت‎پرستی بهتر است و همگی با هم موجی ایجاد کنند و اعلام برگشت از دین را در  میان تازه مسلمانان هم به وجود بیاورند. اینجا بود که آیات 64 تا 74 سوره‎ توبه نازل شد و حکم ارتداد از سوی خدا بیان شد. (علاقه‌مندان به مطالبی که در ذیل آیات در تفسیر المیزان آمده است مراجعه کنند.) پس حکمت نزول این حکم، حفظ اسلام و فضای امن جامعه اسلامی از توطئه‎هایی از این دست و تشکیک در مبانی اعتقادی جامعه اسلامی است. والا اگر کسی به دنبال اعلام عمومی برگشتش از اسلام نباشد و نخواهد در اعتقاد مسلمانان تردید وارد کند، احکام متفاوت و آسان‌تری خواهد داشت.
خوانندگان ارجمند می توانند پرسش های دینی خود را به شماره 903270003 پیامک کنند.