«مَؤونه» مخارجى را گویند که در زندگى، هزینه مى‏شود و شامل امور زیر است: - هزینه‏هاى زندگىِ شخصی: خوراک، پوشاک، خانه مسکونى، وسایل زندگى، وسیله نقلیه، لوازم تحصیلى، رایانه خانگی، هزینه ازدواج و...
-هدایا و بخشش‏ها: خیرات، صدقات، جوایز و...
- مخارج سفر حجِ واجب و مستحب، سفر، زیارت، گردش و تفریح
- حقوقى که بر عهده شخص است: دیه، غرامت و کفاره
بنابراین هزینه‏ هاى زاید بر نیاز و شأن افراد، جزو مؤونه محسوب نمى‏شود؛ بنابراین، اگر فردی بیشتر از این مقوله صرف کند، به گونه‏اى که عرفاً آن را اسراف بشمرند، باید سرِ سال، خمس آنها را بپردازد.

 منظور از سال خمسی چیست؟‏
هرگاه انسان از راه زراعت، صنعت، تجارت یا از طریق کارگرى و کارمندى در مؤسسه‌های گوناگون، درآمدى به دست آورد، خمس (یک پنجمِ) آن به امام (علیه السلام) و سادات اختصاص مى‏یابد و باید آن را در عصر غیبت، به فقیهِ جامع شرایط بدهد. البته به او فرصت داده‌اند تا یک سال صبر کند و چنانچه در این مدت، آن درآمد را در نیازهاى خود و خانواده استفاده نکند و تمام یا مقدارى از آن، تا پایانِ سال زیاد بیاید، باید خمس آن مقدارِ باقی مانده را بپردازد. این امر در حقیقت، نوعى اِرفاق و آسان‏گیرى در زندگى مؤمنان به شمار مى‏رود که این فرصت یک ساله را «سال خمسى» یا «سال مالى» گویند.

 خمس سرمایه
کسی که با سختى، سرمایه‏ اى تهیه کرده است که اگر خمسِ آن را بدهد، با بقیه آن نمى‏ تواند کارى شروع کند که با آن مى‏ خواهد اِمرار معاش کند، آیا باید خمس این سرمایه را بدهد؟
چنانچه با پرداخت خمس آن، هرچند به صورت اقساط، نمى‏تواند امرار معاش کند، خمس ندارد. (همه، به جز آیات عظام صافی گلپایگانی و وحید) [خمس دارد؛ اما مى‏تواند با حاکم شرع (مجتهد جامع‏الشرایط) دست گردان کند. (آیات عظام؛ صافى و وحید)
آن مقدار از سرمایه که اداره زندگى به آن بستگى دارد، خمس ندارد؛ ولى به مقدار بیش از آن، خمس تعلق مى‏گیرد. (آیات عظام نورى همدانی، تبریزى و بهجت (ره))

 خمس سپرده‌گذاری
آیا به پولى که در بانک سپرده‌گذارى کرده‌ایم و از درآمد (سودِ) آن، ارتزاق می‌کنیم، خمس تعلق مى‏گیرد؟
اگر پولِ سپرده‏گذارى از درآمدِ کسب باشد، خمس دارد. [اما درصورتی که] با پرداخت خمس، هرچند به صورت اقساط، نتواند زندگىِ خود را اداره کند، خمس ندارد. (مقام معظم رهبری، آیات عظام؛ فاضل لنکرانی، سیستانى و مکارم شیرازی)
اگر از درآمدِ کسب باشد، آن مقدار از پول سپرده‌گذاری که اداره زندگى به آن بستگى دارد، خمس ندارد؛ ولى به مقدارِ بیش از آن، خمس تعلق مى‏گیرد. (آیات عظام نورى همدانی، تبریزى و بهجت (ره))
اگر پولِ سپرده‏گذارى از درآمدِ کسب باشد، خمس دارد و چنانچه شخص نمى‏تواند با پرداخت خمسِ آن، اِمرار معاش کند، مى‏تواند با حاکم شرع (مجتهد جامع‏الشرایط) دست گردان کند.(آیات عظام صافى گلپایگانی، وحید)
ادامه دارد...
برگرفته از کتاب «رهنما» اداره پاسخگویی به سوالات دینی آستان قدس رضوی
مخاطبان گرامی می‌توانند پرسش‌های دینی خود را به شماره 300072309 پیامک کنند.