توفان‌های مستمر، بارش باران خاک، نابودی محصولات کشاورزی، انقراض نژاد گاو سیستانی، هجرت هزاران خانواده و عبور نرخ بیکاری از مرز 44درصد و ارتزاق خانواده با آب‌باریکه‌ای به نام یارانه هرکدام حکایتی تلخ از زندگی مردم این منطقه است که به نظر می‌رسد مرهمی برای وسعت این‌همه زخم نمی‌توان پیدا کرد.
واژه بی‌مفهوم تالاب
با تغییرات اقلیم و خشکیدگی هفتمین تالاب بین‌المللی جهان پنج هزار خانواده صیاد بیکار «هامون» شدند، آمار ابتلا به سل افزایش یافت، نژاد گاو سیستانی در آستانه انقراض قرار گرفت و صنایع حصیربافی رو به نابودی کشیده شد و افزون بر سیل مهاجرت بسیاری از مردم سیستان به سایر نقاط کشور بستر خشک این تالاب با همدستی بادهای 120 روزه، صدها روستا را در محاصره ماسه قرار داد.
آوازه مصیبت‌های هامون در سال‌های گذشته بازتابی تأثرانگیز داشت تا جایی که حتی «گری لوییس» نماینده سازمان ملل را به این تالاب کشاند و وی در گزارش خود برای جهان نوشت: «امروز تالاب دیگر واژه‌ای درست نیست زیرا اینجا حالا زمینی خشک و تفتیده است».
صیادانی که صید طبیعت شدند
جامعه صیادی سیستان که با جمعیت سه هزار و 707 صیاد روزگاری از سفره پربرکت هامون نان برای خانواده خود صید می‌کرد در حال حاضر به دلیل خشکیدگی تالاب، خود صید طبیعت شده است و بیش از 5هزار خانواده خودکفا به مهاجرت و آوارگی در شهرهای ایران تن داده اند.
صیادان سیستانی مدت مدیدی است که در تور مشکلات گرفتار آمده‌اند و دیگر نانی بر قلاب آن‌ها به چنگ نمی‌افتد و به اجبار مشاغل جدیدی ازجمله کارگری، بنزین‌فروشی و دست‌فروشی در کنار خیابان‌ها را پیشه خود کرده‌اند.
دریاچه هامون که روزگاری 44هزار تن صید را به سفره‌های ایرانیان گسیل می‌داشت در حال حاضر در حسرت قطره‌ای آب برای تنفس ماهیان برجای‌مانده در بستر خود است.
زیستگاه پرندگان بین‌المللی تخریب شد
هامون پناهگاه بسیاری از گونه‌های نادر و درخطر انقراض و مأمن مناسبی برای استقرار آشیانه و تولیدمثل پرندگان مهاجر و بومی است.
مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان می‌گوید: سالیانه بیش از یک‌میلیون پرنده بر پهنه زیای این دریاچه آشیانه می‌ساختند اما خشکسالی این میهمانان را فراری داد.
سعید محمودی بیان می‌کند: منطقه حفاظت‌شده هامون به دلیل قرار گرفتن در مركز مناطق كویری ونیمه كویری كشورهای ایران و افغانستان تنها مأمن زیست پرندگان مهاجر در شرق كشور است که تاکنون بیش از ۱۸۳گونه پرنده در این دریاچه مشاهده شده و بیش از۱۰۰گونه جانوری ازجمله گراز، گربه وحشی و روباه نیز در حواشی این دریاچه زیست می‌كردند اما اکنون حیات جانوران در این منطقه به مخاطره افتاده است.
وی یادآور می‌شود: تقسیم‌بندی پرندگان در قالب ۵۱خانواده نشان‌دهنده تنوع کم‌نظیر انواع پرندگان در این منطقه می‌باشد از این رو از بُعد ملی و بین‌المللی این تالاب قابل‌توجه است.
خسارات وارده قابل‌محاسبه نیست
فرماندار ویژه زابل خسارات ناشی از توفان را تنها به تأسیسات شهری منتهی نمی‌داند و معتقد است اثرات روانی و تأثیر منفی که بر روی سلامت و بهداشت مردم وارده شده به‌مراتب سنگین‌تر و غیرقابل‌جبران است.
هوشنگ ناظری می‌گوید: با هر بار توفان حدود 40میلیارد ریال خسارات به تأسیسات این شهرستان وارد می‌شود اما اثرات روانی یا مهاجرت بی‌رویه با هیچ رقمی قابل محاسبه نیست.
وی با اشاره به اینکه حرکت شن‌های روان راه‌های ارتباطی مسدود و حتی نفس کشیدن را سخت می‌کند، ادامه می‌دهد: بیکاری ناشی از خشکسالی، سیستان را به یکی از نقاط بحرانی کشور تبدیل و در آستانه تبدیل به فاجعه ملی قرار داده است.
وی با اشاره به اقدام های گذشته یادآوری می‌کند: در سال‌هایی نه‌چندان دور با راه‌اندازی سازمان عمران سیستان طرح‌هایی ازجمله تثبیت شن‌های روان در قالب 20پروژه و مهار شن‌های روان در خاک افغانستان و ایران و سایر اقدام ها ازجمله ایجاد بادشکن در مزارع و روستاهای منطقه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت اما به دلیل انحلال این سازمان به مرحله اجرا نرسید.
ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت‌های بین‌المللی
نماینده مردم سیستان در دوره نهم مجلس و رییس فراکسیون نجات تالاب هامون نیز بهره‌گیری از ظرفیت‌های بین‌المللی برای احیای تالاب هامون را ضروری می‌خواند و معتقد است: معضل تالاب هامون را نباید محدود به سیستان و بلوچستان دانست بلکه بخشی از پاکستان و افغانستان نیز از توفان این تالاب آسیب می‌بینند، لذا باید به جنبه بین‌المللی آن توجه شود.
سید باقر حسینی بابیان اینکه منطقه سیستان در زمینه حوضه آبی وابستگی صد در صد به افغانستان دارد، یادآور می‌شود: به سبب نزولات کم جوی در این کشور و ساخت سدهایی از سوی همسایگان کمبود آب در منطقه دوچندان شده است.
وی با اشاره به وابستگی اقتصاد مردم به تالاب هامون می‌گوید: 50درصد مردم منطقه سیستان زیر پوشش کمیته امداد و بهزیستی قرارگرفته‌اند و مهاجرت‌های بی‌رویه امنیت شرق کشور را مورد تهدید قرار می دهد.
آخرین روزنه
حال به گفته مدیرکل محیط زیست استان با معرفی هامون به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره جهان، از این پس اکوسیستم این تالاب را در چارچوب قوانین و همکاری‌های بین‌المللی و زیر ذره‌بین یونسکو قرار خواهد داد و بودجه‌های بین‌المللی برای مدیریت تالاب افزایش خواهد یافت و موضوع حق آبه هامون با جدیت بیشتری دنبال می شود و این آخرین وعده نجات هامون است که مردم این دیار برای تحقق آن چشم انتظار نشستند.
نظر شما