این همه در شرایطی است که ایران دارای مزیت رقابتی در صنعت پتروشیمی است و از تمام ظرفیت‌های لازم برای تبدیل شدن به یکی از بزرگ‌ترین کشورهای پتروشیمی دنیا برخوردار است.
به عبارت دیگر توسعه هر چه بیشتر صنعت پتروشیمی به خوراک، نیروی انسانی ماهر، بنادر آبی و بازار فروش نیاز دارد که ایران همه این مؤلفه‌ها را در اختیار دارد. یعنی خوراک مورد نیاز صنایع پتروشیمی، نفت و بویژه گاز است که کشور ما با دارا بودن بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز جهان از مزیت‌های زیادی برخوردار است تا این منابع را به کود، برق، سیمان، سنگ آهن، فولاد و ... تبدیل کند. در بخش تامین نیروی انسانی هم یکی از قوی ترین کشورها هستیم .در واقع چهارمین کشور دنیا از لحاظ شمار مهندسان پتروشیمی هستیم. در زمینه بنادر آبی هم هیچ مشکل خاصی نداریم، ضمن اینکه بازار ایران هم بسیار بزرگ است و کشورهای منطقه و جنوب شرقی آسیا و ... بازارهای خوبی برای محصولات پتروشیمی ایران هستند.
با برخورداری از این ویژگی‌های خاص است که در برنامه چشم انداز 20 ساله و در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، به توسعه صنعت نفت و پتروشیمی کشور تأکید ویژه ای شده است.

 ضعف تنوع بخشی  در تولید محصولات پتروشیمی
کارشناس ارشد حوزه نفت و پتروشیمی درباره چالش‌های توسعه صنعت پتروشیمی ایران به قدس می‌گوید: عدم عمق بخشی به تولیدات پتروشیمی مهم‌ترین چالش این صنعت در کشور است. در واقع به علت تحریم‌های بین المللی، وارد نشدن فناوری و محدود شدن ورود سرمایه‌های خارجی به کشور در سال‌های گذشته، این صنعت نتوانسته به تولیداتش عمق بدهد. یعنی بیشتر روی پروژه‌هایی ظرفیت‌سازی شده که محصولات اولیه مانند متانول کود آمونیاک، اوره و... تولید می‌کنند نه تولید مواد پتروشیمی باارزش.
حمید حسینی در همین زمینه می‌افزاید: شرایط یاد شده موجب گردید زنجیره تولید محصولات پتروشیمی که در دنیا حدود 2 هزار کالاست در ایران حدود 63 قلم باشد که این رقم بخوبی نشان می‌دهد تنوع بخشی محصولات پتروشیمی ما بسیار کم است .
وی رفع نشدن کامل مشکل مبادلات بانکی ایران در سطح جهان و کندی توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی به علت رکود اقتصادی در کشور را از دیگر چالش‌های توسعه صنعت پتروشیمی ایران می‌داند و می‌گوید: البته در تأمین خوراک پتروشیمی‌ها هم مشکلاتی وجود داشت که اواخر سال گذشته حل شد و اکنون در اقدامی خوب، خوراک واحد‌های پتروشیمی برای 10 سال تثبیت شد و از این لحاظ می‌تواند در پسا برجام یکی از محورهای سرمایه گذاری خارجی و اشتغالزایی در کشور باشد.
وی در ادامه به بحث کیفیت محصولات پتروشیمی تولیدی ایران می‌پردازد و می‌گوید: با توجه به اینکه فناوری‌هایی که در تولید چنین محصولاتی به کار گرفته شده اند از فناوری‌های روز دنیا هستند، در نتیجه کیفیت محصولات تولیدی ما با استانداردهای بین المللی و حتی اروپا برابری می‌کنند و از این لحاظ مشکل خاصی برای ورود به بازارهای بین المللی ندارند.
دبیر کمیسیون صنایع و معادن مجلس هم اگرچه وضعیت صنعت پتروشیمی ایران را در بین صد صنعت مناسب ارزیابی می‌کند، اما می‌گوید: این صنعت بیش از دیگر کشورهای منطقه حرف برای گفتن دارد.
سید محمد بیاتیان سوءمدیریت‌ها و واسطه گری را از چالش‌های عمده صنعت پتروشیمی ایران می‌خواند و می‌گوید: این مسایل در کنار تحریم‌های بین المللی و نبود سرمایه گذاری خارجی موجب شده در مجموع کشور نفع زیادی از این صنعت نبرد.

  تحول صنعت پتروشیمی
همان طور که روشن شد، توسعه نامناسب صنعت با وجود مزیت‌هایی که ایران در این بخش دارد، در عوامل داخلی و خارجی ریشه دارد. با وجود این سؤال اساسی این است که دولت تدبیر و امید برای پسا برجام چه برنامه خاصی برای رفع این چالش‌ها و موانع توسعه صنعت پتروشیمی ایران دارد ؟ آیا در دوره جدید ما شاهد سرمایه گذاری خارجی در این بخش خواهیم بود؟
معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی در گفت‌وگویی که بتازگی با سایت شانا انجام داده است در این زمینه می‌گوید: با توجه به نقش و وظایف جدید شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان متولی توسعه صنعت پتروشیمی ایران، در نظر داریم مدیریت سرمایه گذاری را به عنوان یکی از بخش‌های مهم سازمان فعال‌تر از گذشته کنیم.
مرضیه شاهدایی، تنوع بخشی در تولیدات پتروشیمی را یک ضرورت ارزیابی می‌کند و با اشاره به کندی توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی می‌گوید: یکی از مهم‌ترین دلایل این امر، شرایط اقتصادی کشور طی سال‌های گذشته بوده؛ یعنی وقتی رکود در کشور باشد طبیعی است صنایع پایین دستی هم با رکود مواجه می‌شوند؛ امیدواریم با توسعه صنعت در کشور، رکود این صنایع نیز برطرف شود.
وی نبود خوراک را یکی دیگر از عوامل کندی رشد صنایع پایین دستی پتروشیمی می‌داند و می‌گوید: برخی خوراک‌ها مثل پروپیلن، به دلیل نداشتن قابلیت انتقال به کشور وارد نمی شوند، چون این محصول علاوه بر اینکه خیلی محدود است، حمل و نقل آن نیز دشوار است و بیشتر به درد صنایع پایین دستی می‌خورد، از این رو اگر بتوانیم تولید آن را در داخل کشور بالا ببریم، شاید کمی از مشکلات این صنعت کاسته شود.
وی سپس به بحث قراردادها در حوزه متبوعش می‌پردازد و می‌گوید: هم اکنون یکی از شروط ما برای عقد قرارداد با شرکت‌های خارجی راه اندازی زنجیره ارزش در پتروشیمی است، یعنی ما خوراک را به شرطی به فراوانی در اختیارشان می‌گذاریم که آن‌ها خوراک اولیه را برای صنایع پایین دستی ما تأمین کنند. طرح‌هایی که بتازگی تعریف شده با خوراک گاز طبیعی است و شرکت‌هایی که به سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها علاقه‌مند هستند باید زنجیره ارزش را کامل کنند، به عبارت دیگر گاز طبیعی را فقط برای تولید متانول یا اتیلن نمی‌دهیم، بلکه باید واحدهای تکمیلی را هم اجرا کنند.

 جایگاه نخست درمنطقه
البته دبیر کمیسیون صنایع و معادن مجلس، چشم انداز آینده صنعت پتروشیمی ایران را روشن می‌بیند و می‌گوید: در این دوره اگر برجام به معنای واقعی و عملی به سرانجام برسد، شاهد سرمایه گذاری بیشتری در حوزه پتروشیمی و در نتیجه درآمد بیشتری از این محل خواهیم شد .
سید محمد بیاتیان با اشاره به اینکه صنعت پتروشیمی ایران در آینده حرف زیادی برای گفتن در سطح منطقه و جهان خواهد داشت، تصریح می‌کند :اگرچه رابطه با سرمایه گذاری خارجی هنوز در عمل اتفاق خاصی نیفتاده و هرچه افتاده روی کاغذ بوده است، اما اگر در دوره جدید مدیران به نخبگان جوان داخلی نگاه ویژه‌ای داشته باشند و از سوی دیگر بتوانند با فعالان این صنعت در عرصه بین‌المللی لینک بشوند و تعامل خوبی برای انتقال فناوری‌های جدید بر قرار کنند، آن وقت کیفیت و تنوع بخشی محصولات پتروشیمی ایران ارتقا می‌یابد و ما می‌توانیم دست بالا را در این بخش داشته باشیم .

 جبران عقب ماندگی
کارشناس ارشد حوزه نفت و پتروشیمی و عضو سابق اتاق بازرگانی ایران هم چنین باوری دارد و می‌گوید: با توفیقاتی که با اجرایی شدن برجام حاصل شده به نظر می‌رسد بتوانیم ظرف 3 تا 4 سال عقب افتادگی در صنعت پتروشیمی را جبران و رتبه نخست منطقه را کسب کنیم، برای این منظور هم کافی است با یکی دو شرکت بزرگ خارجی قراردادهای پتروشیمی بسته شود و خط شکنی صورت بگیرد، در این صورت سایر شرکت‌های آسیایی و اروپایی برای ورود به صنعت پتروشیمی ایران پیشقدم می‌شوند.
حمید حسینی با اشاره به اینکه صنعت پتروشیمی ایران می‌تواند به تنهایی و بدون وابستگی به نفت، همه نیاز ارزی کشور را تأمین کند، می‌افزاید: اروپا بازار جذابی برای محصولات پتروشیمی ایران نیست، بنابراین ما باید روی بازار آسیا متمرکز شویم تا بتوانیم محصولات خود را با هزینه کمتر و قیمت بالاتر به فروش برسانیم .