دلایل رونق گردشگری سلامت
دکتر سهیل نجفی مهری، فعال گردشگری سلامت می‌گوید: گردشگری سلامت  به دو علت انجام می‌شود؛ نخست به دلایلی همانند کمبود امکانات تخصصی و فناوری‌های نوین پزشکی در کشور مبدأ و دوم پرهزینه بودن خدمات پزشکی و یا نوبت‌های طولانی مدت برای برخورداری از خدمات حمایتی بیمه‌های درمانی در کشورهای توسعه یافته مانند کانادا، آمریکا و اروپای غربی. بدین‌ترتیب تمایل اتباع این کشورها  برای سفر به کشورهای در حال توسعه مانند هند و مالزی رو به فزونی است، چنانکه آمار نشان می‌دهد، تعداد گردشگران سلامت به مقصد کشورهای در حال توسعه  از آمریکا از میزان 330  هزار نفر، به یک میلیون و 250 هزار نفر در سال 2014  افزایش داشته است.

 خیزش آسیابرای فتح بازارهای سلامت
شواهد حکایت از آن دارد که گردشگری سلامت در آسیا با تکیه بر حضور 6 کشور برتر این حوزه در چشم‌انداز2020 گام‌های بلندی برخواهد داشت.
دکتر نجفی مهری که مدیریت یک شرکت بزرگ گردشگری را برعهده دارد، می‌گوید: در حال حاضر کشورهای آسیایی در حال توسعه همانند هند، سنگاپور، تایلند، تایوان  و مالزی مقصد مناسب گردشگری سلامت برای کشورهای پیشرفته و توسعه یافته است، چنانکه هند دارای رتبه دوم این صنعت در جهان است، زیرا آنچه که این کشور را از سال 2001 تا امروز به مقصد گردشگری سلامت تبدیل کرده، وجود بیمارستان‌های مجهز و برخورداری از نشان استانداردهای جهانی  کیفیت در گردشگری سلامت، پرسنل درمانی آموزش دیده و مسلط به زبان‌های خارجی ، فعالیت  بخش خصوصی در این صنعت ، معافیت‌های مالیاتی و مشوق‌های مالی دولت برای بخش خصوصی فعال در این زمینه و همچنین  فراهم بودن و هماهنگی زیرساخت‌های گردشگری با حوزه  گردشگری سلامت بوده است.
وی می‌افزاید: یکی  ازعوامل حائز اهمیت  در این باره وجود قیمت‌های رقابتی برای خدمات پزشکی در این کشور نسبت به سایر کشورهای رقیب است. برای نمونه یک عمل جراحی قلب در کشور آمریکا 40 تا60 هزار دلار، در سنگاپور30 هزار دلار ، در تایلند 12تا15 هزار دلار و در هند فقط بین سه تا 6 هزار دلار هزینه دارد، ضمن آنکه  هزینه‌های سفر، اقامت و تغذیه فرد و همراهان نیز به همین نسبت در هند کمتر است.

   این راه پر سنگلاخ
با توجه به آنچه گفته شد، کشور ما در این زمینه با چه چالش‌هایی مواجه است؟
دکتر نجفی مهری می‌گوید: به نظر می‌رسد طی سه سال اخیر با تشکیل سازمان ها ، شوراها و گروه‌های مرتبط ، برای ایجاد یک تفکر و جریان سیستمی، تأکید بیشتری صورت گرفته که قابل تأمل است، اما گاه این حرکت ها  کند بوده و  قبل از آنکه مشوقی برای ایجاد نهادهای فعال و قانونمند بخش خصوصی باشد، مانع محسوب می‌شوند.  بنابراین جا دارد برای کاهش این مسایل به صنعت گردشگری سلامت در کشور نگاهی عمیق تر و نقادانه داشت.

  نقش قرابت‌های مذهبی و قومی
وی ادامه می‌دهد: اگر بر این اعتقاد باشیم که به دلیل جایگاه به دست آمده ایران در بین برخی کشورهای عرب زبان همسایه همانند عراق  و همچنین کشور آذربایجان، سفر اتباع آن کشورها به ایران فزونی یافته، فرصت مناسبی است که با ارایه خدمات گردشگری سلامت به این کشورها، توسعه این صنعت را در ایران آغاز کنیم. باید دانست در واقع به دلیل ضعف ارایه خدمات، تخصص و فناوری‌های نوین پزشکی در این کشورها و علاقه مندی به دلیل  قرابت‌های مذهبی و قومی، «ناخواسته» فرصت سازی برای این صنعت  فراهم  شده است. بر ناخواسته بودن این فرصت تأکید می‌کنیم، زیرا زیرساخت‌های مورد نیاز این صنعت با تعداد مسافران ورودی به کشور هماهنگ نبوده است. به عبارت دیگر، با ورود مسافران  که- با تأسف بیشتر از طریق دلالان غیررسمی و غیرحرفه ای انجام می‌شود- این بیماران از خدمات درمانی برخوردار می‌شوند و دولت و نهادهای مرتبط در مقابل یک عمل انجام شده قرار می‌گیرند و تنها تماشاگرند.

  تضاد منافع بین سازمان‌های دولتی
این فعال و مدیر تورهای گردشگری اضافه می‌کند: بعد از تشکیل کارگروه‌ها و شورای عالی راهبردی، تضاد منافع بین سازمان‌های مدعی متولی گردشگری سلامت ایجاد شد. از یک طرف وزارت بهداشت با تشکیل واحد گردشگری سلامت و صدور بخشنامه ها، مدعی متولی بودن این صنعت است و از طرف دیگر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به دلیل موضوعیت، مدعی است. نتیجه جلسات این کارگروه‌ها و شورای راهبردی، اگر چه منجر به تدوین دستورالعمل‌ها شد، اما در مقام اجرای دستور العمل ها، ناهماهنگی‌های اجرایی خود را نشان داد، به نحوی که تاکنون با وجود مصاحبه ها و آمارهای ارایه شده، حتی یک شرکت گردشگری سلامت موفق به دریافت لوح مجوز گردشگری سلامت بر اساس آیین نامه جدید نشده و هنوز پرونده در کش و قوس اداری بین سازمان‌هاست.
 چنانکه وزارت بهداشت همزمان آیین نامه ارزشیابی شرایط مراکز مجاز به ارایه خدمات درمانی به بیماران خارجی را تدوین و تحت عنوان بخش بیماران بین الملل پیگیری می‌کند که اصل این ارزشیابی و نظارت ستودنی است، اما از آنجا که این مراکز بر اساس این دستور العمل مجاز به دریافت هزینه‌های درمان تا سه برابر تعرفه‌های درمانی رایج هستند، به دلیل این مجوز در افزایش قیمت ها ، قدرت رقابت برای جذب بیمار خارجی محدود می‌شود. برای نمونه هزینه جراحی قلب در ایران طبق تعرفه معمول  حدود هشت تا 10هزار دلار برآورد می‌شود، اما در این آیین نامه تا سه برابر، یعنی تا حدود 30هزار دلار برآورد شده که امکان رقابت با هند را ندارد.  

  استخدام پزشک به‌عنوان مدیر فنی
این فعال گردشگری سلامت می‌افزاید: همچنین در آیین نامه شرکت‌های تسهیل گر خدمات گردشگری سلامت، مؤسسه مربوطه باید قراردادهای محضری با یک پزشک عمومی به عنوان مدیرفنی منعقد کند. شورای راهبردی گردشگری و وزارت بهداشت معتقدند که این مدیرفنی مسؤولیت بیمار را از بدو ورود به ایران به عهده دارد. اگر چه در شرح وظایف وی ارسال آمار به وزارت بهداشت پیش بینی شده، اما دیگر مسؤولیت‌ها بخوبی تبیین نشده است. بیمار در یک مرکز درمانی تحت درمان قرار می‌گیرد و آن بیمارستان خود مدیر فنی داشته و بر اساس منشور بیمار در قبال بیمارش مسؤولیت دارد. برخی معتقدند،  بدون آنکه به افزایش هزینه‌های مؤسسه ناشی از استخدام پزشک مدیر فنی توجه شود، در واقع وزارت بهداشت این مؤسسه‌ها را به عنوان جایگاه شغلی جدید برای پزشکان عمومی در نظر گرفته است، زیرا مسؤولیت‌ها و شرح وظایفی که برای پزشک مدیر فنی در مؤسسه پیش‌بینی شده، بخوبی توسط یک کارشناس ارشد پرستاری نیز قابل انجام است.
بنابراین برخی از فعالان این حوزه همانند گذشته  فعالیت خود را ادامه می‌دهند، بدون آنکه وارد عرصه آیین‌نامه جدید و هزینه‌های تحمیلی حاصل از اجرای برخی از مواد این آیین نامه  شوند.

   الگو گرفتن از کشورهای موفق
وی تأکید می‌کند: با وجود قابلیت‌های کشور در جذب گردشگران این حوزه، باید با مطالعات تطبیقی، الگوهای دیگر کشورها را مورد نظر قرار داد و ساختارهای مورد نیاز را ایجاد و ساختارهای موجود را هم راستا و هماهنگ  کرد. به این ترتیب  کشورهای هدف برای ما فراتر از همسایگان خواهند بود و مرزهای گردشگری سلامت به کشورهای اروپایی و آمریکا  گسترش می‌یابد. باید توجه کرد که یک بیمار اروپایی یا آمریکایی را نمی توان در محله‌های خاص موجود در تهران که بسیاری از بیماران عرب سکنی می‌کنند، اقامت داد، بلکه باید هتل ها و مراکز اقامتی متناسب با نیازها فراهم باشد.
دکتر نجفی ادامه می‌دهد: بنابراین باید برای تسهیل در این زمینه به تشکیل اتاق‌های گردشگری سلامت با کشورهای مبدأ، شرکت فعال بخش خصوصی در نمایشگاه‌های بین المللی اروپا و آمریکا، برخورداری بیمارستان‌ها از نشان‌های استاندارد بین المللی، مجوز استفاده از شبکه‌های بین المللی در تبلیغات، تسهیلات صدور روادید برای برخی کشورها که مشتریان شاخص در این زمینه دارند، معافیت‌های مالیاتی و مشوق‌های دولتی برای فعالان بخش خصوصی توجه کرد.