امیدوارم که از جواب‌هایتان راضی باشید چون اگر شما هم یکی از آن میلیون‌ها خانمی باشید که جزو کاربران شبکه‌های مجازی در ایران هستند و به گفته کارشناسان حضورشان 9 برابر از متوسط جهانی بیشتر است، صدای این زنگ را باید شنیده و جدی بگیرید. این زنگ، زنگ خطر فروپاشی زندگی و از دست دادن همسر و فرزند و آرامش و حتی آینده‌تان است. دکتر عبدالله مروارید، روانشناس بالینی و رواندرمانگر از آسیب‌ها و خطرات این حضور پررنگ برایمان می‌گوید.

چرا زنان ایرانی، حضور پررنگی در شبکه های اجتماعی دارند حتی شاید بیشتر از آقایان؟

ما در دوره‌ای از زمانه زندگی می‌کنیم که به عصر ارتباطات و اطلاعات شهرت پیدا کرده است. عصری که مکانیزاسیون فراگیر شده و جوامع با هدف مدرن شدن به جلو گام برمی‌دارند. برای دست یافتن به ارتباطی سریع‌تر و دریافت و ارسال اطلاعاتی حجیم‌تر نیاز ابزار مدرن‌تری بود که رشد کمی و کیفی ابزارها و وسایل مدرن یا همان مدرنیزاسیون در راستای تحقق بخشیدن به همین امر صورت گرفت و در آینده نیز بیشتر صورت خواهد گرفت. در این میان جوامعی که به مدرنیته یا همان تفکر مدرن دست یافته‌اند مشکلات کمتری با مدرنیزاسیون و ابزار مدرن دارند و طبیعتاً آسیب‌های کمتری نیز خواهند خورد. اما جوامعی که در نیمه راه هستند و نه سنتی و نه مدرن اند و به جوامع در حال گذار معروفند، با استقرار ابزار مدرن و نداشتن تفکر مدرن با مشکلات و آسیب های بیشتری مواجه هستند.

در جوامعی مثل جامعه ما که نگرش و تفکر دوقطبی مانند درست و غلط، خوب و بد، زشت و زیبا حاکم است افراد جامعه به دلیل مصون ماندن از برچسب‌های مخرب، از ماسک‌ها و نقاب‌های بیشتری نسبت به جوامع مدرن استفاده می‌کنند و در واقع به طبع این نقاب سازی، سایه‌ها و بخش‌های زیست نشده بیشتری را نیز با خود حمل می‌کنند. علاوه بر این در جامعه‌ای چون جامعه ما که نگرش و تفکر جنسیتی حاکم است طبیعتاً جنس مونث و زنان فرصت و موقعیت کمتری را برای ابرازگری خواهند داشت. از طرفی جامعه ما با فاصله گرفتن از سنتی بودن و سنت‌ها و استقرار مدرنیزاسیون و ابزار مدرن سبک زندگی سنتی را پس می‌زنند و از طرف دیگر با عدم تفکر مدرن و نبود مدرنیته سبک زندگی مدرن را نیز به رسمیت نمی‌شناسند و این خود باعث گرایش افراد بخصوص بانوان به شبکه‌های اجتماعی و دنیای مجازی می‌شود. از یک طرف به نظر می‌رسد فرصت بانوان نسبت به آقایان برای حضور در دنیای مجازی بیشتر است و همانطور که از اسمش پیداست برخی می‌پندارند این یک دنیای مجازی است و حتی می‌توانند با ماسک و نقاب ورود و خروج کنند.

بچه‌های دو سه ساله، وقتی قایم موشک بازی می‌کنند همین که چشم خود را می‌بندند فکر می‌کنند کسی آنها را نمی‌بیند چون آنها کسی را نمی‌بینند در حالیکه کاملاً قابل رویت است. شاید بشود گفت برخی از افراد نیز می‌پندارند در دنیای مجازی هویت واقعی آنها قابل شناسایی نیست و از برچسب خوردن در امان هستند. از طرفی به نظر می‌رسد با توجه به دغدغه بسیار مهم بسیاری از آقای برای بدست آوردن پول بیشتر، به شدت خود را درگیر کارها و دست‌یابی به پول کرده‌اند و ما با مقوله جدیدی به نام «مردان همیشه خسته» برای افراد خانواده و از جمله بانوی منزل مواجه هستیم و این خستگی مستمر و مزمن باعث می‌شود مرد خانواده توجه مناسبی به ارضای نیازهای بانوی منزل نداشته باشد و از آنجایی که بانوان فرصت بیشتری در اختیار دارند و به علت ترس از مورد قضاوت قرار گرفتن و نداشتن موقعیت در دنیای واقعی اشتیاق و امکان بیشتری برای ورود به دنیای مجازی دارند.

این حضور برای آنها فرصت است یا تهدید؟

به نظر من هم فرصت و هم تهدید به شکل بالقوه وجود دارد. اما با توجه به نبود تفکر مدرن و مدرنیته امکان تهدید بودن این موقعیت بسیار بیشتر از فرصت بودن آن برای بانوان خواهد بود. شما تصور کنید یک اتوبوس آخرین مدل را در اختیار فردی قرار دهیم که یا کلاً رانندگی بلد نیست یا تا حد بسیار کمی رانندگی بلد است. اما با امکانات زیادی که در این اتوبوس وجود دارد آشنایی ندارد. طبیعتاً این امکان که این اتوبوس هم برای خودِ راننده و هم برای دیگران آسیب زننده باشد بسیار بیشتر از این است که فرصتی در جهت موثر و مثبت باشد.

برای زنان در فضای مجازی امنیت اجتماعی کافی وجود دارد؟

عرض کردم که فضای مجازی فضایی است کاملآً شیشه‌ای و کاربر ناآگاه مثل همان کودکی است که چشمان خود را می‌بندد و می‌پندارد چون او کسی را نمی‌بیند دیگران هم او را نمی‌بینند. ضمن اینکه زنان آسیب‌پذیر و شکننده‌تر از مردان هستند. علاوه بر آن در فضای مجازی به علت ابهام آلود بودن و ناتوانی در راست‌آزمایی اطلاعات کاربران، این احتمال بسیار بالاست که سایه های سرکوب شده عمیق کاربران بیرون بزند و این ماجرا خود باعث گمراهی و فریبکاری می‌شود. بعلاوه به علت نگرش دوقطبی جامعه و تمایل همه افراد برای اینکه تصویری مطلوب از خود در زندگی واقعی ارائه دهند این احتمال بسیار محتمل است که به علت اینکه در فضای مجازی منع اینچنینی وجود ندارد رفتارهای لجام گسیخته نمود پیدا کنند و آسیب‌ حاصله بیش از هر فرد زنان و کودکان را نشانه بگیرد.

این روزها این شبکه به محلی برای سرگرمی و گذران وقت در انواع کانال های زیبایی و آشپزی و مد و لباس شده است. به نظر شما این ارتباطات و نحوه گذران وقت می‌تواند روابط خانوادگی زنان را در معرض آسیب قرار دهد؟

بی‌شک یکی از بزرگترین آسیب‌های فضای مجازی اگر بدون فرهنگ یا با هدف صرفاً سرگرمی مورد استفاده قرار گیرد، روابط بین فردی اعضای خانواده است. مخصوصاً در زمان‌هایی که اعضای خانواده همگی در منزل هستند و فرصت گفت‌وگو و ارتباط واقعی را دارند اما به جای ارتباط برقرار کردن واقعی به فضای مجازی و ارتباطات مبهم مجازی پناه می‌برند. با توجه به اینکه تکنولوژی و مدرنیزاسیون سرعت و آهنگ زیست و زندگی را افزایش داده است و افراد با کمبود وقت و زمان مواجه هستند، با این مضیقه زمان یکی از سارقان اصلی زمان، استفاده از فضای مجازی برای سرگرمی و ارتباط‌های غیرضروری مجازی است.

متولیان اصلی فضای مجازی آنقدر جذابیت‌های مختلف و متنوعی برای این فضا ایجاد کرده‌اند که اکثر کاربران ناآگاه گذر زمان را احساس نمی‌کنند و وقتی به خود می‌آیند که ساعت‌های زیادی را صرف چیزی کرده‌اند که نه تنها هیچ آورده‌ای برایشان نداشته است بلکه چیزهای با ارزشی را نیز از دست داده‌اند. در جایگاه یک روانشناس و مشاور خانواده متاسفانه بسیار با زوج‌ها و خانواده‌هایی سر و کار داشته‌ام که همین ورود به دنیای مجازی و سرگرمی، منجر به روابط ناسالم غیرقانونی و غیراخلاقی شده است و بنیان بسیاری از زندگی‌ها را از هم گسسته است.