یک تکه گلیم خاطره‌ای ماندگار از سفری نوروزی به غرب کشور است. گلیمی که از یک بازارچه نوروزی خریداری کردم و حالا رج به رج بافته‌هایش، ذهنم را به خاطراتی خوش از سرزمینی بهشتی گره می‌زند. اگر برنامه سفر در تعطیلات نوروزی دارید بدانید که حتماً سری به بازارچه‌های نوروزی بزنید. بازارچه‌های موقت نوروزی سال 95 از جاهای دیدنی در هر شهری است که هنرمندان آن شهر، همه بضاعت‌شان را در غرفه‌ها به نمایش می‌گذارند. در‌این باره با دکتر بهمن نامور مطلق، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور گفت و گو کردیم که می‌خوانید.
نوروز چه ظرفیت‌هایی برای آشنایی و آشتی مردم با هنرهای صناعی دارد؟
نوروز،آیین کهن ما ایرانیان است البته در تمدن‌ها و فرهنگ‌های دیگر هم چیزی شبیه نوروز وجود دارد. آنها هم روز نویی برای سال جدید دارند اما هیچکدام،آیین کاملی همچون عید نوروز‌ایرانیان ندارند.ایران تنها کشوری است که در استقبال از بهار، آیین‌های کاملی را ارایه داده و ما میراث دار رسوم ارزشمندی هستیم. در چند سال اخیر، کشورهای دیگر هم به آن توجه کرده‌اند و به تعداد کشورهایی که آیین نوروز را برپا می‌کنند، اضافه شده است. در واقع‌ایران سیاسی به ایران فرهنگی گسترش یافته و آیین منحصربفرد نوروز به کشورهای دیگر جهان هم تسری پیدا کرده است. نوروز، موهبتی است که از گذشتگان برای ما به یادگار گذاشته شده است. همه حوزه‌ها در نوروز به نوعی نوزایی می‌رسند. نوروز جشن امید، تحول، نوزایی است و‌این تحول تنها مربوط به تحول آدمی‌نیست بلکه تحول در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی در جامعه را نیز شامل می‌شود. باید برنامه ریزی داشت که بتوانیم تحولی در احوال کاری مان نیز داشته باشیم.
من روی واژه «آیین» تأکید دارم چون آیین‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند. یک سری، آیین‌های گذار و تشرف هستند که باعث می‌شود افراد از یک وضعیت به وضعیت دیگری تغییر کنند همچون آیین ازدواج برای گذر از تجرد و آیین‌های مربوط به فوت و بلوغ اما برخی از آیین‌ها، آیین‌های تقویتی هستند. می‌آیند که میثاق‌ها و عهد ما را یادآوری و تقویت کنند.
نوروز در کدام دسته قرار می‌گیرد؟
نوروز،آیین تقویتی است یعنی هرسال برگزار می‌شود تا برخی از پیوندهای عمیق انسانی را به او یادآوری کند. پیوند انسان با طبیعت که با سبزه و سیزده به در و نمادهای دیگر به خوبی آن را یادآور می‌شود. پیوند انسان با انسان که به واسطه دیدو بازدیدها انجام می‌گیرد. پیوند انسان با گذشته و با مردگان که با گلاب افشانی به گورستان در آخرین پنج شنبه سال انجام می‌شود. پیوند انسان با خدا، با خویشتن و با جامعه از دیگر‌این پیوندهاست. یکی دیگر از پیوندهایی که آیین نوروزی یادآوری می‌کند پیوند با فرهنگ، سنت و هویت ماست.این بخش از پیوند می‌تواند مرتبط با هنرهای سنتی و صنایع دستی هم باشد. نوروز می‌آید که میثاق‌ها را یادآوری کند. ما به واسطه آیین‌ها به خودمان بازمی‌گردیم. به همین دلیل، عناصر فرهنگی ما در آیین‌هایمان حضور جدی دارد مثل همین سفره هفت سین. چندسالی است که در ازدواج هم پوشیدن لباس‌های سنتی یا شبه سنتی رایج شده که اتفاق مبارکی است. امیدواریم هربار که نوروز می‌شود رجوعی به هویت خودمان داشته باشیم که صنایع دستی، بخش مهمی از این هویت است.
برای عرضه و فروش، صنایع دستی باید «دیده شود»، برای نمایش بهتر‌این آثار چه تدبیری دارید؟
بزرگترین بازارچه‌های سال، بازارچه‌های نوروزی هستند و‌این فرصت را برای دست اندرکاران صنایع دستی به وجود آورده تا آثارشان را در بزرگترین بازار سال به نمایش بگذارند. بازاری که مشتریان عمده آن گردشگران و مسافرانی از نقاط مختلف ایران و جهان هستند. بیش از 600 بازارچه نوروزی در سراسر‌ایران برپا می‌شود که صنایع دستی را برای گردشگران و مردم بومی‌عرضه می‌کند.این بازارچه‌ها هر سال رو به توسعه است و تعداد غرفه‌های امسال هم نسبت به سال گذشته بیشتر شده است. همچنین در تعداد بازارچه‌های نوروزی و فروش صنایع دستی هم افزایش داشتیم. سال گذشته اتحادیه صنایع دستی برخی استانها اعلام کردند که دیگر محصولی برای فروش ندارند و در‌ایام تعطیلات نوروزی، کالاهایی را که در انبارهایشان مانده بود توانستند بفروشند.
چطور می‌شود میان مردم و صنایع دستی ارتباط بهتری برقرار کرد؟
باید در نوروز صنایع دستی را در میان مردم ترویج داد و به نوعی گفتمان‌سازی و فرهنگ‌سازی ایجاد کرد. علاوه بر چرخش و رشد مالی که انتظار هنرمندان است باید در‌این ایام کاری کرد تا خرید صنایع دستی در میان مردم رونق یابد. برای همین در کنارغرفه‌های فروش صنایع دستی، یک غرفه را به فرهنگ‌سازی و توضیح در زمینه ارزش واقعی صنایع دستی‌ایرانی اختصاص دادیم. همچنین برای ملموس تر شدن‌این موضوع، در کنار غرفه‌های بازارچه‌ها، غرفه‌های کارگاهی هم برگزار می‌شود تا مردم از نزدیک با روند تولید صنایع دستی آشنا شده و متوجه ارزش واقعی‌این آثار بشوند. بایستی از همه بضاعت استانها و شهرستان‌ها استفاده شود تا صنایع دستی بومی‌هر منطقه به معرض نمایش در بیاید.
صنایع دستی چه جذابیت‌هایی دارد که گردشگران را به خرید مجاب کند؟ هم از نظر قیمت و هم ارزش هنری...
در بازارچه‌های نوروزی، تولیدکنندگان حضور دارند و واسطه‌ای نیست پس قیمت‌ها، مطلوب‌تر است. از طرف دیگر،ایرانی‌ها دوست دارند که هرجا می‌روند، از آن منطقه با خود سوغاتی ببرند که خاطره‌هایشان را حفظ کند.
در واقع با خرید صنایع دستی، هویت را به خانه‌هایشان می‌برند. خود من به واسطه ظروف و صنایع دستی که از مناطق مختلف ایران خریداری کردم، سفرهایم را به یاد می‌آورم. فعالیت دیگری هم از سال گذشته آغاز کردیم به نام کارگاه گردی یعنی گردشگرانی که به مناطق مختلف ایران می‌روند از کارگاه‌های تولید صنایع دستی هم بازدید کنند. به نظرم همین دیدن و گاهی هم مشارکت کردن در تولید آثار هنری، برای گردشگران تبدیل به خاطره‌ای ماندگار می‌شود ضمن اینکه گفتمان سازی با صنایع دستی هم اتفاق می‌افتد. مردم باید بدانند که یک هنرمند برای ساخت صنایع دستی چقدر زحمت می‌کشد و می‌بینند که قیمت تولیدات سنتی بالا نیست. بیش از 800 کارگاه را برای تعطیلات نوروزی شناسایی کرده‌ایم که آماده پذیرایی گردشگران هستند.
سال آینده، آخرین سال فعالیت دولت یازدهم است و باید نهایت تلاش و همت خود را به نمایش بگذاریم. امیدوارم سال 95 که به نوعی سال نتیجه گیری است را به یک سال طلایی در حوزه صنایع دستی تبدیل کنیم. اگر سال جدید را با نوروزی پربار آغاز کنیم می‌توانیم در کل سال به موفقیت‌های درخور‌این حوزه نیز دست یابیم و رشد مثبت صنایع دستی را تداوم بخشیم.
چه برنامه‌هایی برای سال‌آینده دارید؟
با توجه به زیرساخت‌هایی که در‌این چند سال آماده کردیم و با توجه به گشایش‌هایی که امیدواریم بعد از برجام شکل بگیرد پیش بینی ما این است که اگر اتفاق خاصی نیفتد، روند روبه رشدی داشته باشیم و سال آینده از‌این فرصت به بهترین شکل استفاده کنیم. ما از دوره تخریب صنایع دستی که دولت قبل به یادگار گذاشته بود داریم فاصله می‌گیریم. امیدواریم زیرساخت‌هایی که در‌این یکی دو سال آماده کرده‌ایم جواب بدهد و سال آینده، سال خوبی برای صنایع دستی باشد. پیش بینی می‌شود که در سال آینده اعتبارات و اختیارات ما هم افزایش یابد چون به مجلس و سازمان میراث، طرح‌هایی ارایه کردیم که اهمیت صنایع دستی را بیش از گذشته متوجه شوند.
در بحث صادرات هم اتفاقی خواهد افتاد؟
صنایع دستی یک بخش صادرات محور است که حداقل یک سوم از محصولاتش برای صادر کردن به کشورهای دیگر است. مذاکراتی در‌این راستا انجام شده و امیدواریم حمایت‌هایی از جمله مشوق‌های صادراتی صورت بگیرد تا تاجران‌این حوزه از فرصت به وجود آمده، استفاده کنند.
نظر شما