در میان سیل مردم از پیر و جوان که با احترام خاصی، در دومین جمعه ماه رجب، در گرداگرد خانه خدا مشغول طواف بودند؛ زنی باردار با چهره ای سرشار از آرامش، عاشقانه دور کعبه می‌گردید و در حالی که قطرات اشکَش سیل آسا بر گونه هایش سرازیر بود، زیر لب می‌گفت: «پروردگارا! به تو ایمان آورده ام و به آنچه کتاب و پیامبر از سوی تو آمده ایمان دارم. پروردگارا! من به آیین جدم حضرت ابراهیم خلیل، که بنیانگذار این خانه کهن است، ایمان دارم. پروردگارا! تو را سوگند می‌دهم به حق بنیانگذار این بیت و به حق این مولودی که در شکم دارم، این درد را بر من آسان بگردان».
آری! فاطمه بنت اسد در حال نجوای با پروردگار بود که در میان چشم‌های حیرت زده زائران، خانه خدا شکافته شد و مادر علی(علیه السلام) پای در بیت عتیق گذاشت و آن‌گاه دیوار به جای خود بازگشت ... راستی چه کسی باور می‌کرد که سنگ خارا آغوش بگشاید و زن بارداری را در خود جا دهد؟ کلید داران کعبه برای باز کردن قفل تلاش کردند، اما بی حاصل بود.
همه در حیرت بودند تا اینکه ساعت‌هایی به اندازه سه شبانه روز متوالی طی شد، دیوار کعبه باز شد و فاطمه بنت اسد به همراه مولود مبارک و مطهرش بیرون آمدند و این چنین بود که خورشید این بار از میان کعبه طلوع کرد... .
همزمان با فرارسیدن 13 رجب و سالروز میلاد خجسته حضرت علی(علیه السلام)، بی مناسبت نبود که در این فضای نورانی، گریزی هم به اخلاق در سیره زندگی مولای متقیان بزنیم و به همین منظور، گفت‌وگو کردیم با استاد اخلاق و معارف اسلامی حجت الاسلام والمسلمین سیدمهدی طباطبایی که در ادامه می‌خوانید.

 جناب استاد طباطبایی! مهم‌ترین نکته در انقلاب نبوی صدر اسلام، توسعه اخلاق در میان امت بود، اما این رکن مهم درسیره زندگی حضرت علی(علیه السلام) چه جایگاهی داشت؟
همان طور که اشاره کردید رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در ابتدای بعثت خود توسعه اخلاق و تکمیل فضایل معنوی را سرلوحه انقلاب خود قرار دادند و تأکید داشتند که انسان در پناه حفظ اخلاق به رشد و تعالی می‌رسد. حضرت علی
(علیه السلام) نیز که دست پرورده وحی و رسالت بودند، همین رویه را در تمامی سطوح زندگی خود پیاده کردند.
از نظر مولای متقیان، اخلاق، مهم‌ترین رکن رشد و بالندگی روحی است و مادام که در جامعه ای اخلاق، محور اصلی باشد، آن جامعه دچار انحراف نخواهد شد.

 آن حضرت برای پیاده کردن اخلاق، توجه آحاد جامعه را به چه نکته ای جلب کردند؟
محور تفکر مولی الموحدین همان مسیری قرار داشت، که رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) طی کردند، ضمن اینکه در دوره نبی مکرم اسلام فرازونشیب‌هایی بود که ماهیتا با دوران حضرت علی(علیه‌السلام) تفاوت داشت. اما حضرت در هر شرایطی مردم را سفارش به تقوای الهی می‌کردند. در نگاه ایشان، تقوا نیرویی معنوی و روحی است که بر اثر تمرین پدید می‌آید و به نوبه خود آثار و نتایجی دارد که از آن جمله، پرهیز از گناه و سهل و آسان شدن آن است. آن حضرت تأکید داشتند، تقوا با ارزش ترین سرمایه و امتیاز فرد و جامعه اسلامی است که در سایه آن تمام مشکلات و مفاسد برطرف می‌شود.
ایشان توجه به تقوا را زمینه ساز توسعه اخلاق دینی در جامعه می‌دانستند و از آن به عنوان دژی مستحکم در برابر انحرافات یاد می‌کردند.
  اما نخستین پیشوای شیعه با وجود انحرافات و بدعت‌هایی که در دوران حیات حضرت از سوی حکومت در متن جامعه تزریق می‌شد، در چه شرایطی مبانی تقوا را در میان مردم گسترش دادند؟
اگرچه مولای متقیان از خلافت بر حق مسلمین محروم بودند و 25 سال خانه نشینی اجباری را بر جنگ و نفاق در جامعه اسلامی ترجیح دادند، اما باز هم دست از توسعه اخلاق برنداشتند. آن حضرت به شیوه‌های کاملاً شفاف و کاربردی دست به اصلاح اخلاق در جامعه زدند. ایشان با استفاده از ظرفیت خطابه، خطبه‌های ارزشمندی را به مردم عرضه کردند که همه آن خطابه‌ها در دل
نهج البلاغه جمع است. در تمام مطالبی که از سوی حضرت به مردم عرضه می‌شد، سفارش به تقوای الهی در رأس همه مسایل قرار داشت. مجموعه خطبه‌ها و کلمات آن حضرت، نه تنها برای مردمان دوران حکومت علوی، بلکه برای تمامی نسل‌ها و در دوران‌ گوناگون، بهترین منشور انسان سازی و خداشناسی است.
 
  مهم‌ترین راهبرد حضرت برای عملیاتی شدن تقوا در میان آحاد جامعه اسلامی چه بود؟
علی(علیه السلام) همواره و در هر شرایطی مسلمانان را به عبادت پروردگار و تمسک جستن به دعا و نیایش توصیه می‌کردند. ایشان عبادت را سپر دوری از گناه، فرصت نزدیکی به خدا و توسعه دهنده تقوا می‌دانستند. از منظر آن حضرت عبادت متشکل از ذکر و یاد خدا و چشم پوشی از غیر اوست و تا به آن اندازه ارزش دارد که خداوند هدف از خلقت جن و انس را عبادت آن‌ها معرفی کرده است. ایشان توجه به نماز را یکی دیگر از راهکارهای دوری از شیطان و علاقه‌مندی به پیشه کردن تقوا از سوی انسان برمی شمردند و تاکید داشتند، نماز را بخوبی مراعات کنید و فراوان نماز بخوانید. چنانکه نماز در سیره علوی پروازی روحانی به سوی خدای متعال بود و ایشان هنگام نماز، خودشان را از دنیا و تعلقات آن جدا می‌کردند. آن حضرت در روایتی زیبا در باب جایگاه نماز فرمودند: «نماز گناهان را همچون برگ‌های پاییزی می‌ریزد و غل و زنجیرهای معاصی را از گردن‌ها می‌گشاید.»
 
  اما یکی دیگر از وجوه اخلاقی زیبای مولی الموحدین، انفاق و
یتیم نوازی ایشان است، چه نکاتی را در این زمینه قابل طرح می‌دانید؟
تمام وجود حضرت علی(علیه السلام) غرق در این صفات برجسته بود، ایشان همواره در رفع نیاز نیازمندان و رسیدگی به فقرا سرآمد دوران خود بودند. آن حضرت با حفر چاه، تلاش برای آبادانی زمین‌ها، کشت درخت و توسعه بناهای عمومی همچون مساجد همواره چهره‌ای پیشتاز در انفاق بودند که البته این نوع انفاق به منزله وقف هم محسوب می‌شد. در کنار انفاق، مولای متقیان بسیار یتیم نواز بودند، شبانه به خانه ایتام و فقرا می‌رفتند و ضمن رسیدگی به حال آن‌ها، مایحتاج روزانه آن‌ها را نیز تأمین می‌کردند. هیچ کسی به اندازه امام علی(علیه السلام) بسته‌های سنگین کمک به فقرا را در دل شب حمل نکرده است. مولای متقیان در یتیم نوازی نمونه عصرها و نسل‌ها هستند و تاریخ گواهی می‌دهد که تمامی لحظات زندگی این امام همام غرق در خدمت به مردم، ایتام و فقرا بود. به اعتقاد من، این صفات زیبا باید همچون فرهنگی الهی در میان نسل‌ها و آحاد جامعه ترویج داده شود که اگر چنین باشد، همه ما در غریب نماندن این همه خلق زیبای علوی و نشر آن در سراسر جهان، سهم خواهیم داشت.