برای آشنایی با اینکه در این یادداشت‌‌ها به چه موضوعی پرداخته‌ می‌شود و چه هدفی دارند به شماره اول این سلسله یادداشت ها مراجعه کنید.

گروه اقتصاد قدس آنلاین-رضا توکلی: معنای عدالت، مفهومی پیچیده و مورد اختلاف در بین بسیاری از صاحب‌نظران است. اما عدالت اقتصادی را می‌توان به معنای در درسترس قرار دادن فرصت‌های اولیه برابر برای افراد دانست. حال اینکه نتیجه چه خواهد شد و به لحاظ ثروت و دارایی این افراد در چه وضعیتی قرار می‌گیرند همگی بستگی به تلاش خود آن‌ها خواهد داشت و نتیجه عادلانه‌ای را در صورت برابر بودن فرصت‌ها رقم خواهد زد. اندازه‌گرفتن عدالت در اقتصاد و تعریف شاخص برای آن با در نظرگرفتن چنین تعریفی از عدالت بسیار سخت و بلکه ناممکن خواهد بود. اما می‌توان به صورت نادقیق نشانه‌هایی از بی‌عدالتی را در اقتصاد مشاهده کرد و کشورها را با توجه به آن با هم مقایسه کرد. یکی از این نشانه‌های بی‌عدالتی می‌تواند توزیع ناهمگن درآمد و وجود اختلاف طبقاتی در اقتصاد باشد. به این معنی که تفاوت دهک‌های مختلف درآمدی با هم به چه میزان است. قاعدتاً انتظار داریم هرچه این تفاوت درآمد‌ها بالاتر رود شاهد بی‌عدالتی بیشتری در یک اقتصاد باشیم. برای بدست آوردن این تفاوت‌ها در بین دهک‌های مختلف درآمدی معروف‌ترین و پرکاربرد‌ترین شاخص، ضریب جینی (GINI Index)  است.

ضریب جینی یکی از شاخص‌های بسیار پرکاربرد در اقتصاد است که برای اندازه‌گیری اختلاف طبقاتی استفاده می‌شود. این شاخص بین عدد صفر تا یک متغیر است و در صورتی که صفر باشد نشان‌دهنده یکسان بودن درآمد تمامی افراد در جامعه است و زمانی که یک شود اختلاف حداکثری بین دهک‌های درآمد را نشان می‌دهد.  نمودار زیر روند این ضریب را برای سال 1380  تا 1393 نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌شود از سال 1385 روند بهبود ضریب جینی شروع شده‌است و در سال 1392 به پایین‌ترین مقدار خود رسیده است. می‌توان گفت این کاهش بیشتر متاثر از اجرای سیاست‌های هدفمندی یارانه‌ها در آن سال‌ها بوده‌است.

ایران به لحاظ ایت ضریب در بین کشور‌های جهان در وضعیت مناسبی قرار دارد  به طوری که ضریب جینی ایران طبق گزارش توسعه‌انسانی سازمان ملل در بین 63 کشور گزارش شده رتبه 39 را بالاتر از کشورهایی مانند امریکا، ترکیه و روسیه کسب کرده‌است. جدول زیر مقایسه ضریب جینی ایران و چند کشور متنخب را نشان می‌هد. این رتبه‌بندی در بین 63 کشور جهان انجام گرفته‌است.

در پایان یکی دیگر از شاخص‌هایی که ممکن است برای ما جذاب باشد شاخص فقر مطلق است. این شاخص به این صورت اندازه‌گیری می‌شود که نیازهایی اولیه و ابتدائی ترین وسایل زنده ماندن برای انسان‌ها تعریف می‌شود. مثلاً موادغذایی که یک انسان‌ برای زنده ماندن نیاز دارد. با محاسبه این مایحتاج زندگی عددی به میزان 1.25 دلار  می‌رسند که گفته می‌شود کسانی که دریافتی کمتر از این مقدار در روز داشته باشند دارای فقر مطلق می‌باشند. نمودار زیر وضعیت کشورها را بر اساس معیار فقر مطلق در سال 2009 نشان می‌دهد. ایران جزو کشورهای هم‌تراز کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است. در این کشورها تنها  2 درصد از کل جمعیت دارای فقر مطلق هستند.