بند "پ"؛ کار خودش را می کند!

نقدی که در این زمینه وجود دارد، موضوع بیکاری گسترده دانش آموختگان مقاطع تحصیلات تکمیلی و به خصوص دکتری است؛ افرادی که به دلیل عدم نیاز برخی گروه های آموزشی در دانشگاه ها پشت در کلاس می مانند و    نمی توانند استاد شوند. شایبه ای که اینجا ایجاد شده به خاطر حضور استادان بازنشسته در گروه هاست و در واقع امکان همکاری نیروهای تازه نفس وجود ندارد. در همین زمینه اما باور دیگری هم شنیده می شود و آن بهره مندی از به اصطلاح بند "پ" برای ادامه کار در دانشگاه است. دکتر محمد علمداری استاد دانشگاه پیام نور در این باره به خبرنگار ما می گوید: امروزه بسیاری از بکارگیری های پس از بازنشستگی استادان، حالت رابطه ای و توصیه ای پیدا کرده است؛ وگرنه ضمن احترام به تجارب ارزشمند همه استادان بزرگوار، به طور طبیعی نیروهای تازه نفس بهتر سکان کلاس را بدست خواهند گرفت.

استاد بازنشسته در نقش مشاور یا راهنما

یکی از راه حل هایی که برای استادان بازنشسته مایل به حضور در دانشگاه به کار برده می شود بهره مندی از علم و دانش آن ها در هدایت پایان نامه های دانشجویی است. بنابراین دانشگاه ها می توانند از استادان بازنشسته با توجه به کهولت سنی آنان در امور مشاوره پروژه های پژوهشی استفاده کنند. البته در این زمینه بحث علاقه و حوصله این استادان در پیگیری یک یا چندین پایان نامه هم اهمیت زیادی دارد.

گرشام صمیمی دانشجوی رشته حقوق دانشگاه شهید بهشتی در این باره به خبرنگار ما می گوید: در یکی از گروه های آموزشی، از استادان بازنشسته برای راهنمایی دانشجویان در بحث پایان نامه استفاده می شود. به نظر      می رسد این استادان که بالای 60 سال سن دارند نمی توانند با حوصله و صبر استادان جوان تر همکاری مناسبی با دانشجویان داشته باشند، بلکه این دانشجویان هستند که باید مراعات حال این عده از استادان را بکنند و با هماهنگی قبلی راهنمایی بخواهند.

زرنگ ها بازنشسته نمی شوند!

باید گفت استادان دانشگاه در طول 30 سال فعالیت علمی خود لازم است به مرتبه استاد تمامی دست یابند تا در سن 73 سالگی بازنشسته شوند. بسیاری از استادان باسواد نیازی به تمدید تاریخ بازنشستگی خود ندارند چرا که توانسته اند در موعد مقرر مراتب ارتقای علمی خود را طی کنند و در صورتی که بتوانند با موفقیت این مراحل را پشت سر بگذرانند و پیش از سی سال خدمت به درجه استاد تمامی برسند نیازی به اینکه بخواهند تاریخ بازنشستگی خود را تمدید کنند، نخواهند داشت. کمتر دیده شده که فردی پس از 75 سالگی حتی توان جسمی فعالیت آموزشی را داشته باشد. معمولاً پس از رسیدن به این سن خودشان تقاضای بازنشستگی می کنند. اما استادانی که می مانند و کار می کنند در تامین منابع حقوقی شان تغییراتی ایجاد         می شود. استادان بازنشسته به جای دانشگاه از سازمان بازنشستگی کشوری حقوق خود را دریافت می کنند.

بی گمان چنانچه کسی نتواند قبل از 30 سال خدمت این مراحل را طی کند به طور طبیعی به هر دلیلی از نظر علمی نتوانسته است امتیازات لازم را معمولی ارتقای شغلی خود را به دست آورد چه رسد به اینکه بخواهند علاوه بر حفظ دانسته هایش، دانش خود را به روز کند. بدیهی است که به کار گیری مجدد این دسته از استادان نمی تواند سودمند باشد و بهتر آن است افراد تازه نفس، به روز و مسلط به علوم روز در دانشگاه شروع به همکاری کنند.

شرایط همکاری با بازنشستگان در دانشگاه شهید بهشتی

محمد مهدی طهرانچی رئیس دانشگاه شهید بهشتی نیز در گفت و گو با خبرنگار ما درباره نحوه به کارگیری استادان بازنشسته در این دانشگاه اظهار می دارد: در صورتی که استادان پس از بازنشستگی تمایل به همکاری در دانشگاه دارند و گروه های آموزشی هم موافق باشند این امکان وجود دارد که آنان در دانشگاه بمانند. البته در طول مدت همکاری دفتر و محیط کار در اختیارشان قرار دارد. سایر فعالیت های علمی و پژوهشی استادان مثل گذشته ادامه دارد، قراردادی هم پس از بازنشستگی مبنی بر ادامه کار با آن ها منعقد می شود. تنها نکته ای که از نظر ما تغییر می کند تامین منابع مالی است و حقوق شان را از سازمان بازنشستگی دریافت می کنند.

رئیس دانشگاه شهید بهشتی درباره سن بازنشستگی استادان، می گوید: مربیان و استادیاران با 30 سال سابقه کار یا در سن 65 سال، دانشیاران با 67 سال سن و استاد تمام ها با 70 سال سن می توانند بازنشسته شوند البته با تصویب هیات امنا استاد تمام ها تا 73 سالگی امکان بازنشستگی دارند.

طهرانچی درباره پر شدن ظرفیت گروه ها با ادامه فعالیت استادان بازنشسته و بسته شدن راه برای ورود استادان جوانتر  نظر دیگری را مطرح کرد؛ وی در این باره توضیح داد: با استفاده از قانون بازنشستگی استادان، ظرفیت گروه های آموزشی برای سایر استادان هم جا هست و هر استادی کارکرد خودش را دارد. استاد جوان هم به محیط دانشگاه وارد می شود، به هر حال همین که منبع حقوقی استاد بازنشسته به سازمان دیگری منتقل می شود شرایط برای حضور استادان جوانان مهیاست.

این مقام مسوول تاکید می کند که باید هر کدام از این دو گروه استادان را در جای خودشان دید و آن ها هیچ تقابلی با هم ندارند.

نیروهای جوان در اولویت هستند

بر خلاف رئیس دانشگاه شهید بهشتی، سبحان الهی رئیس دانشگاه خوارزمی نظر دیگری دارد. به گفته او، در دانشگاه تحت مدیریتش استادان بازنشسته در صورت تمایل برای ادامه همکاری به صورت حق التدریس یا به عنوان استاد مشاور می توانند حضور داشته باشند.

وی تاکید می کند: پس از شروع بازنشستگی، با این استادان محترم قطع همکاری خواهد شد و جای خود را به استادان جوانتر و به روزتر می دهند. مگر اینکه در رشته ای خاص استاد جوان کم داشته باشیم و برای تعطیل نشدن رشته، لازم است با استاد بازنشسته همکاری کرد.

بایدها و نبایدهای همکاری با استادان بازنشسته

دکتر محمد آریامنش استاد دانشگاه پیام نور در این باره بحث به کارگیری استادان بازنشسته را از زوایای دیگری بررسی کرده و می گوید: در سال های اخیر پیشرفت علوم مختلف بقدری شتاب گرفته اند که استادان دانشگاه باید خود را با این سرعت تطبیق دهند. بویژه که با ظهور فناوری اطلاعات و بکارگیری نرم افزارهای مختلف رایانه ای و حتی وسایل آزمایشگاهی هر ساله شاهد تغییرات چشمگیر هستیم. همین موضوع سبب شده تعداد کمتری از استادان دانشگاه بتوانند تا پایان سی سال که در آستانه بازنشستگی قرار               می گیرند خود را به روز نگه دارند اگرچه استثنائات همیشه وجود داشته اند.

از منظر این استاد، دانشگاه ها باید طوری در حوزه منابع انسانی خود برنامه ریزی کنند تا ضمن حفظ احترام به استادان با تجربه و پیشکسوت از تجربه ارزشمند آنان در امور مشاوره بهره برداری شود ولی کلاس ها که باید پویایی لازم را داشته باشد به نیروهای تازه نفس سپرده شود. بی گمان اینگونه هم شأن و منزلت استادان حفظ می شود و حقی از دانشجویان ضایع نخواهد شد.

نیروهای جوان را دریابیم

باید گفت کشور ما  نیروهای جوان زیادی دارد که باید وارد چرخه فعالیت های علمی دانشگاهی شوند و حتی ایجاد یک فرصت جدید هم می تواند در شکوفایی استعدادهای نو موثر باشد.از سوی دیگر نمی توان موضوع بکار گیری استادان بازنشسته دانشگاه ها را کمبود نیروی متخصص عنوان کرد و اگر چنین باشد باید به برنامه ریزی مسوولان دانشگاه خرده گرفت که چرا با تفکر جانشین پروری دانشگاه را در حوزه منابع انسانی مدیریت نکرده اند.