انتشارات قطره كه سال‌هاست در حوزه انتشار كتب مختلف نمایش فعال است دست‌کم نسبت به یک دهه گذشته و با توجه به رشد قابل توجه دانشجویان و هنرجویان تئاتر در این حوزه چندان که انتظار می‌رود فعال نبوده است. كتاب‌های باقی مانده از چاپ‌های قدیمی این انتشارات بیش از هر چیز، كم توجهی اهالی تئاتر به خرید كتاب‌های نمایشی را یادآور می‌شود. در میان تازه‌های نشر قطره ادبیات و سینما بیشتر از تئاتر رونق دارند. ضمن اینکه همچنان عنوان‌های قدیمی، تجدید چاپ شده و حتی چاپ‌های مربوط به چند سال گذشته در میان کتاب‌ها به چشم می‌خورد.
انتشارات نیستان هم در حوزه تئاتر بیشتر بر روی چاپ مجموعه نمایشنامه‌ها متمرکز بوده است. در این حوزه اگرچه کتابهایی از نویسندگان مختلف ایرانی تئاتر در شمارگان مناسب به چاپ رسیده است اما به نظر می‌رسد که مهمترین مشکل، فروش و استقبال از این نمایشنامه‌هاست. چرا که دست‌کم در مورد نمایشنامه‌ها دانشجویان و خوانندگان کتاب‌های تئاتری بیشتر از نمایشنامه‌های ایرانی بدنبال ترجمه‌های خارجی هستند.
انتشارات نمایش که زیر نظر اداره کل هنرهای نمایش و انجمن هنرهای نمایشی اداره می‌شود تنها ناشر دولتی که فقط در حوزه چاپ و انتشار کتاب‌های تئاتری فعالیت دارد، در این حوزه البته پرکارتر بوده است. «نمایش» هم در زمینه چاپ و انتشار نمایشنامه‌های ایرانی و خارجی و هم در حوزه نشر کتاب‌های تئوری و نظری تئاتر عناوین تازه‌ای را به نمایشگاه آورده است. کتاب‌های تازه، تجدید چاپ شده‌ها و چندین عنوان کتاب‌های قدیمی را می‌توان در میان عنوان کتاب‌های این انتشارات مشاهده کرد. هرچند در سال‌های گذشته تولد ناشرانی چون افراز بخشی از کاستی‌های این حوزه را از پیش‌رو برداشته اما با توجه به وضعیتی که نشر عناوین تازه و فروش کتاب‌های چاپ شده دارند باید اعتراف کرد که وضعیت نشر کتاب‌های تئاتر در ایران بسیار بحرانی است.
دانشجویان کتاب نمی‌خوانند
این‌طور به نظر می‌رسد که مشکلات نشر کتاب در حوزه تئاتر بیش از آنکه به ناشران و نویسندگان این حوزه مربوط باشد، متأثر از میزان علاقه و نیاز دانشجویان و خوانندگان کتاب‌ها در این حوزه است. سال‌هاست که در گزارش‌ها، نوشته و اظهارنظر‌های بسیاری از مدرسان و حتی دانشجویان تئاتر بی‌علاقگی دانشجویان و هنرجویان به خواندن کتاب مورد تأکید و توجه قرار می‌گیرد و در مورد آن هشدار داده می‌شود. این در حالی است که دست‌کم در دانشگاه‌ها تعداد دانشجویان تئاتر در همه سال‌های گذشته افزایش داشته است.
دكتر قطب‌الدین صادقی مدرس، نویسنده و كارگردان تئاتر كه مدتی نیز به عنوان ناظر چاپ با انتشارات قطره همكاری كرده و كارنامه خوبی در حوزه نشر كتاب بر جای گذاشته است، در مورد فعالیت‌ها و كارهای صورت گرفته در این حوزه می‌گوید: ما در یك مقطع زمانی توانستیم تعداد زیادی از كتاب‌ها را كه كمبود آنها برای دانشگاه و دانشجویان احساس می‌شد، به چاپ برسانیم. كتاب‌های متعدد تئوریك -تألیف یا ترجمه- طی چند سال اخیر چاپ شدند. ما توانستیم تعداد زیادی نمایشنامه از نویسندگان خوب ایرانی و خارجی چاپ كنیم.
صادقی با اشاره به ضعف‌ها و قوت‌های نشر کتاب‌های تئاتری می‌گوید: هنوز هم در زمینه چاپ كتاب به نقطه ایده‌آلی نرسیده‌ایم، اما باید اعتراف كرد كه در زمینه افزایش اشتیاق مخاطبان كتاب‌هایمان، بسیار فقیرتر هستیم، دلیل آن هم این است كه دانشجویان ما تنبل شده‌اند و تمایل زیادی به خواندن كتاب ندارند. این مسأله به یكی از بزرگترین مشكلات آموزش عالی در كشور ما تبدیل شده است. دانشجویان ما در دانشگاه‌هایمان كتاب نمی‌خوانند و این یك فاجعه است.
صادقی با تأكید بر ضعف‌هایی كه متوجه خوانندگان كتاب است، می‌افزاید: طی همین چند سال اخیر شمارگان بسیاری از كتاب‌های سینما و تئاتر حتی نصف شده است. من تعجب می‌كنم كه یك دانشجوی تئاتر چطور می‌تواند بدون خواندن نمایشنامه‌های بزرگ خارجی و ایرانی درس بخواند و دانش‌آموخته شود! متأسفانه كتاب نخواندن امروز در كشور ما به یك بیماری تبدیل شده است.
تئاتر با کتاب قهر است
چیستا یثربی (نویسنده، ناشر و مدرس تئاتر) وضعیت كتاب‌های تئاتر را خیلی نامطلوب ارزیابی می‌كند و می‌گوید: در چند سال اخیر بعضی از انتشاراتی‌ها مثل قطره، تجربه، افراز و... بیشتر بر چاپ و نشر كتاب‌های تئاتر متمركز شده اند. با این حال، در زمینه نمایشنامه واقعاً كمبود كتاب داریم. ما هنوز از نمایشنامه‌های روز جهان عقب هستیم و خیلی از نمایشنامه نویسان معاصر دنیا را نمی‌شناسیم.
یثربی درباره مخاطبان تئاتر می‌گوید: به نظر من، مخاطبان كتاب‌های تئاتر فقط دانشجویان این رشته هستند. فكر نمی‌كنم علاقه‌مندان تئاتر هم زیاد كتاب بخرند. باید قبول كرد كه تنها دانشجویان هستند كه اگر مجبور بشوند كتاب می‌خرند و تنها چند ناشر هستند كه در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌كنند. این در حالی است كه نمایشنامه نویسان مجبورند برای چاپ آثارشان به ناشران خصوصی متوسل شوند و با درصدها و شرایط فوق‌العاده بد و توهین آمیز، كتاب‌هایشان را چاپ كنند. من اوضاع كتاب‌های تئاتر را اسفبار می‌دانم. همین الان تمام كتاب‌هایی كه روی دست خودم مانده، مربوط به نمایشنامه‌هایم است كه برگشت خورده‌اند.
نظر شما