اگر از درآمد خود، چیزی خریده است که به آن احتیاج ندارد و یک سال از خرید آن گذشته باشد، باید خمس آن را بدهد. اما اگر وسایل خانه و چیزهایی دیگری مطابق با شأن خود خریده است که به آن ها نیاز دارد، در این صورت، چنانچه بداند آن‌ها را در بین سالی خریده که در آن سال، فایده برده است، لازم نیست خمس آن را بدهد و اگر نداند که در بین سال یا بعد از تمام شدن سال بوده است، بنا بر احتیاط واجب، باید از حاکم شرع (مجتهد جامع الشرایط) یا نماینده او مصالحه کند، بدین صورت که تمام اموال مشکوک خود را محاسبه می‌کند و حاکم شرع، بدهی خمسی او را به مقداری تخمین می‌زند و با او مصالحه می‌کند و با پرداخت آن، تمام اموالش پاک می شود. (اجماع مراجع)

 خمس بدهی
کسی که برای نیازهای زندگی، مبلغی قرض کرده و در آن راه صرف کرده است، آیا می تواند سرِ سال خمسی، مبلغ بدهی را از درآمد  سال کم کند؟
اگر برای نیاز سال جاری قرض کند، می‌تواند به مقدار بدهی، کسر کند؛ ولی اگر بدهی او برای نیاز سال‌های گذشته‌اش باشد، کسر کردن آن جایز نیست، بلکه می‌تواند قرض خود را از درآمد بپردازد تا به مقدار آن، خمس تعلق نگیرد. (آیات عظام امام (ره)، مکارم شیرازی، نوری همدانی و سیستانی)
اگر بدهی خود را تا پیش از سرِ سال خمسی نپردازد، نمی‌تواند از درآمد سال کم کند، مگر آنکه قرض بعد از به دست آوردن منفعت بوده باشد. (آیات عظام تبریزی و وحید)
بله، خمس تعلق می‌گیرد و جایز نیست مقدار بدهی خود را از درآمد کم کند، بلکه می‌تواند قرض خود را از درآمد بپردازد تا به مقدار آن، خمس تعلق نگیرد. (آیات عظام فاضل لنکرانی، بهجت، صافی و مقام معظم رهبری)

 معاشرت با تارک خمس
رفت و آمد با خانواده‌ای که خمس پرداخت نمی‌کند، چه حکمی دارد؟
همه مراجع به جز آیات عظام سیستانی، تبریزی و وحید: معاشرت با آنان اشکال ندارد و اگر یقین نداشته باشد که به غذای آن‌ها، خمس تعلق گرفته است، خوردن آن نیز جایز است و چنانچه احتمال تأثیر بدهد، آنان را ارشاد کند.
معاشرت با آنان اشکال ندارد و می تواند از غذای آن ها استفاده کند و چنانچه احتمال تأثیر بدهد، آن‌ها را ارشاد کند.(آیات عظام سیستانی و تبریزی)
معاشرت با آنان اشکال ندارد و اگر یقین نداشته باشد به غذای آن ها خمس تعلق گرفته است و شک دارد، بنا بر احتیاط واجب، خوردن آن جایز نیست. (آیت الله وحید)

 غذای غیر مُخمس
غذایی که در میهمانی می خوریم و خمس آن را نداده اند، چه حکمی دارد؟
خوردن آن، پیش از پرداخت خمس آن یا بدون اجازه حاکم شرع (مجتهد جامع الشرایط) جایز نیست. (همه مراجع به جز آیات عظام سیستانی و تبریزی)
خوردن آن برای میهمان اشکال ندارد، ولی صاحب خانه ضامن خمس است. (آیات عظام سیستانی و تبریزی)
تبصره: آیت الله مکارم شیرازی در کتاب استفتائات خود، اجازه داده اند که در غذای غیر مخمس تصرف کنیم و خمس آن را به سادات نیازمند بپردازیم.
 ادامه دارد...
برگرفته از کتاب رهنما «پرداخت خمس؛ چرا و چگونه؟» اداره پاسخگویی به سؤالات دینی آستان قدس رضوی
مخاطبان گرامی می توانند پرسش های دینی خود را به شماره 300072309 پیامک کنند.